|
Ekonomikada informaciya kommunikatsiya texnologiyalarınıń ornı hám áhmiyeti
|
| Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 205,54 Kb. | | #104482 |
Bog'liq 1-lekciya
1- tema. Ekonomikada informaciya kommunikatsiya texnologiyalarınıń ornı hám áhmiyeti.
Ekonomikada informaciya kommunikatsiya texnologiyaları pániniń predmeti hám wazıypaları ;
Informaciya texnologiyalarınıń rawajlanıw tendensiyalari;
Internet tarmaǵından tuwrı paydalanıw mádeniyatı hám tarmaq saw ortalıǵın jaratıw.
Zamanagóy informacion-kommunikaciya texnologiyalarınan (AKT) nátiyjeli paydalanmastán turıp, innovciyalıq ekonomikanı rawajlan- tirishni oyda sawlelendiriw etip bolmaydı.
Ekonomikasında informacion-kommunikaciya texnologiyalarınan paydalanıw dárejesi ekonomikalıq ósiw, nátiyjelililik, bántlik hám biznes natiyjeliligin belgileydi. Birden-bir informaciya mákanın quraytuǵın AKT tásirinde informaciya globallasıwı sharayatında sanaat ekonomikasınıń básekige shıdamlılıǵı faktorları ózgerip, jańaları menen tolısıp atır.
Rawajlanıwdıń bul basqıshında Ózbekstan texnologiyalıq rawajlanıw dárejesine hám isbilermenlik ámeliyatına AKTni engiziw boyınsha joybarlardı jaqsılaw joybarlawǵa baylanıslı túrde islep shıǵarılǵan nátiyjelililikti hám basqa ekonomikalıq kórsetkishlerdi ámeliy kórsetiw ushın joqarı potencialǵa iye. AKT salasın aldıńǵı rawajlandırıw Ózbekstan ekonomikalıq siyasatınıń ústin turatuǵın yo'nali- shlaridan biri bolıp tabıladı.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev Joqarı Jıynalısqa jibegen shaqırıǵında tómendegilerdi aytıp ótti: “Cifrlı texnologiyalar tekǵana ónim hám xızmetler sapasın asıradı, artıqsha ǵárejetlerdi azaytadı. Usınıń menen birge, meni júdá qattı uwayımǵa salatuǵın hám tınıshsız etetuǵın eń salmaqli illet - korrupciya balosini joytıwda da olar nátiyjeli qural bolıp tabıladı. Bunı bárshemiz tereń ańlap alıwımız dárkar. Mámleket hám jámiyet basqarıwı, social tarawda da cifrlı texnologiyalardı keń ámeldegi etip, nátiyjelilikti asırıw, bir sóz menen aytqanda, adamlar turmısın keskin jaqsılaw múmkin”2
Zamanagóy dúnyada cifrlı texnologiyalar barlıq tarawlarda sheshiwshi rol oynaydı. Ótken jıllarda Ózbekstan administraciyası tárepinen informacion-kommunikaciya texnologiyaların keń engiziw hám rawajlandırıw boyınsha alıp barılǵan jumıslar qashannan berli óz nátiyjesin berip atır.
2020 -jıl AKT tarawı ushın, shubhasız, ónimli boldı. Ótken jılda AKT salasında keń kólemli jumıslar hám qatar iri joybarlar ámelge asırıldı.
Optikalıq talshıqlı baylanıs liniyalarini qurıw joybarın ámelge asırıw boyınsha qatar jumıslar alıp barılıp, optikalıq talshıqlı tarmaqlardıń ulıwma uzınlıǵı
2020 -jılǵa kelip 72 mıń kilometrge jetkizildi. Ámeldegi jıl aqırıǵa shekem
118, 6 mıń kilomertgacha jetkeziliwi joybarlastırılǵan. Bir millionta Internet tarmaǵına keń polosali jalǵanıw portları ornatılıp, olardıń ulıwma sanı 3 millionǵa jetkizildi. 2021-jıl aqırına shekem portlardıń sanı 3, 9 millionǵa shekem jetkeziliwi joybarlastırılǵan. Xalıq aralıq Internet tarmaǵına jalǵanıwdıń ulıwma ótkezgishlik qábileti 1
200 Gbit/s.ge shekem jetkizildi. Maǵlıwmatlar uzatıw tarmaǵınıń ótkezgishlik qábileti wálayat orayları dárejesinde 2 esege, rayon orayları dárejesinde bolsa 4 ese asdı.
Telekommunikatsiya infratuzilmasini rawajlandırıw maqsetinde 2020-jılda
5 Petabaytga kólemli maǵlıwmatlardı saqlaw hám qayta islew orayı ushga túsirildi. Mobil baylanıs tarmaqlardı rawajlandırıw boyınsha Respublika boyınsha 31, 7 mińnen aslam mobil baylanıs baza stanciyaları ámeldegi bolıp, xalıq punktlerdi mobil baylanıs menen qamtıp alıw dárejesi 98 procentkeshe asırıldı. Bıyılǵı jılında mobil baylanıs baza stanciyaları sanın 33, 7 mıńǵasha jetkeziliwi hám mobil baylanıs menen qamrovni
99 procentkeshe eliriwi joybarlastırılǵan.
Internet menen támiyinlew sheńberinde keń kólemli jumıslar ámelge asırılıp atır. Respublikada 10 154 ulıwma bilim beriw mektepleri, 5 725 mektepge shekem tálim mákemeleri hám 3 401 den sawlıqtı saqlaw obiektleri ámeldegi bolıp, ámeldegi jaǵdayına 9 144 xalıq tálimi, 5725 mektepge shekem tálim mákemeleri hám 3 401 den sawlıqtı saqlaw obiektlerine jámi 17 660 kilometr optikalıq talshıqlı baylanıs liniyalari islengen hám joqarı tezliktegi Internet tarmaǵına jalǵanıw múmkinshiligi jaratılǵan.
Bıltırǵı Mámleketlik baǵdarlamasında social tarawdıń obiektleri, atap aytqanda, ulıwma bilim beriw mektepleri, mektepge shekem tálim hám den sawlıqtı saqlaw mákemelerin operativ internetge jalǵaw ústin turatuǵın wazıypa retinde belgilep berilgen edi. Boisi bul jetkinshektiń zamanagóy bilim alıwı, awırıwlarǵa sapalı hám operativ xizmet kórsetiw potencialın asırıwı menen de áhmiyetli bolıp tabıladı.
Birinshiden, AKT salasınıń ekonomikalıq kórsetkishleri turaqlılıǵındı támiyinlew boyınsha :
11 investitsiya joybarı ámelge asırılıwı esabına 200, 5 million dollardan artıq, atap aytqanda, 141, 4 million dollar tuwrınan - tuwrı shet el investitsiyalar tartindi.
Ekinshiden, Cifrlı infratuzilmani rawajlandırıw boyınsha : búgingi kúnde 5641 mobil baylanıs tayansh stansiyası jumısqa túsirilip, olardıń ulıwma sanı 31 740 taga jetkizildi;
Aldın tiykarınan, telefon sóylesiwleri xızmetlerin kórse- tuvchi mobil tarmaqların keńeytiw wazıypası orınlanǵan bolsa, házir tarmaq qamrovini asırıw boyınsha joybarlar internet xızmetlerin keńeytiw ushın 3 G/4 G texnologiyaları engizilip atır. Atap aytqanda, 2020 jılda 5 641 mobil baylanıs baza stansiyaları ornatılıp jumısqa túsirildi, bunnan tısqarı 3 600 dane 2 G baza stansiya 3 G/4 G standartına modernizaciya etildi.
2020 jıldıń 1 yanvarınan operator hám provayderlarga Internet xızmetlerin ushın tarif ótken jıldıń sol dáwirine salıstırǵanda 34 procentke arzanlashtirilib, 1 Mbit/s ushın 56, 0 mıń swmni quradı.
Internet xızmetinen paydalanıwshılar sanı 22 mln. den arttı, sonnan mobil Internet paydalanıwshıları sanı 19 mln. ni quradı. Respublika boyınsha 237 obiektte magistral telekom- munikatsiya tarmaqları keńeytirilip, telekommunikatsiya úskeneleri modernizaciya etilip, magistral telekommunikatsiya tarmaqları ótkezgishlik qábileti wálayatlararo dárejede 200 Gbit/s.ga, rayonlararo dárejede bolsa 40 Gbit/s.ga jetkizildi. 1. 1-suwretde telekommunikatsiya infra strukturasın rawajlandırıw kórsetkishleri keltirilgen.
Sonıń menen birge, “Optikalıq talshıqlı baylanıs liniyalarini qurıw” joybarı sheńberinde respublika boyınsha 10, 0 mıń km. optikalıq talshıqlı baylanıs liniyalari qurılıp, ulıwma uzınlıǵı 36, 6 mıń km.ga jetkizildi.
Mobil baylanıs tarmaqların rawajlandırıw maqsetinde 2 017 mobil baylanıs baza stansiyası ornatılıp, olardıń ulıwma sanı 26 mıńdan arttı hám respublika xalıq mákanların mobil baylanıs menen qamrovi dárejesi 96 procentke hám mobil Internet tarmaǵına keń polosali jalǵanıw qamrovi dárejesi 70 procentke jetkizildi. Internet tarmaǵına keń polosali sımlı jalǵanıwdı keńeytiwdi ámelge asırıw sheńberinde operatorlar hám provayderlar tárepinen 786 mıń port montaj etildi hám ulıwma keń polosali tarmaqqa jalǵanıw portları sanı 1, 9 mln.ga jaqın jetkizildi.
Servis, turizm, sawda hám ulıwma awqatlanıw obiektleriniń ózine tartatuǵındorligini asırıw maqsetinde barlıq dıqqatqa iye jaylar, zıyaratgohlar, temir jol vokzallari, aeroport, turistik obiektler hám de Tashkent Metropoliteniniń barlıq obiektlerinde xojalıq jurgiziwshi subyektlar, telekommunikatsiya operator hám provayderlari tárepinen 685 ten artıq Wi-Fi tarmaǵı arqalı Internetge jalǵanıw noqatları jumısqa túsirildi.
Ekonomikaǵı informacion-kommunikaciya texnologiyalar hám sistemalar pánin úyreniwdiń tiykarǵı maqseti zamanagóy informacion-kommunikatsiya texnologiyalarınan, sonday-aq cifrlı ekonomika texnologiyalarınan milliy ekonomika tarmaqları hám tarawlarında paydalanıw boyınsha fundamental bilim, kónlikpe hám ámeliy kónlikpelerdi qáliplestiriw bolıp tabıladı.
Pánni úyreniwdiń tiykarǵı wazıypaları:
axborotlarni qayta islew ushın texnikalıq támiynat, zamanagóy operatsion sistemalar funksiyaları menen tanısıw hám programmalıq qurallarda ekonomikalıq máselelerdi sheshiwdi úyrenedi;
tarmaq texnologiyaları menen tanısıw hám internet xızmetlerinen aqılǵa say paydalanadı ;
ekonomikanı túrli tarawlarında cifrlı ekonomika texnologiya - laridan paydalanıw tiykarların úyrenedi hám olarda islewdi biladi;
elektron xukumat tuwrısında ámeliy kónlikpeler hám teoriyalıq bilimler menen hár tárepleme tanıstırıp chiadi;
elektron biznes túrleri menen tanıwı hám sawda ámellerin orınlawdı úyrenedi;
ulken kólemdegi kelip túsip atırǵan informaciyalardı nátiyjeli qayta islew ushın intellektuallıq sistemaları hám biznes-analitikadan paydalanadı.
Tálim beriw nátiyjesinde:
Zamanagóy operatsion sistemaları, tekstli, kesteli informaciyalardı qayta islew programmalarınıń funksional múmkinshilikleri menen tanıwadı.
Basqarıw processlerinde jeke kompyuterlerden paydala - nishning teoriyalıq tiykarları hám olardı milliy ekonomikanıń túrli tarmaq hám tarawlarına nátiyjeni ámelde qollanıw qIlish usılların úyrenedi.
Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemaları hám úlken maǵlıwmatlar bazasında (big data) informaciyalar menen islewdi úyrenedi.
Internet sisteması hám tarmaq texnologiyalarında islew ushın ámeliy kónlikpelerdi aladı.
Elektron xukumat, elektron kommerciya, mobil-kommerciyanı rawajlanıw tendentsiyaları, baǵdarları hám olardıń xarakteristikaın úyrenedi.
Cifrlı ekonomikanı texnologiyaları boyınsha túsinikke iye bolıp, bultlı texnologiyaları, blokcheyn texnologiyaları, kriptoaktivlar, biznes analitika, elektron biznes túsiniklerin qáliplestiredi.
Informaciyalar menen islewde qawipsizligin támiyinlew usılların nátiyjeni ámelde qollanıw etiw hám funktsional múmkinshilikleri menen tanıwadı.
Sorawlar
Ekonomikada informaciya kommunikatsiya texnologiyaları pániniń predmeti hám wazıypaları?
Informaciya texnologiyalarınıń rawajlanıw tendensiyalari?
Internet tarmaǵından tuwrı paydalanıw mádeniyatı hám tarmaq saw ortalıǵın jaratıw?
|
| |
