15
Xususan, PISA xalqaro tadqiqotlar dasturida ham bu ko‘nikmalarni
singdirish ishlari davom etmoqda.
Jumladan, PISA–2021 tadqiqotlari
doirasiga «XXI asr ko‘nikmalari» ichidan bevosita matematik savodxonlik
tushunchasiga daxldor bo‘lgan quyidagi 8 ta asosiy yo‘nalish bo‘yicha
ko‘nikmalarni baholash kiritilmoqda:
Shundan
kelib chiqib, PISA tadqiqotlarining asosiy yo‘nalishlari,
matematik savodxonlik tushunchasining mohiyati ham yildan yilga
takomillashib bormoqda. Xususan, matematik
savodxon likni baholash
PISA–2021 tadqiqotlarida muhim o‘rin tutadi, chunki 2021-yilda unga
ustuvor yo‘nalish sifatida qaraladi. 2000-yildan 2018-yilgacha bo‘lib o‘tgan
tadqiqotlarda ham o‘quvchilarning matematik savodxonligi baholangan
bo‘lsa-da, ushbu yo‘nalish faqat 2003 va 2012-yillarda ustuvor bo‘lgan.
PISA tadqiqotlarida o‘quvchilarning matematik
tayyorgarligini baho-
lash da quyidagi uch jihatga alohida e’tibor qaratiladi:
– topshiriqlar o‘quvchilarning kundalik hayotdagi qiziqishlari va ehti-
yojla riga mosligi;
– muammo mazmuni (kontekst)ning hayotiyligi;
– matematikani qo‘llash bosqichlarining
faqat ayrimlarini emas,
balki barchasining to‘liq qamrab olinganligi, ya’ni
bu jarayonning bir
qisminigina bajarish (masalan, tenglamani yechish,
algebraik ifodani
soddalashtirish) emas, balki masalani tushunish bosqichidan boshlab, uni
matematik tilda ifodalash, yechish va yechimni talqin qilishgacha bo‘l gan
barcha bosqichlarning hammasini qamrab olinganligi.
Bu jihatlar o‘quvchilarning matematik tayyorgarligini baholash maz-
muni, ya’ni matematik savodxonlik tushunchasida o‘z aksini topgan.
Matematik savodxonlik tushunchasi turli yillardagi tadqiqotlarda turlicha
talqin qilingan. Oxirgi tadqiqot natijalariga ko‘ra unga quyidagicha ta’rif
berish mumkin:
tanqidiy
fikrlash;
ijodkorlik, kreativlik;
tadqiqot va tahlil qilish;
mustaqillik, tashabbuskorlik va qat’iylik;
ma’lumotlardan
foydalanish;
tizimli fikrlash;
muloqot qilish;
mulohaza yuritish.
