|
Qurilmaning tuzilishi va ishlashi
|
| bet | 13/18 | | Sana | 05.06.2024 | | Hajmi | 1,88 Mb. | | #260411 |
Bog'liq Fizika metodichkaQurilmaning tuzilishi va ishlashi
Turmalin plastinkasiga tushayotgan tabiiy nur undan o`tgandan so`ng plastinkaning optik o`qi bo`ylab to`la qutblangan bo`ladi. Shuning uchun tabiiy nurni yassi qutblangan yorug`likka aylantiruvchi qurilma (turmalin platinkasi) ga polyarizator deb aytiladi.Yorug`likning qutblanganlik darajasini tekshirish uchun ham polyarizatorlardan foydaniladi. Bu o`rinda ular analizatorlar deb ataladi. Ikkita polyarizator olib (2-rasm) ularning biri R - polyarizatorga tabiiy nurni tushursak u yorug’likni yassi qutblaydi (uning intensivligi I0). Yassi qutblangan yorug’lik yo`liga A analizatorni shunday qo`yamizki, uning O1 O1 opgik o`qi P - polyarizatorning OO’ o`qi bilan φ burchak hosil qilsin. Malyus qonuniga asosan analizatordan o`tadigan I yorug`lik intensivligi polyarizatordan o`tadigan yorug`lik intensivligining polyarizator va analizator tebranish tekisliklari orasidagn burchak kosinusi kvadrati ko`paytmasiga teng:
I = I0 cos2
Bizga ma’lumki,
Bunda I tabiiy. polarizatorga tushayotgan tabiiy yorug`likning intensivligi. U paytda polyarizator va anlizator orqali o`tayotgan yorug`lik intensivligi
I= 0,5 Itab cos2φ (2)
ifoda Malyus qonunining matematik ifodasidir. Analizatordan o`tadigan yorug`likning intensivligi φ=o (polyarizator va analizatorning optik o`qlari o`zaro parallel bo`lgan holat) bo`lganda maksimalda qiymatga (I max) erishadi. φ=90 (ya’ni, bu o`qlar o`zaro perpendikulyar) bo`lganda yorug`lik intensivligi (Imin) nolga teng bo`ladi. Demak, analizatordan yorug’lik o`tmaydi. Boshqa hollarda esa intensivlik φ - burchak kattaligiga bog`liq ravishda o`zgarib uning qiymati (1) ifoda yordamida aniqlanadi. Polyarizatorni tushayotgan nur yo`nalishi atrofida 00 dan 900 gacha aylantirganimizda yorug`lik intensivligi Imax dan Imin gacha o`zgaradi. U paytda yorug`likning qutblanish darajasini quyidagi ifoda bilan hisoblash mumkin:
Tajriba 3-rasmda ko`rsatilgan qurilmada olib boriladi. Bu yerda 1-tabiiy yorug`lik manbay, 2-polyarizator, 3-analizator, 4-fotoqaydqilgich (fotoelement) va 5-mikroampermetr.
3-rasm
|
| |
