Cast iron, non-ferrous metal and alloys

Download 1.26 Mb.
bet	3/4
Sana	14.12.2022
Hajmi	1.26 Mb.
	#34731

Bog'liq
Lecture 9
1-mavzu, 5-mavzu

Bu sahifa navigatsiya:

• таъсир этувчи кучлар
• +q 1 i - q 2

Mavzu:Lorents kuchi Reja : Xoll hodisasi. Harakatlanayotgan zaryadlangan zarrachaning magnit maydoni. Tanch so’zlar: Xoll hodisasi, zaryad, magnit maydon. Magnitlarning va toklarning o’zaro ta’sirini uchta tajriba orqali ko’rib chiqamiz: 1. Tok magnit strelkasi ustida joylashgan to’g’ri o’tkazgich bo’ylab o’tayotgan bo’lsin. Bunda, magnit strelkasiga tokning yo’naliShiga bog’liq bo’lgan juft kuchlar ta’sir etadi va magnit strelkasi tokli o’tkazgichga perpendikulyar holda joylashadi. 2. Tok ikkita o’tkazgichni tutashtirib, uning ustida erkin dumalay oladigan silindr orqali o’tayotgan bo’lsin (1-rasm). 1-rasm. Magnit maydonida erkin harakatlanadigan tokli silindrik o’tkazgich Silindr doimiy magnit qutblari orasiga joylashtirilgan bo’lib, silindrni harakatga keltiruvchi kuch tok yo’nalishiga va magnit qutblarining joylashishiga bog’liq bo’ladi. 3. Tok o’tayotgan ikkita parallel o’tkazgichlar, ulardagi tok yo’nalishlari bir xil bo’lganda tortishadi, tok yo’nalishlari qarama-qarshi bo’lganda itarishadi (1-2-rasmlar). 1-расм. Ток йo’налишлари бир хил бo’лган o’ткагичлар орасидаги таъсир этувчи кучлар 2-расм. Ток йo’налишлари ҳар хил бo’лган o’ткагичлар орасидаги таъсир этувчи Agar o’tkazgichlar juda uzun va bir-biridan b masofada joylashgan, ulardan I1 va I2 tok o’tayotgan bo’lsa, o’tkazgichning uzunlikdagi bo’lagiga ta’sir etuvchi kuchni xalqaro birliklar tizimida (XBT) quyidagi formula orqali ifodalash mumkin bu yerda 0 – magnit doimiysidir. Tok kuchi XBT da Amperda o’lchanadi. Amper, miqdor jihatidan vakuumda bir-biridan 1 metr masofada joylashgan ikkita parallel tokli o’tkazgichlar orasida 210-7 Nyutonga teng o’zaro ta’sir kuchi hosil qiluvchi tok kuchini ifodalaydi. Tok kuchi 1 Amper bo’lganda, 1 sekund ichida o’tkazgichning ko’ndalang kesimi yuzasidan o’tayotgan zaryad miqdori 1 Qulonga teng bo’ladi. Agar =b=1 m bo’lsa, u holda, Ifodadan magnit doimiysini hisoblash mumkin Yaqindan ta’sir nazariyasiga ko’ra, har qanday tokli o’tkazgich (yoki harakatlanuvchi zaryad) qo’shni nuqtalarda, ya’ni o’z atrofida magnit maydonini hosil qiladi. Magnit kuchlarining paydo bo’lishini quyidagicha tushuntirish mumkin: ikkita +q1 i - q2 zaryadlar bir-biridan r masofada joylashgan bo’lsin (3-rasm). “Qo’zg’almas" K sanoq tizimida ular orasida, Kulon qonuniga ko’ra, o’zaro tortishish kuchlari ta’sir etadi: 3-rasm. Harakatlanuvchi zaryadlarda magnit maydonining hosil bo’lishi O’ng tarafga tezlik bilan harakatlangan K sanoq tizimida bu zaryadlar chap tarafga tezlik bilan harakatlanayotgandek tuyuladi. Lorents almashtirishlari ifodalaridan foydalansak, bu K tizimda Kulon kuchlari quyidagicha ifodalanadi: Bu ifodaning o’ng tomonidagi birinchi qo’shiluvchi – elektr tortishish kuchlarini, ikkinchisi esa - ancha zaif bo’lib, harakatlanuvchi zaryadlar o’rtasidagi magnit itarish kuchini ifodalaydi. bo’lganda magnit kuchlarini, elektr kuchlariga nisbatan hisobga olmasa ham bo’ladi. Agar elektronlar metall o’tkazgichda harakatlanayotgan bo’lsa, qo’shni o’tkazgichdagi elektronlar orasidagi o’zaro itarish kuchlari, elektronlar va panjaralardagi musbat ionlarning o’zaro tortishish kuchlari bilan muvozanatlashadi, harakatlanuvchi elektronlar orasidagi magnit kuchlari esa qo’shiladi. Elektronlar sonining ko’pligi natijaviy magnit kuchlarini sezilarli ravishda oshiradi. Hosil bo’lgan magnit kuchi – zaryadlar qo’zg’almas sanoq tizimidan zaryadlar harakatlanayotgan sanoq tizimiga o’tishdagi elektr kuchlarining Lorents almashtirishlari natijasidir. Magnit doimiylini deb belgilab, ekanligini hisobga olib, magnit kuchini quyidagicha yozish mumkin: Bu yerda - magnit maydon induktsiya vektoridir. Magnit maydon induktsiyasi qo’zg’almas q zaryaddan - radius vektor uzoqlikdagi tezlik bilan harakatlanuvchi q1 zaryadning hosil qilgan magnit maydonini xarakterlovchi kattalikdir. XB – tizimida magnit maydon induktsiyasi «Tesla» (Tl) bilan o’lchanadi va u 1 N/A.m ga tengdir. Elektr maydon kuchlanganligi va magnit maydon induktsiyasi bo’lgan nuqtada  - tezlik bilan harakatlanayotgan q zaryadga ta’sir etuvchi kuch – Lorents kuchi deb ataladi va quyidagicha ifodalanadi: Faqat magnit kuchi bo’lgan holda: ga teng bo’ladi. 4-rasm. Harakatlanayotgan zaryadga ta’sir etuvchi Lorents kuchi 4-rasmda zaryadning harakat tezligi yo’nalishi va magnit maydon induktsiyasi vektorining yo’nalishi yotgan tekislikka perpendikulyar bo’lgan Lorents kuchining yo’nalishi keltirilgan. Download 1.26 Mb.

Download 1.26 Mb.