• 1-sizilma. Finanslıq sistemanıń tarawları hám buwınları
  • Finans sistemasi ha’m buwinlari Reje; Finanslıq sistemanıń tarawları hám buwınları




    Download 60.15 Kb.
    bet1/4
    Sana18.12.2022
    Hajmi60.15 Kb.
    #35673
      1   2   3   4
    Bog'liq
    Finans sistemasi ha\'m buwinlari
    Muyassar, 20221119T2333 - Yangi test, 1-SINF Tarbiya, 01-03-1-2563, Adopting,adapting and modifying ELT materials, Pardaboyeva Yulduz obektivka, r, 2-may oqıw, be6f1edf118ab8c8446e772079474c4a ижтимоий ишнинг институт., Kompyuter grafikasi va Web-dizayn, Informatika o’qituvchisining innovatsion pedagogik faliyati, 5656, Gapning ikkin, AВС (1)

    Finans sistemasi ha’m buwinlari
    Reje;
    1. Finanslıq sistemanıń tarawları hám buwınları
    2. Jetekshi shet el mámleketlerdiń mámleket finanslıq sisteması
    3. Finanslıq basqarıwdıń mazmunı hám mánisi
    Paydalanilg’an a’debiyatlar dizimi



    1. Finanslıq sistemanıń tarawları hám buwınları

    Iskerlik processinde túrli pul fondlari (den) qáliplese-digan hám paydalaniletuǵın finanslıq munasábetler túrli tarawlarınıń kompleksi finanslıq sistema dep ataladı. Oǵan basqasha da anıqlama beriw múmkin: mámleket hám kárxana -larning pul fondlarini qáliplestiriw, bólistiriw hám paydalanıw boyınsha forma hám metodlar sistemasına finanslıq sistema dep ataladı. Oǵan taǵı tómende tariypni da beriw múmkin: Xojalıq sub'yektlari, úy xojalıqları, mámleket hám arnawlı finans institutlarınıń pul qarjların bóliwleytuǵın hám isletetuǵın finans munasábetleriniń bir-biri menen baylanıslı hám birgelikte háreket etetuǵın kategoriyalari, buwınları hám tarawlarınıń jıyındısı finanslıq sistema dep ataladı”.
    “Finanslıq sistema” túsinigi keń mánistegi “finans” túsiniginiń rawajlanıwı nátiyjesi bolıp tabıladı. Mámlekette bazar reformalarınıń ámelge asırılıwı hám principial tárepten pútkilley jańa bolǵan ekonomikalıq hám finanslıq siyasattiń turmısqa qollanıw etiliwi finanslıq sistemanıń tarawları hám buwınlarına salıstırǵanda ob'yektiv túrde jańasha jantasıwdı talap etdi. Oǵan muwapıq túrde, daslep, finanslıq sistema tómendegi eki tarawǵa bólinedi27:
    • ma’mleket finansı hám jergilikli finans;
    • xo'jalik jurgiziwshi sub'yektler finansı.
    Óz gezeginde, finanslıq sistemanıń hár bir tarawı pul fondlari hám dáramatlardı qáliplestiriwdiń konkret formaları hám metodlarına baylanıslı túrde bir neshe buwınlardan dúziledi. Mısalı, mámleket finansı hám jergilikli finans tómendegi buwınlardan tashkil tabıwı múmkin:
    • ma’mleket byudjeti;
    • byudjetdan tısqarı mámleket maqsetli fondlari;
    • ma’mleket krediti.
    Sonıń menen birge, xo'jalik jurgiziwshi sub'yektlar finansı tómendegi buwınlardan ibarat :
    • kommeciya kárxanaları hám shólkemleri finansı ;
    • finansiq dáldalshılar finansı ;
    • Kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleri finansı.
    Joqarıda keltirilgenlerdi sızılmali kóriniste tómendegishe ańlatıw múmkin:



    1-sizilma. Finanslıq sistemanıń tarawları hám buwınları
    Finanslıq sistemanıń bólek tarawlar hám buwınlarǵa bóliniwi YaIMni qáliplestiriw, bólistiriw hám qayta bólistiriwde, dáramatlardı qáliplestiriw hám olardan paydalanıwda ekonomikalıq munasábetler sub'yektlarining bir-birlerinen ayrıqsha túrde qatnasıwı menen belgilenedi. Finanslıq sistemanıń hár bir tarawı hám buwınına pul fondlari hám dáramatların qáliplestiriw hám olardan paydalanıwdıń ayriqsha bolǵan formaları hám metodları tiyisli bolıp tabıladı. Mısalı, kárxanalar finansı materiallıq óndiriske, YaIMni jaratılıwma, onı kárxanalar ortasında bólistiriwge hám YaIM bir bóleginiń byudjet hám nobyudjet fondlariga qayta bólistiriwge xızmet etedi. Mámleket byudjeti arqalı resurslar mámlekettiń oraylaw - tirilgan fondiga tartinadi hám olar aymaqlar, tarmaqlar hám xalıqtıń túrli social gruppaları ortasında qayta bólistiriledi.
    Finanslıq sistema “mámleket finansı hám jergilikli finans” salasınıń bólek buwını retinde mámleket byudjeti óz ishine tómendegilerdi aladı :
    • respublika byudjeti;
    • Qaraqalpaqstan Respublikası byudjeti hám jergilikli byudjetler. Óz gezeginde, Qaraqalpaqstan Respublikası byudjeti
    Qaraqalpaqstan Respublikasınıń respublika byudjeti hám de Qaraqalpaqstan Respublikasına bo'ysunuvchi rayonlar hám qalalar byudjetlerinen quram tabadı. wálayattıń byudjeti bolsa wálayat byudjetin hám wálayatqa bo'ysunuvchi rayonlar hám qalalar byudjetlerin óz ishine aladı. Sonıń menen birge, rayonlarǵa bólinetuǵın qalanıń byudjeti qala byudjeti hám qala quramına kiretuǵın rayonlar byudjetlerinen ibarat. hám aqır-aqıbetde, rayonǵa boysunatuǵın qalaları bolǵan rayondıń byudjeti rayon byudjetinen hám rayon bo'ysunuvidagi qalalar byudjetinen dúziledi.
    Ekonomikalıq reformalardıń jańa basqıshında mámleket byudjeti óz aldında turǵan tómendegi mashqalalardi sheshiwi kerek:
    • daromadlar tiykarın bekkemlew;
    • byudjet dáramatları hám ǵárejetleri ashıq hám ashıq bolıwın támiyinlew;
    • modernizatsiya qılıw hám zárúr strukturalıq ózgerislerdi ámelge asırıw negizinde mámleket ǵárejetleri quramında ekonomikanı innovciyalıq usılda rawajlanıw ǵárejetlerine ústin turatuǵınlıq beriw;
    • soliqlarni ulıwma mámleketlik hám jergilikli salıqlarǵa bolıw rejimin qayta kórip shıǵıw negizinde jergilikli byudjetler dáramat bazasın keńeytiw;
    • byudjet defitsiti dárejesin kemeytiw;
    • byudjet járdeminde tártipke salıw mexanizmin tako- millashtirish;
    • Gáziynexanashılıq sisteması jumısın jetilistiriw, byudjet qarjlarınan nátiyjeli paydalanıw ústinen qadaǵalawdı kúsheytiw hám t.b..
    Byudjetten tısqarı mámleket maqsetli fondlari (mámleket maqsetli fondlari) aldınan belgilengen málim múddet-larda dúzilisi yamasa turaqlı túrde ámeldegi bolıwı múmkin. Bul fondlarning payda bolıwı mámleket byud-jetining qabıl etiliwi yamasa qabıl etińmasligidan qaramastan aqshalar maqsetli dáreginiń zárúrligi menen belgilenedi. Birinshi náwbette, bul social támiynat, den sawlıqtı saqlaw, jumıssızlıqtı kemeytiw hám basqa tap sonday bir qansha zárúrli social mútajliklerdi qandırıwǵa tiyisli bolıp tabıladı. Bul fondlar qarjların qáliplestiriw hám olardan paydalanıw mámleket tárepinen ayriqsha bolǵan sırtqı kórinisler hám metodlar járdeminde ámelge asıriladı. Sol sebepli de olardı finanslıq sistemanıń “mámleket finansı hám jergilikli finans” salasınıń bólek buwını retinde ajratılıwı maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
    Aqshalardan paydalanıwdıń maqsetli jóneltiril-ganligi belgisi boyınsha byudjetten tısqarı mámleket arnawlı fondlarini tómendegi eki gruppaǵa bolıw múmkin:
    • ijtimoiy mólsherlengen (jóneliske iye bolǵan ) mámleket arnawlı fondlari;
    • tarmaqlararo hám tarmaq xarakterine iye bolǵan mámleket arnawlı fondlari.
    Ayırım jaǵdaylarda aymaqlıq jóneltirilgen (mólsherlengen) mámleket maqsetli fondlari tashkil etiliwi múmkin.
    Mámleket maqsetli fondlari finanslıq sistema “mámleket finansı hám jergilikli finans” salasınıń bólek buwını retinde tómendegilerden ibarat bolıwı múmkin:
    • Respublika jol fondı ;
    • Ózbekstan Respublikası Mámleket múlkin basqarıw hám isbilermenlikti qollap-quwatlaw mámleket komitetiniń arnawlı esapvarag'i;
    • Jumıs menen támiyinlewge kómeklashuvchi mámleket fondı ;
    • Ózbekstan Respublikası byudjetten tısqarı Pensiya fondı.
    Mámleket arnawlı fondlari quramında úlken muǵdardaǵı aqshalardıń tóplanǵanlıǵı sharayatında mámleket finanslıq qadaǵalawınıń susayishi bul aqshalardan nátiyjesiz payda -lanishga hám su'istemol qılıw jaǵdaylarınıń júz etili-shiga alıp keliwi múmkin. Sol sebepli de mámleket finanslıq resurslarınan paydalanıw ústinen qadaǵalawdı kúsheytiw maqsetinde olardı mámleket byudjetine jıynash (konsolidatsiya qılıw ) maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Bunda byudjetke jıynanǵan fondlarning maqsetli baǵdarı ózgertirilmasdan saqla -nib qalıwı támiyinleniwi kerek.
    Mámleket krediti finanslıq sistema “mámleket finansı hám jergilikli finans” salasınıń ayriqsha buwını esaplanadı. Onıń ayriqshalıǵı mámlekettiń oraylastırılǵan fond-lariga aqshalardı tartıw boyınsha finans-kredit munasábetleriniń bólek formaları menen belgilenedi. Mámleket krediti mámleket, yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar ortasındaǵı pul munasábetleriniń ayriqsha bólek formasından
    ibarat esaplanadi. Bunda mámleket, tiykarınan, aqshalardı qarızǵa alıwshı hám sonıń menen birge, kreditor hám garant (kepil adam ) retinde de maydanǵa shıǵadı.
    Mámleket kreditida aqshalardı qarız alıwshı retinde mámlekettiń úlesi muǵdarlıq tárepten ústinlik etedi. Mámlekettiń kreditor retindegi operatsiyaları, yaǵnıy mámleket yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarǵa ssudalar usınılǵanda yamasa garant (kepil adam ) bolǵanda, talay torroq boladı. Sonday bolıwına qaramastan, bazar ekonomikası sharayatında byudjetten finanslıq támiynlew de qaytarılıwshılıq hám tólewlilik (aqsha tiykarında ) shárti menen ámelge asırılsa, keń rawaj tabıwı múmkin.
    Házirgi sharayatta mámleket kreditining zárúrligi mámleket ǵárejetleriniń mámleket óz dáramatları bazasın kengay-tirish múmkinshiliklerine salıstırǵanda joqarı pát penen ósiwi menen baylanıslı bolıp, bul zat byudjet defitsiti sharayatında joybarlastırılǵan byudjet ǵárejetleriniń oranıwın támiyinleydi. Bazar ekonomikası sharayatında pul-kredit hám finanslıq siyasatlardıń bir-biri menen óz-ara baylanıslı halda ámelge asırılıwı finanslıq sistemanıń “mámleket finansı hám jergilikli finans” buwını tuwrısındaǵı dástúriy qıyallar keńeyiwi hám keń mo'noda hám de onı zamanagóy túsiniwge muwapıq túrde Oraylıq bank sistemasın da óz quramına qosmog'i kerek.
    Xojalıq jurgiziwshi sub'yektlar finansı finanslıq sistema -dıń ǵárezsiz tarawı esaplanadı. Onı basqasha nomda múlkshiliktiń túrli formasındaǵı kárxana hám shólkemler finansı dep da ataw múmkin. Finanslıq sistemanıń áne sol salasında dáramatlardıń tiykarǵı bólegi qáliplesedi hám olar, oxir aqıbette mámleket tárepinen ornatılǵan qaǵıydalarǵa muwapıq túrde qayta bólistirilip, barlıq dárejedegi byudjetler hám nobyudjet fondlarining dáramatların qáliplestiredi. Bir waqtıniń ózinde byudjet qarjlarınıń úlken bólegi tuwrıdan-tuwrı byudjetten finanslıq támiynlew, byudjet ssudalari hám mámleket kepillikleri formasında kárxanalardıń ámeldegi hám investitsion xızmetlerin finanslıq támiynlewge jóneltiriliwi múmkin.
    Joqarıda belgilengeni sıyaqlı, finanslıq sistemanıń bul tarawı kommerciya kárxanaları hám shólkemleri finansı, finanslıq dáldalshılar finansı hám kommerciyalıq bolmaǵan shólkemler finansı sıyaqlı buwınlardan dúziledi. Bul gruppaǵa kiretuǵın xojalıq jurgiziwshi sub'yektlarning finanslıq munasábetleri isbilermenlik iskerligin shólkemlestiriw, dáramatlar hám ǵárejetlerdi formaantirish, mulkka iyelik qılıw, óz zimmalariga alǵan minnetlemelerin orınlaw formalarına baylanıslı túrde ayriqsha bolǵan ayrıqshalıqlarǵa iye esaplanadı. Bir waqtıniń ózinde, kommerciya kárxanaları hám shólkemleri finansı zárúrli áhmiyet kásip etip, naǵız ózi jerde finanslıq resurslarınıń tiykarǵı bólegi qáliplestiredi. Mámleket-dıń ulıwma finanslıq jaǵdayı áne sol kárxanalar finans-sining jaǵdayı menen belgilenedi.
    Bazar munasábetleri sharayatında kárxanalar ózleriniń xızmetlerin kommerciyalıq esap tiykarında ámelge asıradılar. Oǵan muwapıq túrde olardıń ǵárejetleri óz daro-madlari esabınan oranıwı kerek. Miynet jámáátleri islep shıǵarıw jáne social rawajlanıwınıń tiykarǵı dáregi payda esaplanadı.
    Bul tarawdıń kárxanaları real túrde finanslıq musta-qıllıqqa iye, ónimdi satıwdan alınǵan tushumni olardıń ózi ǵárezsiz túrde bóliwleydi, ózleriniń ixtiyoriga kóre paydadan paydalanadılar, islep shıǵarıw jáne social fondlarni qáliplestirediler, finanslıq bazardıń resurslarınan, yaǵnıy bank kreditleri, obliga- tsiyalar emissiyasi, depozit sertifikatları hám basqa qurallardan paydalanǵan halda investitsiyalar ushın zárúr bolǵan aqshalardı izlep tabadılar.
    Kárxanalar mámlekettiń mayda -shuyde aralasıwınan azat bolıp, usınıń menen birgelikte, jumıstıń ekonomikalıq hám finanslıq nátiyjeleri ushın olardıń juwapkerligi de keskin oshi-rilgan.
    Bir waqtıniń ózinde mámlekettiń xojalıq sisteması quramalı strukturadan ibarat bolıp, ol aralas ekonomika retinde iskerlik kórsetedi. Onıń quramında payda alıwǵa qaratılǵan biznes tarawı menen bir qatarda ekonomikanıń basqa tarawları da barki, olardıń iskerligi social párawanlıqqa erisiwge jóneltirilgen. Bulardıń quramına mámleket sektorınan tısqarı birpara mámleketlerde úlken masshtablarǵa iye bolǵan hám salıstırǵanda joqarı pát penen ósip baratırǵan kommerciyalıq bolmaǵan sektorı da kiredi. Házirgi sharayatta kommerciyalıq bolmaǵan sektorı shólkem-larining joqarı pát penen tez ósip baratırǵanlıǵı, bir tárepden, jámiyeti demokratiyalastırıw siyasiy process-larining rawajlanıwı hám ekinshi tárepden, bazar iqtiso-diyotining social jóneltirilganligi (bul jaǵday biziń mámleketimiz ushın xarakterli bolıp tabıladı) menen baylanıslı.
    Kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleri yuridikalıq shaxs bolıp, payda alıw olardıń tiykarǵı maqseti emes hám olarda alınǵan payda qatnasıwshılar ortasında bólistirilmeydi. Olardıń qatarına social, qayır-ehson, materiallıq, bilimlendiriw, ilimiy, basqarıw, den sawlıqtı qorǵaw, dene tárbiyası hám sporttı rawajlandırıw, puqaralar hám shólkemlerdiń nızamlı máplerin qorǵaw, qarama-qarsılıqlar hám qarama-qarsılıqlardı sheshiw, yuridikalıq xızmetler kórsetiw hám soǵan uqsas basqa maqsetlerge erisiw ushın islengen shólkemler kiredi. Kommerciyalıq bolmaǵan shólkemlerdiń aldına qoyılǵan maqsetler túrme-túr bolǵanlıǵı ushın bul tarawdıń júdá keń hám reń-barang bolıwı, tábiy bolıp tabıladı. Kommerciyalıq bolmaǵan tarawdıń bir gruppa kárxanaları, tiykarınan, óz aǵzalarınıń ekonomikalıq máplerine, málim taypa daǵı adamlardıń rawajlanıwına xızmet etedi. Ekonomikanıń bul tarawı28, ádetde, mámleket sektorınıń birinshi, kommerciya sektorınıń ekinshi ekenligi inabatqa alınǵan halda úshinshi sektor dep da júritiledi. Túrli mámleketler ekonomikasında tariyxıy dástúrler hám ekonomikalıq rawajlanıw basqıshlarına muwapıq túrde kommerciyalıq bolmaǵan sektor iskerliginiń masshtabları bir-birinen parıq etedi. Biraq, qatar muǵdarlıq kórsetkishlerdiń analizi bul sektordıń taraqqiy tapayotganligidan dárek beredi. Kommerciyalıq bolmaǵan tarawdıń jaǵdayın xarakteristikalaytuǵın kórsetkishler quramına tómendegilerdi kirgiziw múmkin: • notijorat shólkemleriniń sanı. 2000-jıllar bas-larida Evropa mámleketlerinde hár 1000 kisige 4 ta noti-jorat shólkemi tuwrı kelgen edi. Finlyandiya usı mánisten alıp qaraǵanda rekordchi esaplanıp, bul jerde hár 1000 kisige 21 tadan tuwrı keliwshi kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleri ámeldegi bolǵan. Bul kórsetkishtiń dárejesi Rossiyada 3, 3 ge teń edi.
    • notijorat shólkemleri támiyinleytuǵın xalıqtıń bandlilik dárejesi. Bul shólkemler, málim mániste, zárúrli jumıs beretuǵınlar bolıp esaplanadı. Házirgi waqıtta bul sektorda jumısshı kúshiniń ortasha 3, 4% isleydi (Vengriyada - 1% ten baslap, AQShda - 7% ge shekem ). Kommerciyalıq bolmaǵan shólkem-larning iskerlik kórsetiwi ekonomikanıń basqa sektor -larida aktiv túrde qosımsha jumıs orınlarınıń jaratı -lishiga óz tásirin kórsetedi. Bul shólkemler tovarlar hám xızmetlerdi satıp alıwshılar bolǵanlıǵı ushın, oxir aqıbette, bul zat isbilermenlik iskerliginiń aktivla-shuviga alıp keledi;
    • notijorat shólkemleriniń operativ ǵárejetleri. 2000-jıllar basında bul kórsetkish jalpı milliy ónimdiń ortasha 3, 5% ini shólkemlesken (Vengriyada - 1, 2%, AQShda - 6, 3%). Rossiyada bul nomer 2% ga teń bolǵan.
    Házirgi sharayatta kommerciyalıq bolmaǵan sektor úlken ekonomikalıq potencialǵa iye bola barıp, bul jerde finanslıq hám insan resurslariniń sezilerli bólegi Toplanıp atır hám ol zamo-sortıy bazar munasábetleri sistemasında zárúrli jumıs beretuǵınǵa aylanıp barıp atır.
    Kommerciyalıq bolmaǵan asosda xo'jalik yuritishning asosiy xususi-yatlari tómendegilerden ibarat :
    • faoliyatning payda alıwǵa emes, bálki málim bir missiyaga erisiwge jóneltirilganligi;
    • e'lon etilgen maqsetlerge erisiw ushın alınǵan paydadan qural retinde paydalanıw ;
    • bozor xo'jaligining ekonomikalıq samaradorligi va faoli-yatning social natiyjeliligin birgelikte qosıp aparıw.
    Kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleri iskerliginiń finanslıq qadaǵan-balari tómendegi bes tiykarǵı gruppadan dúziledi:
    • byudjet qarjları ;
    • tijorat iskerligi:
    - tovar, jumıs hám xızmetlerdi satıwdan alınǵan tushum;
    - aktsiyalar, obligatsiyalar, basqa qımbatlı qaǵazlar hám amanatlar boyınsha alınatuǵın dáramatlar ;
    - notijorat shólkemdiń múlkinen, kommerciyalıq bolmaǵan tashki-lotlarining járdemi tiykarında dúzilgen xojalıq jámiyet-larining iskerliginen alınatuǵın dáramatlar ;
    • tijorat strukturaları hám jeke adamlardıń qáwenderlik járdemleri;
    • ta'sischilardan turaqlı túrde hám bir waqtıniń ózinde túsip turıwı múmkin bolǵan tushilmalar;
    • qonun menen ta'qiqlanmagan basqa tushilmalar (masa-lan, valantyorlardıń miynet sarp etiwleri, resursların tartıw boyınsha ótkerilgen ilajlar (lotereyalar, auktsion-lar, ko'ngilxo'shlik, materiallıq, sport hám basqa ǵalabalıq ilajlardan ) den kelgen tushilmalar.
    Túrli mámleketlerde kommerciyalıq bolmaǵan shólkemlerin finanslıq támiynlew dárekleriniń strukturalıq strukturası túrli-cha bolıp tabıladı. Mısalı, rawajlanǵan mámleketlerde jeke qayırqomlıqlardıń muǵdarı keyingi jıllarda 1% ten (Yaponiyada ) 20% ge shekem (AQShda) aralıqta bolǵan hám ortasha 11% ni shólkemlesken. Húkimet ajıratılǵan qarjılarınıń úlesi bolsa 26% ten (Germaniya ) 71% ge shekem bolıp, onıń ortasha dárejesi 48% ga teń bolǵan. Kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleriniń ózleri tárepinen islep tabılǵan aqshalardıń úlesi 23% ten (Vengriya ) 71% ge shekem tebranib, onıń ortasha dárejesi 41% átirapında edi.
    Kommerciyalıq bolmaǵan iskerlikti finanslıq tárepten tártipke salıwdıń formaları, olardıń mámleket hám jergilikli húkimet shólkemleri menen sherikligi hár bir mámlekettiń tiyisli nızamları járdeminde ámelge oshiriladi. Olardı moliyaviy jihatdan qo'llab-quwatlaw tikkeley hám tikkeley bolmaǵan forma -larda ámelge asırılıwı múmkin.
    Kommerciyalıq bolmaǵan sektorni davlat tomonidan bevosita qo'l-erin- quwatlawdıń úsh tiykarǵı forması ámeldegi:
    • to'g'ridan-tuwrı (tikkeley) byudjet investitsiyaları ;
    • hamkorlikda finanslıq támiynlew;
    • davlat social buyırtpası.
    Kommerciyalıq bolmaǵan sektordı tikkeley bolmaǵan finanslıq támiynlew forması -den da, yaǵnıy kommerciyalıq bolmaǵan shólkemlerin mámleket hám jergilikli húkimet shólkemleri aldındaǵı tólewleri hám basqa soǵan uqsas minnetlemelerinen azat etiw formasından da ámeliyatda tez-tez paydalanıladı. Tikkeley bolmaǵan finanslash-tirishning tiykarǵı kórinisleri tómendegilerden ibarat bolıwı múmkin:
    • soliq xarakterine iye bolmaǵan jeńillikler;
    • soliqlardan jeńillikler;
    • boshqa jeńillikler.
    Salıq tólewde jeńillik beriw tómendegi kórinislerde bolıwı múmkin:
    • xayriya etiwshiler ushın jeńillikler;
    • homiylik etiwshi yuridikalıq shaxslar ushın jeńillikler.
    Basqa jeńillikler tómendegi kórinislerde kórinetuǵın bo'-ladi:
    • notijorat shólkemleriniń iskerligi ushın ımaratlardı kireyge alıw, er maydanların ajıratıw ;
    • litsenziyalashtirishning ápiwayılastırılgan sistemasın engiziw;
    • aloqa xızmetlerin hám kommunal xızmetlerdi tólewde jeńillikli tariflardan paydalanıw ;
    • va basqalar.
    Mámleket shólkemleri kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleriniń fao-liyatiga aralasıw, eger olardıń sarıplanıwı shólkemdiń maqsetlerine uyqas kiyatırǵan bolsa, ǵárejetlerdiń yo'na-lishiga ózgertiwler kirgiziw huqıqına iye emes.



    1. Download 60.15 Kb.
      1   2   3   4




    Download 60.15 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Finans sistemasi ha’m buwinlari Reje; Finanslıq sistemanıń tarawları hám buwınları

    Download 60.15 Kb.