UDK
677.032.538
ELEKTR YORDAMIDA TOLA HOSIL QILISH JARAYONI VA IMKONIYATLARI
A.R.Abdullayev
Namangan muhandistlik texnologiya inistituti
Annotatsiya: Ushbu maqolada bugungi kunda nanotexnologiyadan foydalangan holda
nanotolalarni ishlab chiqarish bo’yicha ma’lumotlar keltirilgan. Elektr yordamida tola hosil
qilish jarayonining mohiyati va afzalliklari haqida ma’lumotlar keltirilgan. Bugungi kunda
yurtimizda elektr yordamida tola hosil qilish yo’nalishi rivojlanmaganligini hisobga olib kerakli
tavsiya va xulosalar berilgan.
Kalit so’zlar: Elektr toki, elektr yordamida tola hosil qilish polimer, tola, nanotola,
g’ovakli tola.
Аннотация: В статье представлена информация о производстве нано частиц с
использованием нано технологий сегодня. Вот несколько основных фактов о педали и о
том, как ее использовать. С учетом того, что сегодня в нашей стране направление
производства волокна с помощью электроэнергии не развито, даны необходимые
рекомендации и выводы.
Ключевые слова: электрический ток, полимер для формирования электрического
волокна, волокно, нановолокно, пористое волокно.
Annotation: This article provides information on the production of nanoparticles using
nanotechnology today. Here's a few basic facts about a stomp pad and how it is used. Given the
fact that today in our country the direction of fiber production by electricity is not developed, the
necessary recommendations and conclusions are given.
Keywords: Electric current, electric fiber formation polymer, fiber, nanofiber, porous
fiber.
Kirish. Elektrostatik tolalar uchun keng qo'llaniladigan texnologiya
Tabiiy va sintetik
polimerlarning polimer eritmalaridan foydalangan holda diametri 2 nm dan bir necha
mikrometrgacha bo'lgan polimer tolalarini ishlab chiqarish uchun elektr kuchlaridan foydalangan
holda shakllanish so'nggi o'n yil ichida izlanishlar va tijorat e'tiborining sezilarli darajada
o'sganligini ko'rsatdi. Ushbu jarayon yangi tabiiy nanotolalar va boshqariladigan g’ovakli
tuzilishga ega matolarni ishlab chiqarish uchun noyob imkoniyatlarni taklif etadi[1,2]. Asrning
boshidan beri butun dunyodagi tadqiqotchilar elektr yordamida ip yigirish jarayonini qayta ko'rib
chiqmoqdalar. So'nggi o'n yillikda ushbu elektr yordamida ip yigirish jarayoni nafaqat turli xil
polimer tolalarni yigirishda ko'p
qirraliligi tufayli, balki submikron oralig'ida doimiy ravishda
tolalarni ishlab chiqarish qobiliyati tufayli katta e'tibor qozondi, aks holda standart mexanik tola
yigirish texnologiyalari texnikasidan foydalanish qiyin. Oddiy tolalarga qaraganda kichikroq
g’ovaklilik va undan yuqori sirt maydoni bilan elektr yordamida hosil qilingan tolalari turli
sohalarda qo’llaniladi. Masalan, nanokataliz, to'qima
muhandislik iskalasi, himoya kiyimlari,
filtratsiya, biomeditsina, farmatsevtika, optik elektronika, sog'liqni saqlash, biotexnologiya,
atrof-muhit
muhandisligi,
mudofaa
va
xavfsizlik
kabi
sohalarda
muvaffaqiyatli
qo'llanilmoqda[3,4].
Umuman olganda, bu juda xilma-xil polimerlardan nano tolalarni ishlab
chiqarishning nisbatan mustahkam va oddiy texnikasi. Qaytgan nanofilalar bir nechta
afzalliklarga ega, masalan, sirtdan hajmga nisbatan juda yuqori nisbati, sozlanishi mumkin
bo'lgan g'ovaklilik, har xil o'lcham va shakllarga moslashuvchanligi va uning xususiyatlaridan
kerakli natijalarga erishish uchun nanotola tarkibini boshqarish qobiliyati va funktsionallik[5].
Ushbu afzalliklar tufayli so'nggi bir necha yil ichida elektr yordamida
olingan nanotolalar
filtrlash, optik va kimyoviy datchiklar, elektrod materiallari va biologik iskala kabi turli xil
ishlab chiqarish sohalarida keng qo'llanilgan. Ushbu uslub 60 yildan ortiq vaqt davomida
to’qimachilik sanoatida noto'qima tolali matolarni ishlab chiqarish uchun ma'lum bo'lgan.
So'nggi yillarda ushbu texnologiyadan foydalanib, nano o'lchovli tolalarni ishlab chiqarishga,
ayniqsa
polilaktik kislota, poliuretan, ipak fibroin, gialuron kislotasi, tsellyuloza, xitosan
kollagen kabi to'qima muhandisligi uchun turli xil tabiiy va sintetik
polimerlardan nanotolalar
ishlab chiqarish uchun qiziqish kuchaymoqda.