Elektr stansiyalar ha’m qurilmalar tekseriw saqlaw
Magnitli iske tu’sirgishler – bul a’dette, ush qutpli kontaklardan ornatilg’an issiliq relelerinen ha’m ja’rdemshi kontaklardan jiynalg’an qurilma. Olar quwatti 75 kVt g’a deyin bolg’an ush fazali elektr dvigatellerde basqariw ushin xizmet qiladi.
Ajratqishlar bul kontakli kommutatsion apparat bolip , ol toksiz ha’m kishi tokli elektr shinjirladi jalg’aw yaki u’ziw ushin xizmet qiladi. Ajratqish qa’wipsizlikti ta’minlew maqsetinde u’zilgen jag’dayda kontaklar arasinda izolyatsiya aralig’ina iye boladi. Remont jumislar da’wirinde remont ushin shig’arilg’an apparattin’ tok o’tkiziwshi ha’m ku’shleniw astinda qalg’an tok o’tkiziwshi bo’lekleri arasinda ajratqish ta’repinen ko’rinetug’un u’ziliw payda etedi.
Qisqa tutastiriw – bul kommutatsion apparat bolip, elektr shinjirlarda jasama qisqa tutasiw payda etiw ushin xizmet qiladi.Qisqa tutastirgishler ta’minlewshi uzatiw liniyasinin’ releli qorg’aniw ta’sirinde jasama qisqa tutasiw payda etkennen son’ zaqimlang’an transformatordi u’ziw ushin podstansiyalardin’ a’piwalastiriw sxemalarinda qollaniladi.
U’zgish sirtqi ko’rinisinen ajratqishqa uqsas boladi, biraq onda u’ziw ushun prujina ju’ritpesi bar. U’zgishti jalg’aw qolda a’melge asiriladi. U’zgishler ajratqishqa uqsap bir yaki eki ta’repten jerge tutastiriwshi pishaqlarg’a iye boliwi mu’mkin. Qurilmalarda u’zgishlerdin’ u’ziw waqti 0.5-1 s ti quraydi.
Mayli bakli u’zgishlerdegi may dog’a so’ndiriw ha’m tok o’tkiziwshi bo’leklerdi izolatsiyalaw ushin xizmet qiladi. 1-kV g’a deyin bolg’an ku’shleniwlerde (35 kV g’a bolg’an ayirim u’zgishlerdin’ tu’rleri) u’zgish bir bakka iye bolip, onda ush fazanin’da ha’mme kontaktlari jaylastiriladi, ku’shleniw u’lken bolg’anda ese ha’r bir faza jeke baklar ornatiladi.
Mayli bakli u’zgishlerdin’ abzallig’i du’zilisi a’piwayi, sirtqi qurilmalar ushin za’ru’rligi, tok transformatordin’ bar bolg’ani
1) Sinxron generator
Ha'zirgi elektr stansiyalarda elektr energiyasini payda qiliw ushin u'sh fazali o'zgeriwshen' tok sinxron generatorlar isletiledi. Turbogeneratorlar (birlemshi dvigatel- puw yaki gaz) turbinasi ha'm gidrogeneratorlar(birlemshi dvigatel-gidroturbina) boladi,
Turbogeneratorlar tez ha’reketleniwi sebebli onin’ konstruksiyasinin’ o’zine tan qa’siyetleri boladi. Bul generatorlar vali gorizantal jaylasatug’in qilip tayarlanadi.Turbogeneratordin’ u’lken mexanik ha’m issiliq ju’klemelerde islewshi rotori magnit ha’mde mexanik qa’siyetleri joqari bolg’an arnawli(xrom-nikelli yaki xrom-nikel-mobildenli) polattan tayarlang’an bir pu’tin pokovkadan jasaladi.
Gidrogeneratorlarda rotordin’ aylaniw chastotasi kem ( 50÷500 ayl/min) bolip olardin’ quwatlisi vertikal ornatilg’an etip tayarlanadi.Gidrogeneratorlarda stator ha’m rotor oramlari ha’mde stator polat o’zegi tikkeley distillengen suw menen suwitiladi. Eger usinday suwitiw sistemasini usinday quwatqa iye bolip, sirttan hawa suwitiw sistemasi menen salistirg’anda distellengen suw suwitiw sistemasinda birdey o’lshemdegi gidrogenerator quwatin 2 ese asiriw mu’mkin
2) Ku'sh transformatorlari ha'm avtotransformatorlar
Elektr stansiya ha’m podstansiyalarda ornatilg’an ku’sh transformatorlar elektr energiyani bir kushleniwden ekinshine aylantiriw ushin xizmet qiladi. Ush fazali transformatorlar en’ ko’p tarqalg’an sebebi olarda ja’mi quwatti usinday bolg’an ush bir fazali transformatorlarg’a qarag’anda israplar 12-15% aktiv materiallar sarpi 20-25% kem.
Ku’sheytiriwshi podstansiyalarda transformatorlardi tan’law
Tan’lanatug’in ha’r bir transformatordin’ quwatti generator quwattina ten’ yaki bir bag’ana artiq quwat tan’lap aliw kerek. Sebebi tan’lang’an transformatorlar generator quwattini o’zine aliwi kerek Elektr stansiyalarda a’dette , blok-generatorlar-transformator qollaniladi ha’m sonin’ ushin ku’sheytiriwshi podstansiyalar transformatorlari sanina ten’ boladi.
Pa’seytiriwshi podstansiyalarda transformatorlardi tan’law
Praktikada pa’seytiriwshi podstansiyalarda transformatorlardin’ sani ekewden ibarat boladi. A’dette podstansiyalarda birdey quwatli oramlarda jalg’aniw gruppasi birdey transformatorlar ornatiladi. 2 ha’m 3 tu’rdegi podstansiyalarda eki transformatordi ornatiwda ha’r bir transformatordin’ quwati olardan birewi avariyali o’shiw itimalin esapqa alg’an halda, PK ta’repindegi ju’kleme quwatinin’ 70% ta’minleniwi esapqa alinadi.
Avtotransformatorlardi tan’law.
Avtotransformatorlardi qollaw kem israp ha’m u’lken quwatta uzatiw imkanin beredi ha’mde ekonomikaliq qa’rejetlerdi kemeytedi. Avtotransformatorlar tek 100/100/50 qatnasta isleytug’in qilip transformator islep shig’ariw ka’rxanasinda tayarlanadi ha’m bul avtotransformatorlardin’ ku’sheytiriw rejiminde islewin shegaralap qoyadi.
3) Sinxron kompensatorlar
Qozg’atiw tokinin’ o’zgeriwi dvigatel rejiminda isletug’un valda ju’klemesi bolmag’an sinxron mashina sinxron kompensator dep ataladi. Sinxron kompensator qozg’atiw tokinin’ u’lkenine qarap tarmaqta reaktiv quwat Q beriliwi yaki aliwi mu’mkin.
Du’zilisi boyinsha ol turbogeneratorg’a uqsaydi, biraq sinxron kompensator ortasha (750-1000 ayl/min ) da aylanatug’un qilip tayarlanadi.Sinxron kompensatordin’ rotori ashiq qutpli qilip tayarlanadi. Statorli du’zilisine ko’re turbogeneratorlardin’ statorina uqsas boladi.
Eger ju’klemeler orayina sinxron kompensator jalg’ansa ol tutiniwshilarg’a kerek bolg’an reaktiv quwatti generatsiyalap, na’tiyjede elektr stansiyalardi tutiniwshilarg’a jalg’aytig’un liniyalardi reaktiv tok menen ju’kleniwin kemeytiw imkanin beredi.Bunday sinxron kompensator o’te qozg’alg’an halda reaktiv quwat beriw rejiminde islewi lazim. Sinxron kompensatorlar elektr podstansiyalarda h’am ornatiladi. Olar ja’rdeminde liniya boylap ku’shleniwdi tuwri bo’listiriw ha’m parallel islew turg’unlig’i ta’minlenedi.Eger ju’klemeler orayina sinxron kompensator jalg’ansa ol tutiniwshilarg’a kerek bolg’an reaktiv quwatti generatsiyalap, na’tiyjede elektr stansiyalardi tutiniwshilarg’a jalg’aytig’un liniyalardi reaktiv tok menen ju’kleniwin kemeytiw imkanin beredi.Bunday sinxron kompensator o’te qozg’alg’an halda reaktiv quwat beriw rejiminde islewi lazim. Sinxron kompensatorlar elektr podstansiyalarda h’am ornatiladi. Olar ja’rdeminde liniya boylap ku’shleniwdi tuwri bo’listiriw ha’m parallel islew turg’unlig’i ta’minlenedi.
Sinxron kompensator statordin’ nominal toki, ku’shleniwi h’am quwatti rotorinin’ aylaniw shastatasi ha’m nominal toki ha’mde nominal rejimdag’i israplar menen xarakterlenedi.Sinxron kompensatordin’ nominal ku’shleniwi ol jalg’ang’an elektr tarmag’inin’ nominalbku’shleniwinen 5 yaki 10% artiq qilip alinadi,kompensatordin’ nominal quwatti nominal ku’shleniwide, suwitiw sistemasinin’ nominal parametrlarinda onin’ uzaq waqit dawaminda ruxsat etiletug’un ju’klemesine qarap aniqlanadi.
Eki (u’zilgen,jalg’ang’an) jag’dayda qolda ha’reketlenetug’un noavtomatik o’shirgish rubilnik dep ataladi. Eki tu’rli shinjirlarda izbe –iz jalg’aw ushim xizmet qilatug’un rubilnik almaslap u’zgishler dep ataladi.
Avtomatik hawa o’shirgishleri normal bolmag’an rejimde islep atirg’an elektr shinjirlardi avtomatik ajratiw ha’m normal is rejimlarinda,ayirim jag’daylarda operativ qayta jalg’aw ushin xizmet qiladi. Avtomatik hawa o’shirgishlerde dog’a sondiriwshi ushin maksus muxit qollanilmaydi,ol hawada o’shiriledi sonin’ ushin olar hawa o’shirgishler dep ataladi.
Kontaktorlar – bul uzaq ta’sir etetug’un apparatlar bolip,normal is rejimindegi elektr shinjirlardi ko’p jalg’aw ha’m u’ziw ushin xizmet qiladi.Kontaktorlar 3-4000 A tokqa ku’shleniwdin’ o’zgermes tokida 220,440,650,750, V ha’m o’zgeriwshen’ tokida 380, 500 ha’m 660 V g’a mo’ljellep islep shiqariladi ha’m saatina 600-1500 ma’rte jalg’aw imkanin beredi.Kontaklardin’ ayirim arnawli seriyalari saatina 14000 ma’rtegeshe jalg’aw imkanin beredi.
Elektr shinjirlarda qisqa tutashiw yaki o’te ju’kleme bolsa oni avtomatik ra’wishte bir ma’rte u’ziw ushin xizmet qilatug’un apparat saqlag’ish dep ataladi.Shinjirda saqlag’ish qurilmasi u’ziw eriwshen’ quymanin’ eriwi arqali a’melge asadi, bul eriwshen’ quyma o’zinen qorg’anbag’an shinjirdin’ toki o’tkende qizip eriydi. Shinjir u’zilgennen son’ eriwshen’ quyma qolda almastiriliwi tiyis.
Magnitli iske tu’sirgishler – bul a’dette, ush qutpli kontaklardan ornatilg’an issiliq relelerinen ha’m ja’rdemshi kontaklardan jiynalg’an qurilma. Olar quwatti 75 kVt g’a deyin bolg’an ush fazali elektr dvigatellerde basqariw ushin xizmet qiladi.
Ajratqishlar bul kontakli kommutatsion apparat bolip , ol toksiz ha’m kishi tokli elektr shinjirladi jalg’aw yaki u’ziw ushin xizmet qiladi. Ajratqish qa’wipsizlikti ta’minlew maqsetinde u’zilgen jag’dayda kontaklar arasinda izolyatsiya aralig’ina iye boladi. Remont jumislar da’wirinde remont ushin shig’arilg’an apparattin’ tok o’tkiziwshi ha’m ku’shleniw astinda qalg’an tok o’tkiziwshi bo’lekleri arasinda ajratqish ta’repinen ko’rinetug’un u’ziliw payda etedi,
Qisqa tutastiriw – bul kommutatsion apparat bolip, elektr shinjirlarda jasama qisqa tutasiw payda etiw ushin xizmet qiladi.Qisqa tutastirgishler ta’minlewshi uzatiw liniyasinin’ releli qorg’aniw ta’sirinde jasama qisqa tutasiw payda etkennen son’ zaqimlang’an transformatordi u’ziw ushin podstansiyalardin’ a’piwalastiriw sxemalarinda qollaniladi.
U’zgish -sirtqi ko’rinisinen ajratqishqa uqsas boladi, biraq onda u’ziw ushun prujina ju’ritpesi bar. U’zgishti jalg’aw qolda a’melge asiriladi. U’zgishler ajratqishqa uqsap bir yaki eki ta’repten jerge tutastiriwshi pishaqlarg’a iye boliwi mu’mkin. Qurilmalarda u’zgishlerdin’ u’ziw waqti 0.5-1 s ti quraydi.
Mayli bakli u’zgishlerdegi may dog’a so’ndiriw ha’m tok o’tkiziwshi bo’leklerdi izolatsiyalaw ushin xizmet qiladi. 1-kV g’a deyin bolg’an ku’shleniwlerde (35 kV g’a bolg’an ayirim u’zgishlerdin’ tu’rleri) u’zgish bir bakka iye bolip, onda ush fazanin’da ha’mme kontaktlari jaylastiriladi, ku’shleniw u’lken bolg’anda ese ha’r bir faza jeke baklar ornatiladi.Mayli bakli u’zgishlerdin’ abzallig’i du’zilisi a’piwayi, sirtqi qurilmalar ushin za’ru’rligi, tok transformatordin’ bar bolg’ani.Mayli bakli u’zgishlerdin’ kemshilikleri partlaw ha’m jang’in payda boliwi bakdag’i ha’m kirgishlardag’i may jag’dayin baqlap bariw za’ru’r, ko’p may talap etedi
Kernewi 1000 voltg’a deyin ha’m onnan joqari kommutatsiya apparatlari
Reje
1)Joqari ha’m to’men kernewli komutatsiya apparatlari
2)Kernew 1000 v g’a deyin bolg’an komutatsiya apparatlar
Rejemizdin’ 1 – sorawina toqtalatug’un bolsaq komutatsion apparatlar degen qol menen avtomatik basqarilatug’un apparatlar tu’siniledi. Kernewi 1000 v tan joqari bolg’an shinjirlarda ornatilg’an apparatlar ha’m u’skenelerge joqari kernewli u’skeneler dep ataladi.Olarda komutatsiyalang’an bo’leklerinde ornatilg’an joqarg’i quwatli dog’a so’ndiriwshi ha’m izoliyatsiyasi joqarg’i bekkemlikke iye boliw lazim.Komutatsiya – degen so’z ma’nisi qol menen avtomatik jalg’aw u’ziw ushin xizmet qilatug’un qurilmalar tu’siniledi.
Разьеденитель
Ajratqish (разьеденитель) – bul elektr tarmaqlarda islelenetug’un, ko’zge ko’rinetug’un u’ziw payda qilatug’un komutatsiya apparatdir ha’m to’mendegi su’wrette ko’rsetilgen
Разьеденитель линейние-тип РЛНД-10 кВ
Разьеденитель внутренны-10кв
Ko’zde ko’rinetug’un u’ziw payda etiw joqarg’i kernewli elektr tarmaqlarda hawa liniyasinda ha’m transformator podstansiyalari ishinde joqari kernewdi o’shirip jag’iw ushin isleletug’un(внутренний – ВН типли) ajratqish isletilmeqte.U’lken tokli shinjirlardi ajratiw xizmetshiler qa’tesi menen ajratilsa yaki biriktirilse ashiq dog’a payda boladi, qutplar janadi.Podstansiyanin’ basqa a’sbap u’skenelerge jang’in payda boliw mu’mkin.Usinday avariyalardin’ aldin aliw ushin arnawli tutqish(блокировка) menen ajratqishlar islenedi.
Transformator podstansiyasinin’ bir siziqli sxemasi ko’rsetilgen
Выключатель масленный
Ha’zir biz joqarg’i hawa elektr uzatiw jollarinda islenetug’un ajratqishlar tuwrali tu’sindirgen edim. Bundan tisqari tarmaqlarda mayli o’shirgishler ha’m isletilmekte.Bunday o’shirgishler transformator podstansiyalar ishinde joqarg’i kernewdi u’ziw jalg’aw ushin xizmet qiladi.
Выключатель масленный горшоковый –ВМГ-10 кв
Выключатель нагрузки с преохранителем ВНП-10кв
Kernew 1000 v g’a deyin bolg’an komutatsiya apparatlar
Elektr stansiya ha’m podstansiyalarda to’men kernewli 1000 v g’a komutatsion apparatlar qollaniladi.
1 Avtomatik u’zgish
2 Magnitli iske tu’sirgish
3 Kontaktorlar
4 Saqlag’ishlar
1- Avtomatik u’zgish (автомат) nominal jumis rejiminde tutuniwshini elektr tarmaqqa jalg’ap u’ziw, ushin xizmet qiladi
2-Magnitli iske tu’sirgish (магнитавпускатель)– bul normal is rejiminde 600-1500 ma’rtebe jalg’ap u’ziw imkanin beredi. Magnitli iske tu’sirgish to’mendegi elementlerden turadi
1- elektromagnit 2- kontakt 3- issiliq relesi
3- Kontaktor bul uzaq ta’sir etetug’un apparatlar bolip, normal is rejimindegi elektr shinjirlardi ko’p jalg’aw ha’m u’ziw imkanin beredi.Kontaktordin’ qutplari sha’rtli ra’wishte to’mendegidey
Avtomat u’zgish
Магнитавпускатель
Контактор
|
