|
Bunday qurılıs bloklarınıń, yaǵnıy tiykarǵı cifrlı logikalıq sxemalardıń
|
| Sana | 17.04.2024 | | Hajmi | 16.16 Kb. | | #198480 |
Bog'liq aytjanov Документ Microsoft Word, 1-Topshiriq (2), 18-mavzu, MB 3-ma\'ruza (1), 3-amaliy ish, 4-mavzu, Bayonnoma blanka (4), Muloqot psixologiyasi (M.Maxsudova) (1), katta-tub-sonlarni-generatsiyalash-va-ularni-tublikka-tekshirish-algoritmlari-tadqiqi, Tasodifiy hodisalar, Diagrammalar.
Házirgi waqıtta ámeliyatda logikalıq sxemalardı qurıwda bólekalohida ventillarni birlestirgen modullardan ibarat standart «qurilish» bloklarınan
paydalanıladı. Bul bólekte biz áne sonday standart bloklardı, olardı bólek-bólek
ventillar járdeminde qanday payda etiwdi hám qanday qollanılıwın kórip shıǵamız.
Bunday qurılıs bloklarınıń, yaǵnıy tiykarǵı cifrlı logikalıq sxemalardıń -
kombinator hám arifmetik sxemalar dep atalatuǵın xillari bar.
1. Kombinator sxemalar yamasa kombinatsion sxemalar :
- multipleksorlar;
- dekoderlar;
- komparatorlar;
- programmalanatuǵın logikalıq matritsalar.
2. Arifmetik sxemalar :
- qózǵaw sxemaları ;
- jıynagichlar;
- arifmetik-logikalıq qurılmalar.
Tiykarǵı logikalıq sxemalar - integral sxemalar yamasa mikrosxemalar
degen ulıwma at menen de ataladılar. Integral sxema ólshemleri
tahminan 5 x5 mm (2 x2 mm) iye kvadrat formasındaǵı kremniy bóleginen
ibarat boladı. Bunday bóleklerge keminde 1 den 10 danege shekem ventillar
jaylastırılıwı múmkin boladı hám olar kishi integral sxemalar dep ataladı.
Kishi integral sxemalar ádetde keńligi 5-15 mm, uzınlıǵı bolsa 20 -
50 mm ga teń bolǵan tuwrı múyeshli plastik yamasa keramik korpuslarǵa
jaylastırılǵan boladı. Bunday mikrosxemalarning uzın táreplerinde,
arasındaǵı aralıq 2 mm (1 mm) ga jaqın etip islengen shıǵıw
ayaqchalariga iye boladı. Bul ayaqshalar járdeminde integral sxema
raz'yomga yamasa baspa plataǵa ornatıladı. Hár bir shıǵıw ayaqshaları
2
qaysı bolıp tabıladı ventilning kiriwi yamasa shıǵıwına, támiynat dáregine yamasa «erga» jalǵanǵan
boladı. Sırtqı bóleginde eki qatarlı shıǵıw ayaqchalariga iye bolǵan integral
sxemalar rásmiy tárzde shıǵıwları eki qatar etip
jaylastırılǵan korpus (Dual Inline Package, DIP) yamasa mikrosxema dep
ataladı. Kóbinese korpuslar 14, 16, 18, 22, 24, 28, 40, 64 yamasa 68 shıǵıwlarǵa iye
boladı. Úlken mikrosxemalar ushın bolsa shıǵıwları
tórtewla tárepinde yamasa tagida jaylasqan korpuslardan paydalanıladı (1. 24-súwret).
Quramında bar bolǵan ventillar sanı kózqarasınan
mikrosxemalarni, bir neshe klasslarǵa ajıratıw múmkin. Házirde de
mikrosxemalarni sol tárzde klasslarǵa ajıratıp úyreniw paydadan holi
bolmaydı hám tuwrı esaplanadi. Sebebi olar hár qıylı ayrıqshalıqlarǵa iye
bolıp, hár qıylı maqsetlerde qollanılıwları múmkin:
1. Kishi integral sxemalar - quramında 1 den 10 danege shekem ventillar
bolǵan mikrosxemalar.
2. Orta integral sxemalar - quramında 10 nan 100 danege shekem ventillar
bolǵan mikrosxemalar.
3. Úlken integral sxemalar - quramında 100 den 100 000 danege shekem ventillar
bolǵan mikrosxemalar.
4. Oǵada úlken integral sxemalar - quramında 100 000 den artıq ventillar
bolǵan mikrosxemalar.
Ádetde kishi integral sxema ekinen altıǵa shekem, bólek-bólek
paydalanılıwı múmkin bolǵan, óz-ara baylanıspaǵan ventillardan ibarat
boladı. 1. 25-suwretde quramında tórtew ventil bolǵan kishi integral sxema
keltirilgen.
3
Bul mikrosxemaning 12-ta shıǵıw ayaqshaları, onıń quramındaǵı
ventillarning kirisiw hám shıǵıw signalları ushın mólsherlengen.
Mikrosxemaning 7-nchi shıǵıw ayaqshası onı «erga» jalǵaw ushın, 14-inchi shıǵıw
ayaqshası bolsa oǵan beriletuǵın kernew dáregi ushın
ajıratılǵan. Suwretdegi mikrosxemaning shep tárepinde kórsetilgen oyıqlıq
bolsa, odan oń tárepte mikrosxemaning 1-inchi shıǵıw ayaqshası
jaylasqanlıǵın ańlatadı. Mikrosxemaning qalǵan ayaqshalarıniń
nomerleniwi, suwretde kórsetilgen tártipte ámelge asırılǵan. Orta, úlken
hám oǵada úlken mikrosxemalarda da, olardıń shıǵıw ayaqshalarıniń
nomerleniwi áne sol tártipte ámelge asıriladı.
Cifrlı logikanı qóllawda, kóbinese bir neshe kirisiw hám bir
neshe shıǵıwlarǵa iye bolǵan, shıǵıw daǵı signallarınıń bahaları,
sol waqıttaǵı olardıń kiriwlerine berilgen signallardıń bahaları
tiykarında anıqlanatuǵın sxemalardan paydalanıladı. Bunday sxemalar
kombinator yamasa kombinatsion sxemalar dep ataladı. 1. 4 paragrafda 1. 22-
suwretde keltirilgen haqıyqat kestein ámelge asıratuǵın sxema -
kombinator sxemaǵa mısal bóle aladı.
Keyingi súwretlerde tiykarǵı logikalıq sxemalar esaplanǵan -
kombinator hám arifmetik sxemalarǵa mısallar keltirilgen. Bul mısallardı keltirip
ótiwden maqset, olardı qanday qurılǵanlıqların kóriw menen, kompyuter quramına
kirgen qurılmalar hám ulıwma kompyuterdiń qaysı dárejede quramalı ekenligin
túsindiriw bolıp tabıladı. Tiykarǵı logikalıq sxemalar - qanday ventillardan ibarat ekenligi hám
olardı sanı qansha ekenligin, bul ventillar quramında neden tranzistorlar
4
bar ekenin oyda sawlelendiriw menen zamanagóy kompyuter qaysı dárejede quramalı dúzılıwǵa
iye ekenligin túsiniw múmkin.
|
| |
