3.Ko’p qatlamli neyron to’rlar.
Reja:
Kup qatlamli neyron to’rlar.
Teskari bog’lanishli to’rlar.
Ikki qatlamli neyron to’ri.
Garchi bitta neyron oddiy anglash prosedurasini ham amalga oshira olmaydi, lekin bir qancha neyronlarni neyron to’riga birlashtirishda neyron hisoblarning kuchi yuzaga keladi. Neyron guruhi qatlam hosil qiluvchi sodda neyron to’ri 1.6-rasmda ko’rsatilgan. Izohlab o’tish kerakki, chap tomondagi qirra-aylanalar faqat kiruvchi signallarni taqsimlash uchun xizmat qiladi. Ular birorta hisoblash amallarini bajarmaydi va shu sababli qatlam hisoblanmaydi. Hisoblash amallarini bajaruvchi neyronlar to’rtburchaklar bilan belgilangan. X kiruvchi to’plamdagi har bir yelement alohida vazn bilan har bir neyron bilan bog’langan. O’z navbatida har bir neyron kiruvchi qiymatlam «sozlangan» yig’indisini chiqaradi. Rasm 1.6. Bir qatlamli neyron
Rasm 1.6. Bir qatlamli neyron to’ri
Vaznlarni W matrisa yelementlari sifatida qarash o’ng’aydir. Matrisa m satr va n ustunga yega bo’lib, m –kirishlar soni, n-neyronlar soni. Masalan, wi,j – bu uchinchi kirishni ikkinchi neyron bilan bog’lovchi vazndir. Shunday qilib, kompoyentalari neyronlarning OUT bo’lgan chiquvchi N vektorni hisoblashni matrisali ko’paytma N = XW sifatida keltirish mumkin, N va X –satr-vektorlar. Bir qatlamli neyron to’rlari masala yechimi sifatida «g’olib barchasiga yega» prinsipi keng qo’llaniladi. Bu prinsip mohiyati quyidagicha: kiruvchi X uchun birinchi qatlamdagi qaysi neyron maksimum (minimum) qiymat qabul qilsa, o’sha neyron qayta-ishlanayotgan obektni o’ziga «tortgan» hisoblanadi. Mazkur neyronning barcha xossalari ayni shu obektga ham tegishli bo’ladi, masalan qatlam neyronlari sinflar vakillari sifatida qaralsa, o’ziga tortgan neyron (obekt) qaysi sinfga tegishli bo’lsa, noma’lum (yangi) obekt ham shu sinfga tegishli bo’ladi va hakoza. Maksimumlik prinsipi bo’yicha amal qiladigan bir qatlamli sun’iy neyron to’ri 1.7- rasmda keltirilgan.
Rasm 1.7. Maksimumlik prinsipida amal qiluvchi bir qatlamli sun’iy neyron to’ri Hajm jihatdan katta va murakkab neyron to’rlari, odatda, mos ravishda katta hisoblash imkoniyatlariga yega. Garchi neyronning juda ko’p tuzilishlari yaratilgan 13 bo’lsa ham ko’p qatlamli neyron to’rlari miyaning ayrim qatlamli bo’laklarini nusxasidir. Bunday to’rlar bir qatlamli neyronlarga nisbatan o’rganish sig’imi kengroq hisoblanadi va hozirda uo’p qatlamli to’rlarni o’rgatish algoritmlarining bir qancha turlari yaratilgan. Shu o’rinda, qayd yetib o’tish zarurki, hozirda soha olimlari tomonidan bir va ko’p qatlamli neyron to’rlarining o’zaro yekivivalentligi matematik tarzda isbot qilingan
Ikki qatlamli neyron to’ri.
Ko’p qatlamli neyron to’rlari qatlamlar kaskadi bilan hosil bo’lishi mumkin. Bir qatlam chiqishi keyingi qatlam uchun kirish bo’ladi. Bunday neyron turi 1.8- rasmda keltirilgan. Teskari bog’lanishli to’rlar. Yuqorida ko’rilgan to’rlarda teskari bog’lanishlar yo’q yedi, ya’ni qandaydir qatlamning chiqishidan chiqib, xuddi shu qatlam yoki oldingi qatlamlar kirishiga boruvchi bog’lanishlar yo’q yedi. Bunday to’rlar to’g’ri tarqaluvchi to’rlar sinfini tashkil qiladi va ular katta qiziqish uyg’otadi va juda keng ravishda qo’llaniladi. Chiqishlarida kirishlariga bog’lanish bo’lgan to’rlar teskari bog’lanishli to’rlar deyiladi. Teskari bog’lanishlari bo’lmagan to’rlarda xotira yo’q, ularning chiqishi faqat ayni paytgai kirishlar va vaznlar bilan aniqlanadi. Ayrim ko’rinishdagi teskari bog’lanishli neyron to’rlarida chiqish qiymatlari kirishga qaytariladi, oqibatda chiqish ayni paytdagi kirish va oldingi chiqish bilan aniqlanadi. 14 Shu sababli teskari bog’lanishli to’rlar inson miyasining qisqa muddatli xotirasi xossalariga o’xshash xossalarga yega bo’ladi. To’r chiqishlari qisman oldingi kirishlarga bog’liq bo’ladi.
|
