8
Kamchiliklari:
Rastr tasvirlari saqlash qurilmalarida (qattiq disk, CD-DVD, fleshka va
h.) ko‗p joy egallaydi;
Rastr tasvirlarni tahrirlashda kompyuterning xotira resurslari – xususan
tezkor xotirada ko‗proq
joy talab etiladi;
Rastr tasvirlarni tahrirlash mehnat talab va mashaqqatli;
Rastr tasvir masshtablashtirilganda tasvir sifati o‗zgaradi.
Qo‗llanish sohasi:
Elektron va poligrafik nashriyotlar, Web dizaynda;
Foto tasvirlarni tahrirlash va restavratsiya qilishda;
Badiiy grafika va skaner bilan ishlashda.
1.3. Fraktal grafika
Fraktal
grafikasi asosan matematik amallar asosida grafik kompozitsiya
tuzishda qo‗llaniladi. Bugungi kunda videoroliklar, kliplar, video o‗yinlar
yaratishda fraktal grafikasining o‗rni beqiyosdir. Fantastik janrdagi
kinofil‘mlarda yoki kompyuter o‗yinlarida atrof muhitning murakkab
kompozitsiyalari (o‗rmonlar, tog‗lar, shahar qiyofasi va h.) yaratishda fraktal
grafikasidan keng foydalaniladi.
Fraktal grafikasining qo‗llanish printsipi
proektiv geometriyaning
qonuniyatlariga asoslangan bo‗lib, oddiy geometrik elementni o‗ziga
o‗xshash akslantirishdan iborat. Aytaylik qish sovug‗ida deraza oynasidagi
naqshlar yoki kristal panjaralarning hosil bo‗lishi insonni ajablantiradi.
Bunday hodisa va jarayonlarni kompyuterda modellashtirish, ularning
formula asosida qonuniyatlarini topish bir qarashda matematik echimga ega
emasday ko‗rinadi, lekin echimi oddiydan murakkablikka
printsipi asosida
yaratiladi. Yuqorida keltirilgan misollarda agar diqqat bilan e‘tibor
qaratsangiz oddiy bir element, aytaylik bir dona qor parchasi xuddi shunga
o‗xshash (katta yoki kichik, holati, rangi o‗zgargan) boshqa bir element bilan
takrorlanadi.
Bunday o‗xshash to‗plamlar fraktal to‗plamlar deb nomlanadi.
9
Fraktallar bizga oddiy geometriyadan ma‘lum bo‗lgan figuralarga
o‗xshamaydi va ma‘lum bir algoritmlar asosida quriladi. Fraktal grafikasida
asosiy ob‘ekt
bu geometrik figura emas, balki matematik formuladir.
Formuladagi koeffitsientlarni o‗zgartirish asosida mutlaqo boshqa bir
kompozitsiyalarni yaratish mumkin bo‗ladi.
Umuman oddiy qilib aytganda fraktallar – bu dastlabki figuraga
nisbattan ko‗p marta qo‗llanilgan ma‘lum bir almashtirish va o‗zgartirishlar
demakdir.
Dastlabki fraktal geometriyasi g‗oyalari XIX asrlarda vujudga kelgan.
Kantor oddiy rekursiv (qaytariladigan) funktsiya orqali chiziqni chiziqlar
to‗plamiga
olib keldi, keyinchalik esa Benua Mandel‘brot fraktal
geometriyasiga asos soldi va fraktal iborasini kiritdi.
Fraktal
– lat.
fractal
bo‗lingan (qismlarga ajratilgan) ma‘nosini
bildiradi. Fraktalning yana bir izoh-tushunchalaridan biri bu – qismlardan
iborat va har bir qismi yana bo‗linadigan geometrik figuradir. Har bir
bo‗linadigan figura yaxlit figuraning kichraygan yoki o‗xshash nusxasidir.
Fraktallarning asosiy xususiyati bu o‗ziga o‗xshashlikdir.
Oddiy figurani doimo kichraytirish va unga o‗xshatish asosida
fraktallar tuzish mumkin. Misol uchun: Oddiy kesma teng uchga bo‗linadi
(1.2- rasm, a). O‗rtadagi qismga teng bo‗lgan yangi bir kesma bo‗lagi
qo‗shiladi va to‗rt bo‗lakdan iborat siniq chiziq hosil qilinadi (1.2- rasm, b).
Keyingi etapda to‗rtta kesmaning har biri yana uchga bo‗linadi va o‗rta
qismiga teng yangi bo‗laklar qo‗shiladi (1.2- rasm, c). Bu holat yana
takrorlanganda bejirim bir naqsh kompozitsiyasi kelib chiqadi (1.2- rasm, d).
Agarda har bir etapda bo‗laklarni kichraytirish bilan birga ularni yo‗nalishini
ham o‗zgartirilsa yanada boshqaroq kompozitsiya kelib chiqadi.
1.2-rasm. Oddiy kesmalarni bo‘linishi
10
Fraktal grafikasi fayllari asosan *.fif kengaytmasiga ega bo‗lib,
kompyuter xotirasida juda kam joy egallaydi. Ya‘ni ular xotirada faqat
formula yozuvlari ko‗rinishida saqlanadi.
Fraktal grafikasining keng tarqalgan formatlari:
*.frp; *.frs; *.fri;
