Sanoat, deb xom ashyo, material, yoqilgʻi, energiya va boshqa mahsulotlar ishlab chiqaruvchi yoki aholiga xizmat koʻrsatuvchi korxonalar (zavod, fabrika, kon, shaxta, elektr stansiya, ferma va hk) majmuasiga aytiladi. Sanoat xalq xoʻjaligining muhim sohasidir.
SANOAT— xalq xoʻjaligining jamiyat ishlab chiqaruvchi kuchlari taraqqiyoti darajasiga hal qiluvchi taʼsir koʻrsatadigan yetakchi tarmogʻi; Sanoatning oʻzi uchun hamda xalq xoʻjaligining boshqa sohalari uchun mehnat qurollari va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish, shuningdek, xom ashyo, yoqilgʻi qazib olish, energiya ishlab chiqarish, yogʻoch tayyorlash, Sanoatda yoki qishloq xoʻjaligida olingan mahsulotlarga ishlov berish va ularni qayta ishlash bilan band korxonalar (fabrikalar, zavodlar, elektrostansiyalar, shaxtalar, konlar va boshqalar) majmui. Sanoat kengaytirilgan takror ishlab chiqarishning asosini tashkil etadi va industrial oʻsishni taʼminlaydi. 20-asrning 80yillarida qabul qilingan tasniflashga koʻra, Sanoat yiriklashtirilgan 18 tarmoqqa boʻlinadi: elektroenergetika; yoqilgʻi Sanoati; qora metallurgiya; rangli metallurgiya; kimyo va neft kimyosi Sanoati; mashinasozlik va metallga ishlov berish; oʻrmon, yogʻochni qayta ishlash va sellyulozaqogʻoz Sanoati; qurilish materiallari Sanoati; qurilishkonstruksiyalari va detallari Sanoati; oyna va chinnifayans Sanoati; yengil S; oziq-ovqat Sanoati; mikrobiologiya Sanoati; unyorma va aralash yem Sanoati; tibbiyot Sanoati; poligrafiya Sanoat bu sanoat tarmoqlari ham oʻz navbatida — ishlov beruvchi sanoat va undiruvchi sanoat turlariga guruhlanadi.
INDUSTRIYA (lot. industria — faoliyat) — sanoat, xususan, yirik sanoat maʼnolarida qoʻllaniladigan atama
Тадқиқот натижаларига кўра шуни таъкидлаш керакки, таркибий ўзгаришлар кенг кўламли характерга эга, чунки улар иқтисодиёт тузилиши ўзгаришига, янги тармоқ пайдо бўлишига олиб келади, иқтисодий ривожланишни, ҳудудлар ва мамлакат иқтисодиёти ривожланишини таъминлайди. Яна шуни таъкидлаш лозимки, таркибий ўзгаришлар иқтисодиёт, мамлакат ҳолатига ижобий таъсир кўрсатади ва тадқиқотимизда бу ўзгаришларни тармоқ, саноат даражасида кўриб чиқамиз.
Бироқ, олимларнинг асарларида тармоқ ва саноат даражасидаги таркибий ўзгаришлар тушунчасининг моҳияти конкрет очиб берилмаган.
Ўтказилган тадқиқотларга асосланиб, "таркибий тармоқ ўзгаришлари" ва "саноатдаги таркибий ўзгаришлар" тушунчаларининг таърифи йўқлигини таъкидлаш мумкин
Муаллиф, шунингдек, тармоқдаги таркибий ўзгаришлар сабабларини аниқлади ва улар қуйидагилардан иборат: омилларнинг минтақа иқтисодиёти тармоқ таркибига таъсири; бир нечта саноат тармоқларини битта тармоққа бирлаштириш; илғор ривожланган технологиялар ёки эскирган асосий воситалардан фойдаланиш; бюджет сиёсатини амалга ошириш; тармоқ ҳаётийлик даврлари босқичлари алмашинуви; иқтисодий тараққиётнинг турли босқичлари; турли тармоқларда таркибий ўзгаришларни амалга ошириш1.
Саноатда таркибий ўзгаришларни оширишдан кутилаётган натижалар турли хил бўлиши мумкин, шунинг учун бундай ўзгаришлар самарадорлигини иқтисодий баҳолаш саноат тармоғи учун ҳам, вилоят учун ҳам муҳим ҳисобланади.
|
