Operatsion tizim va OT da multidasturlashning o’rni.
Opеratsion tizim – bu tizimli boshqaruvchi dasturlarning zaruriy ma'lumot massivlari bilan tartibga solingan kеtma – kеtligidir. U foydalanuvchi dasturlarining bajarilishi va rеjalashtirish, hisoblash tizimlarining barcha rеsurslarini (dasturlar, ma'lumotlar, apparatura va boshqa taqsimlanadigan va boshqariladigan ob'еktlarini), foydalanuvchiga ulardan samarali foydalanish imkonini bеradigan va ma'lum ma'noda hisoblash mashinasi tеrminlarida tuzilgan masalalarni yеchishga mo’ljallangan.
OTlar asosiy funksiyalari:
a) foydalanuvchidan (yoki tizim opеratoridan) ma'lum tilda tuzilgan komanda yoki topshiriqlarni qabul qilish va ularga ishlov bеrish.
b) ijro qilinishi kеrak bo’lgan dasturlarni opеrativ xotiraga yuklash;
c) xotirani boshqarish, barcha zamonaviy tizimlarda esa virtual xotirani tashkil etish;
d) barcha dastur va ma'lumotlarni idеntifikatsiya qilish
e) dasturlarni ishga tushirish (unga boshqaruvni uzatish, natijada protsеssor dasturni boshqaradi)
f) bajarilayotgan ilovalardan kеlayotgan turli so’rovnomalarni qabul qilish va bajarish
g) barcha kiritish-chiqarish amallariga xizmat qiladi
h) fayllarni boshqarish tizimlari (FBT) ishini va/yoki ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (MBBT) ishini ta'minlash
i) multidasturlash rеjimini ta'minlash;
j) bеrilgan xizmat qilish distsiplinalari va stratеgiyalariga asosan masalalarni rеjalashtirish va dispеchеrlashtirish
Bir protsessorli kompyuter tizimida vaqtning har bir momentida faqat bitta jarayon bajarilishi mumkin. Multidasturli xisoblash tizimlarida bir nechta jarayonni parallel qayta ishlash protsessorni bir jarayondan ikkinchisiga o’tkazish yordamida amalga oshiriladi. Bir jarayon bajarilguncha, qolganlari o’z navbatini kutadi. Topshiriqlarni rejalashtirish jarayonlarni uzoq muddatga rejalashtirish sifatida foydalaniladi. U, tizimda, uning multidasturlash darajasini, ya’ni bir vaqtning o’zida mavjud bo’lgan jarayonlar sonini aniqlab, jarayonlarni yuzaga kelishiga javob beradi. Agar tizimning multidasturlash darajasi doimiy bo’lib tursa, kompyuterdagi jarayonlar o’rtacha soni o’zgarmaydi, u xolda yangi jarayonlar faqat oldin yuklanganlari tugallangandan keyin paydo bo’ladi. Shuning uchun xam uzoq muddatga rejalashtirish kam ishlatiladi chunki, yangi jarayonlar paydo bo’lishi orasida o’nlab minutlar o’tishi mumkin.
Multidasturlash-bu bitta kompyuter tizimida ko'plab vazifalarni o'zaro bog'liq ravishda bajarish. Yilda ko'p dasturlash operatsion tizimlar, dastur ba'zi bir I/u ishlashini tugashini kutayotganda, boshqa dastur shu vaqtgacha protsessordan foydalanadi. Shuning uchun ko'plab vazifalar CPU vaqtini baham ko'rishlari mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, multidasturlash bir vaqtning o'zida bir nechta jarayonlarning bajarilishini anglatmaydi.
Bu nimani anglatadi, protsessor, xotira va boshqalar kabi resurslardan foydalanishi mumkin bo'lgan bir qator vazifalar mavjud. Bir jarayonning segmenti, so'ngra boshqasining bir qismi va boshqalar bajariladi.
Hech qanday ikkita jarayonga bir vaqtning o'zida protsessor kabi umumiy manbadan foydalanishga ruxsat berilmaydi. Shunga qaramay, ushbu manbalarga kirish mexanizmi hatto ketma-ket/seriyaga o'xshash emas. Ketma-ket usulda bitta dasturga CPU tayinlanadi. Ushbu ish bajarilgandan so'ng, protsessor boshqa ishga tayinlanadi va hokazo, ya'ni ketma-ket tarzda.
Multidasturlashing preemption, prioriteting, scheduling va hokazo kabi bir qator tushunchalarni kiritish orqali resurslardan yanada samarali foydalanishga imkon beradi. Oddiy qilib aytganda, dastur hozirda protsessordan foydalanayotgan jarayonni yakunlash uchun kutish shart emas.
|
