Fakültə:Su təsərrüfatı və mühəndis kommunikasiya sistemləri
İxtisas:Meliorasiya mühəndisliyi
Qrup:2323A
Müəllim;Professor Əliyev Bəhram
Tələbə:Babayeva Xədicə
Fənn:Landşaft meliorasiyası
Universitet:Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti
Meliorasiyanın inkişafının ekoloji prinsipləri
Meliorasiya, torpaqın məhsuldarlığını artırmaq üçün tədbirlər və texnologiyaların tətbiqi deməkdir. Bu proses, ətraf mühiti də narahat edə bilir və bu səbəbdən ekoloji prinsiplərə əməl edilməlidir. İşte meliorasiyanın inkişafında əhəmiyyətli olan ekoloji prinsiplər:
Təbii Ehtiyatların Qorunması: Meliorasiya layihələri zamanı təbii ehtiyatların qorunması əhəmiyyətli bir məsələdir. Suvarılan torpaqların və su ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi, ekosistemlərin qorunması və təbii sərvətlərin minimal zərərə uğraması üçün prinsiplər tətbiq edilməlidir.
Təmiz Texnologiyaların İstifadəsi: Meliorasiya layihələrində təmiz texnologiyaların tətbiqi vacibdir. Bu, ətraf mühiti çirkləndirmədən, su və torpaqın keyfiyyətini pozmağa imkan verir. Təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsi üçün bu prinsip əhəmiyyətlidir.
İqtisadiyyatın Təbii Sərvətlərdən Səmərəli İstifadəsi: Meliorasiya layihələri zamanı iqtisadiyyatın təbii sərvətlərdən səmərəli istifadəsi əhəmiyyətlidir. Bu, torpaqın məhsuldarlığını artırmağa kömək edir və təbii ehtiyatların qorunmasına nail olur1.
İdarəetmə və Monitorinq: Meliorasiya tədbirlərinin nəticələrini izləmək və idarə etmək əhəmiyyətlidir. Bu, təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsinin təmin edilməsi üçün lazımlıdır.
Azərbaycan Respublikasının ekoloji siyasəti, təbii ehtiyatların qorunması, səmərəli istifadəsi və minimal zərərli təsirin təmin edilməsi üçün müasir prinsipləri tətbiq edir. Bu, ölkənin uzunmüddətli inkişaf strategiyasının əsasını təşkil edir
Son yüzillikdə iqtisadiyyatın bütün sahələrinin, xüsusən sənayenin sürətli inkişafı insan fəaliyyətinin ətraf mühitə mənfi təsirinin artması və təbii sərvətlərin həddindən artıq istismarı ilə nəticələnmişdir. Ekoloji tarazlığın qorunub saxlanılması, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə, su, torpaq və atmosfer havasının çirklənmədən mühafizə edilməsi qlobal problemə çevrilmişdir.
Azərbaycanda ətraf mühit problemlərinin həlli istiqamətində genişmiqyaslı işlərin görülməsi, ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş dövlət siyasəti ölkənin uzunmüddətli inkişaf strategiyasının mühüm tərkib hissəsidir.
Azərbaycan Respublikasının ekoloji siyasətinin əsas mahiyyəti insanların ekoloji təmiz mühitdə yaşamasını təmin etmək məqsədilə ekosistemlərin qorunması, təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə olunması ilə dayanıqlı inkişafın təmin edilməsi, ətraf mühitə minimal zərərli təsir, onun ilkin vəziyyətinin bərpası və qorunmasından ibarətdir.
Ətraf mühitin mühafizəsi və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə istiqamətində “Azərbaycan Respublikasının 2022-2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”, “Dünyamızın transformasiyası: 2030-cu ilədək dayanıqlı inkişaf sahəsində Gündəlik”, “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2019-2023-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”, “Su ehtiyatlarından səmərəli istifadənin təmin edilməsinə dair 2020-2022-ci illər üçün Tədbirlər Planı”, “Yerin təkinin geoloji öyrənilməsinə və mineral-xammal bazasından səmərəli istifadəyə dair 2020-2024-cü illər üçün Dövlət Proqramı” və digər proqramlar çərçivəsində tədbirlər həyata keçirilir.
Bununla yanaşı, "Azərbaycan Respublikasında meşələrin mühafizəsi və davamlı inkişafına dair 2022-2030-cu illər üçün Dövlət Proqramı”nın və “Su ehtiyatlarından səmərəli istifadəyə dair Milli Strategiya”nın layihələri hazırlanır.
Eyni zamanda, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi istiqamətində, hüquqi bazanın möhkəmləndirilməsi məqsədilə addımlar atılır.
“Təbii ehtiyatlara görə ödəmələrin, çirkləndirici maddələrin təbii mühitə atılmasına görə ödəmələrin tətbiqi və həmin ödənişlərdən əmələ gələn vəsaitdən istifadə haqqında” Qərarda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1992-ci il 3 mart tarixli 122 nömrəli Qərarında dəyişiklik edilməsi barədə” Nazirlər Kabinetinin 2022-ci il 17 avqust tarixli, 308 nömrəli Qərarı qəbul edilmişdir. Bu sənədin təsdiqi ilə ödəmə normativləri dövrün tələblərinə uyğun təkmilləşdirilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2022-ci il 17 mart tarixli Qərarı ilə “Azərbaycan Respublikasında sudan ödənişli istifadə Qaydaları” təsdiq edilmişdir.
Ölkə üzrə bərk məişət tullantılarının idarə edilməsi sisteminin müasir standartlara uyğun təşkili, müvafiq infrastrukturun yaradılması məqsədilə, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2021-ci il 27 noyabr tarixli 675s nömrəli Sərəncamı ilə “İşğaldan azad edilmiş ərazilər daxil olmaqla, ölkə üzrə bərk məişət tullantılarının idarə edilməsi ilə əlaqədar Komissiya” yaradılmışdır.
Müasir dövrdə ətraf mühitin çirklənməsi, qlobal iqlim dəyişmələri bəşəriyyəti narahat edən əsas problemlərdəndir. Bunların həlli istiqamətində alimlər və mütəxəssislər müxtəlif fikirlər yürüdürlər ki, bunlardan da ən önəmlisi alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadədir. Ümumuyyətlə, nazirlik ekoloji problemlərin həllinə yönəlmiş tədbirlərin səmərəliyinin artırılması və operativ həll olunmasını təmin etmək, o cümlədən ətraf mühitin sağlamlaşdırılması məqsədilə ardıcıl işlər həyata keçirir. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı fərmanlarda, təsdiq etdiyi milli və dövlət proqramlarında ekoloji mühitin sağlamlaşdırılması məqsədilə nəzərdə tutulan hədəflərin reallaşması üçün yerinə yetirilməsi zəruri olan vəzifələr müəyyənləşdirilmişdir. Buna uyğun olaraq, ətraf mühitin bütün trayektoriyasında, o cümlədən biomüxtəlifliyin mühafizəsi, meşələrin inkişafı, yaşıllıqların artırılması, su ehtiyatlarının davamlı idarə olunması sahəsində nəzərəçarpacaq nailiyyətlər əldə olunur. Ölkə rəhbəri tərəfindən təsdiq edilmiş "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkişaf Dövlət Proqramı", "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı", "2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı", "Azərbaycan Respublikasında alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı", "2011-2013-cü illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı" və digər proqramlarda nəzərdə tutulmuş tədbirlərin həyata keçirilməsi buna əyani misaldır.
Həmin tədbirlər çərçivəsində arid sahələr və aşağı keyfiyyətli torpaqlarla əhatə olunmuş Bakı və Abşeron yarımadasının yaşıllaşdırılması ilə bağlı müasir metodlara əsaslanan irimiqyaslı yaşıllaşdırma layihələri həyata keçirilmiş, 3510 hektar ərazidə 3,6 milyon ağac əkilmiş, 9 min kilometrə yaxın müasir damcılı suvarma sistemi çəkilmişdir.
Bunlardan əlavə, müxtəlif bölgələrdə 1750 hektar sahədə 1,1 milyon əsasən xaricdən gətirilmiş daha məhsuldar və davamlı zeytun tingləri əkilmişdir. Yeni salınan zeytun əkinlərinin sahəsi Azərbaycanda tarixən mövcud olmuş zeytun bağları qədərdir. Xəzər dənizinin suyunun duzsuzlaşdırılması üçün isə infrastruktur imkanları gündə 20 min kubmetr olan zavod və müasir tinglikdən ibarət kompleks istifadəyə verilmişdir. Eyni zamanda, əhalinin ekoloji cəhətdən təmiz su ilə təminatını yaxşılaşdırmaq məqsədilə 450 mindən çox əhali modul tipli sutəmizləyici qurğular vasitəsilə keyfiyyətli içməli su ilə təmin olunmuşdur.
Yer təkinin geoloji öyrənilməsi işlərində də ciddi nəticələr əldə olunmuş, dağ-qazma və buruq-qazma avadanlıqları bazasının yeniləşdirilməsi, yeni texnika və texnologiyaların tətbiqi sayəsində geoloji-kəşfiyyat işlərinin iqtisadi səmərəliyinin artırılmasına nail olunmuşdur. Son 10 ildə 192 yataq və çoxsaylı təzahürlər, o cümlədən 12 filiz (bunlardan 8-i qızıl), 52 qeyri-filiz, 127 inşaat materialları və yeraltı şirin su yatağı kəşf edilərək qeydə alınmışdır. Hazırda yeni kəşf olunmuş yataqlar hesabına inşaat materiallarına və qeyri-filiz xammalına olan tələbat tam ödənilir. Son illər kəşf olunmuş yataqlar hesabına ölkənin qızıl ehtiyatları 2 dəfədən çox artmışdır.
Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın "Hərəmiz bir ağac əkək" devizi ilə keçirilən aksiyalarda da milyonlarla yeni ağac və kol əkilmişdir. Eyni zamanda, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın bu istiqamətdə atdığı addımlar davamlıdır. Leyla Əliyevanın rəhbərlik etdiyi IDEA (Ətraf Mühitin Mühafizəsi Naminə Beynəlxalq Dialoq) İctimai Birliyinin təşkil etdiyi layihələr ekoloji mühitin qorunmasına xidmət edir. IDEA-nın təşkilatçılığı ilə 2014-cü il martın 18-də I Azərbaycan Ətraf Mühit Forumu yüksək səviyyədə keçirilmişdir. 2014-cü il mayın 7-də IDEA İctimai Birliyinin təşəbbüsü, Heydər Əliyev Fondu və Heydər Əliyev Mərkəzinin təşkilati dəstəyi ilə Heydər Əliyev Mərkəzində Qafqaz Biomüxtəlifliyi Sammiti keçirilmişdir ki, bu da bəbir və digər pişikkimilərin mühafizəsi istiqamətində bilik və təcrübələrin bölüşdürülməsi, bu sahədə ən qabaqcıl və səmərəli vasitələrin tətbiqinin müzakirəsi məqsədini daşıyırdı.
Azərbaycanda ətraf mühitin mühafizəsi və ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər beynəlxalq aləmdə də öz obyektiv qiymətini alır. Belə ki, nüfuzlu tədqiqat mərkəzləri olan ABŞ-ın Yel və Kolumbiya universitetləri tərəfindən 2012-ci ilin yanvar ayında açıqlanmış Beynəlxalq Ekoloji
|
