Buxoro davlat universiteti




Download 9.59 Mb.
bet7/19
Sana01.08.2021
Hajmi9.59 Mb.
#16632
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   19
Element nomi

belgi-lanishi

Qiymat

birligi

Element nomi

belgi-lanishi

Qiymat

Birligi

qurilmaning uzunligi

X

0.24

m

qurilma eni

W

0.24

M

shishaning qalinligi

LT

0.004

m

fotoelement qalinligi

Lq

0.004

M

havo harakatlanuvchi qu-vurning qalinligi

D

0.01

m

qurilma asosining qalinligi

Las1

0.002

M

shishaning nur qaytarish koeffitsiyenti

sh

0.02




fotoelement asosining qalinligi

Las

0.002

m

shishaning nur yutish ko-effitsiyenti

sh

0.03




shishaning nur o’tkazish koeffitsiyenti

sh

0.95




fotoelementning nur yu-tish koeffitsiyenti

q

0.9




fotoelementning nur qaytarish koeffitsiyenti

q

0.08




shishaning issiqlik o’t-kazuvchanlik koeffitsi-yenti

Kt

0.81



fotoelement asosining issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsiyenti

Kas

0.055


Yarim o’tkazgichdan tayyorlangan har bir fotoelmentning xossalarini va qaysi sohada qo’lanish chegarasini ko’rsatuvchi qator parametr va xarakteristikalari mavjuddir. Bularga foto elementning integral sezgirligi va spektral xarakteristikasi kirib bular o’z navbatida yarim o’tkazgichning foto sezgirligiga bog’liqdir.Fotoelementning integral sezgirligi deb temperaturasi 2840 Kelvin bo’lgan volfram simli lampadan chiqayotgan yorug’likning spektral tarkibiga mos kelgan har xil to’lqin uzunligiga ega bo’lgan yorug’lik energiyasining foto elementga tushayotgan birlik oqimiga to’g’ri kelgan qisqa ulanish tokiga aytiladi. Foto elementning integral sezgirligini “K”, qisqa ulanish tokini iq.u, yorug’lik oqimini F bilan belgilasak:



. (1.1.1)

Biz bu yerda qisqa ulanish toki foto elementga tushayotgan yorug’lik intensivligiga chiziqli bog’langan deb ko’rdik. Bunday shart ma’lum intervalda bajarilishi mumkin. Umumiy holda esa qisqa ulanish foto toki yorug’lik intensivligiga murakkab bog’langandir yorug’lik foto elementda faqat elektron-teshik juftinigina hosil qilmasdan, balki boshqa parametrni ham o’zgartirishga olib keladi. Masalan: rekombinatsiya ortadi, o’tish qarshiligi kamayadi va hokazo.

Umumiy holda, tashqi qarshilikdan o’tayotgan foto elementdagi foto tok quydagisha yoziladi:

, (1.1.2)

bunda RK-fotoelementning ketma-ket qarshiligi, RT-tashqi qarshilik, Rp-n - o’tish qarshiligi, RSH - Shunt qarshilik.Agar fotoelement zanjirida qisqa ulanish ro’y bersa,



, (1.1.3)

Fotoelementga tushayotgan nurlanish intensivligi juda kichik bo’lsa, RK qarshilik p-n o’tish va shunt qarshiliklariga qaraganda ancha kichik bo’ladi, ya’ni, shuning uchun (1.1.3) ni



. (1.1.4)

R

Rr1



Rr2


Rr3

1.1.1-grafik. Tashqi qarshilikdan o’tayotgan tokning fotoelementga tushayotgan yorug’lik oqimiga bog’liqligi.

Tashqi qarshilik ulanishi bilan bunday bog’lanishi buzuladi 1.1.1.-grafikdan ko’rinadiki intensivlik ortib borishi bilan chiziqli bo’g’lanish buzula boradi va tashqi qarshilik roli orta boradi. Tashqi qarshilik ortishi bilan chiziqli bog’lanishdagi og’ish orta boradi.Tajribada ko’rsatadiki,kremniy fotoelementinig integral sezgirligi germaniy foto elementidan sezgirligini 3-5 marta kichik bo’ladi.Bu kremniy fotoelementi sezgirligini spekral taqsimoti xarakteriga bog’liqdir. CHunki germaniyda qizil chegara 1,7 mk atrofida bo’lsa keremniyda esa 1mk atrofida bo’ladi.Bunday bo’lishiga qaramay kremniy fotoelementi germaniy fotoelementidan afzalroqdir.Fotoelementning boshqa xarakteristikalardan biri spektal sezgirligidir. Har xil yarim o’tkazuvchanlardan tayorlangan fotoelementlarning berilgan monoxramatik nurlanishiga nisbatan sezgirligi har xil bo’ladi. Shuning uchun fotoelementning spektral sezgirligining eng asosiy haraktiriskalardan biri bo’lib hisoblanadi. Buni bilish fotoelementning qaysi sohada qo’lash zarurligini aniqlashga imkon beradi. Fotoelementning spektral sezgirligini “K” belgilasak,

, (1.1.5)

munosabat orqali aniqlanadi. Bunda Ф- monoxramatik nurlanish intensivligi. Fotoelementni xarakterlash uchun bitta to’lqin uzunligiga mos kelgan spektral sezgirligini bilish yani to’lqin uzunliklari bo’yicha spektral sezgirligini bilish zarurdir, bu sohada juda ko’p tajribalar qilingan bo’lib shulardan. Spektral xarakteriskalardan ko’rinib turibdiki, maksimal sezgirlik germaniy fotoelementida 1.5 mk, kremniy fotoelementida 0,8 mk oraliqda yotar ekan. Tushayotgan yorug’likning to’lqin uzunligi yana ortishi bilan germaniy fotoelementida 1.7 mk va kremniy fotoelementida esa 1 mk dan boshlab sezgirlik birdaniga pasayib ketadi. Haqiqatan ham, bu to’lqin uzunliklar germaniy va kremniy uchun qizil chegara 0.72 eV va 1.12 eV ga mos keladi. Bu qiymatlar o’z navbatida germaniy va kremniy elementlari uchun man qilingan zonaning energetik qiymatiga tengdir. Temperatura pasayishi bilan sezgirlikning chegarasi qisqa to’lqin tomon siljib boradi. Bunga sabab temperatura pasayishi bilan yarim o’tkazgichlarning man qilingan zonasining ortib borishdir. Bu ortib boorish qonunini quydagicha yozish mumkin.



Download 9.59 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   19




Download 9.59 Mb.