|
Декабрь 2020 21-қисмBog'liq 21.Kimyo yunalishi 1 qism 3. Электрон почта очиш, Мавзу педагогикани ўрганиш зарурати, 3 oylik reja 2022, pedagoglarda-kreativlik-sifatlarini-rivozhlantirishning-muammolari-va-samarali-y-llari, masofaviy talim haqida, Strategic Network Planning for, Hisobot 2 oxiriA.D, bozor munosabatlari sharoitida sanoat korxonalari faoliyatining, БМИ СОЛИЕВ 19.12.2023 (2), Yangi test Декабрь 2020 21-қисм
Тошкент
KiMyo FANiNiNG RiVojLANiSHi VA buGuNGi KuNDA KiMyo
FANiNiNG o’RNi VA AHAMiyAti.
Hanifa G’aniyeva
Farg’ona viloyati Oltiariq tumani
41-umumiy o’rta ta’lim maktabi kimyo fani o’qituvchisi.
Annotatsiya; ushbu maqolada kimyo fanining bugungi kundagi ahamiyati va bobolarimizning
kimyo faniga qo’shgan hissalari.
Kalit so’zlar; Kimyo, kimyoviy mahsulotlar, ruda, metal, shisha .
Kimyo - ”ximiya ” – moddalarning tuzilishi va o’rganishini o’rganadigan fan. Kimyo
boshqa fanlar qatori inson faoliyatining mahsuli sifatida vujudga kelib, tabiiy ehtiyojlarni
qondirish , zaruriy mahsulotlar ishlab chiqarish, biridan ikkinchisini hosil qilish va nihoyat ,
turli hodisalar sirlarini bilish masadida ro’yobga chiqdi. odamlar qadimda rudalardan metallarni
ajratib olish, turli xil qotishmalar tayyorlash va qo’llash, jumladan shisha tayyorlash va undan
turli maqsadlarda foydalanishni bilganlar. qadimgi misrda kimyoviy jarayonlarga asoslangan
hunarmandchilik rivojlangani ma’lum. Pishiq charm tayyorlash , uni bo’yash. rangli shisha
olish , o’simliklarsdan dori-darmon va hushbo’y hidli moddalar tayyorlash, sopol buyumlar
ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan . o’sha davrlarda kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish
yo’lga qo’yilgan. o’sha davrlarda kimyoviy mahsulotlar hindiston, xitoy va o’rta osiyoda
kam ishlab chiqarilgan. ”Kimyovi hunar “ sohibi bo’lgan kimyogar bir moddadan ikkinchi
mahsulotni tayyorlash ishi bilan shug’ullangan. o’zbekistondan o’tgan buyuk ipak yo’li orqali
miloddan avvalgi 1-mingyillikning 2- yarmidan boshlab mamlakatga savdo - sotiq bilan birga
hunarmandchilik ham kirib keldi. Topilgan juda ko’p buyumlar va yodgorliklar o’zbekiston
hududida yashagan aholining kimyo hunaridan qadimdan bohabar ekanlgidan dalolat beradi.
buxoro yaqinidagi Poykent manzilgohidan 8 - asrga taaluqli kimyo labaratoriya topilgan . nil
bo’yidagi iskandariya shahrida 1 - asrda yozilgan traktatlarda ko’pgina kimyoviy ma’lumotlar,
jumladan , kimyoviy jihozlarning ko’rinishlari, kuydirish , pishirish , toblash, quruq haydash ,
eritish , kristallanish, ajratish va boshqa usullar haqida ma’lumot keltiriladi. mazkur manbada
oddiy metallardan oltin olish g’oyasi ham ilgari surilgan bo’lib, mavhum bu izlanish fanning
rivojlanishiga ma’lum darajada to’sqinlik qildi, olimlar fikrini boshqa amalga oshmaydigan
yo’nalishga burib yubordi. iskandariya traktatlari ma’lumotlaridan foydalangan arab olimlari tez
orada bir nechta yangi moddalar , jumladan, nitrat kislotasi , tuzlar va boshqa narsalarni kashf
qildilar. Keyinchalik, bu so’z yevropa mamlakatlarida ’’ ximiya ’’ nomi bilan ommalashdi. abu
abdulloh al-xorazmiyning ”bilimlar kaliti ’’ kitobida kimyoga alohida bo’lim ajratilib, unda
turli moddalar, asboblar, tajribalar to’g’risida mukammal ma’lumotlar keltirilgan. abu ali ibn
sino ” al - qonun’’ kitobida o’simlik, hayvonot, minerallar, tuzlar, kislotalar , metallar, oksidlar
va boshqa birikmalarning 50 dan ortiq turini yozadi. ularning nomlari, xossalari, ishlatilishini
to’la ifodalaydi. abu rayhon beruniyning ”minerologiya’’ asarida moddalarning moddalik
xususiyatlari o’z aksini topgan. o’zbekiston fanlar akademiyasi sharqshunoslik insitituti fondida
minerologiyaga oid 18ta, kimyoga oid 31ta qo’lyozma mavjud. respublikamizda Kimyo fanining
rivojlanishida o’zbekiston fanlar akademiyasi tarkibida hamda turli vairliklar tarmoq insititutlari
sifatida faoliyat ko’rsatib kelayotgan ilmiy tadqiqot va loyiha insititutlari xizmati salmoqlidir.
Kimyo insitituti (hozirgi umumiy va noorganik kimyo insitituti ), o’simlik moddalari kimyosi
insitituti, Polimerlar fizikasi va kimyosi insitituti, o’zmu va boshqa oily o’quv yurtlari kimyo
labaratoriyalarida olib borilayotgan ilmiy tadqiqot ishlari mamlakatimizda kimyo fanini yuqori
pog’onalarga ko’tarishda muhim omillardan bo’ldi.
foydalanilgan adabiyotlar;
1. ahmedov K. o’zbekiston kimyogarlarining muvaffaqiyatlari . T. 1987.
2. o’zme. birinchi jild. Tashkent 2000-yil.
|
| |
