5' 5' 3' Репликатив айрининг харакат йўналиши Оказаки фрагментлари Тортувчи занжир Кечиккан занжир ,
31-rasm
Replikatsiya ayrisi
Replikatsiyaning terminatsiyasi Prokariot va eukariot organizmlarda DNK sintezini to‘xtatadigan maxsus terminatorlar
mavjud. DNK-polimeraza fermenti shu nukleotid qatoriga etganda, DNK molekulasining sintezi
nihoyalanadi.
DNK-polimerazaning ta’sir qilish mexanizmi eukariot va prokariotlarda o‘xshash bo‘lsa
ham, replikatsiya jarayonida ayrim farqlar bor. Eukariot xromosomalari chiziqli strukturaga ega
bo‘lib, ikki zanjirda riplikon qismlari ko‘p joylashgan. SHularga mos keladigan terminatorlar
ham mavjud. Eukariotlarda DNK chiziqli bo‘lishi, prokariot organizmlarida esa, halqa shaklda
bo‘lishi bilan farqlanadi. YUqoridagilardan ma’lumki, DNK replikatsiyasi jarayonidagi
boshlovchi zanjir to‘liq holda replikatsiyalanadi. Ammo, kechikadigan zanjirdagi 3'- tarafda
joylashgan praymer parchalanib, DNK-polimeraza fermenti orqali replikatsiyaga uchramaydi.
DNK zanjirining qisqarmasligini ta’minlaydigan xromosoma oxirida telomeralar deb ataluvchi
qismlar bo‘lib, ular replikatsiyaga uchramaydilar. Aynan shu erlarda DNK dagi praymer
sintezlanadi va replikatsiyaning to‘liq jarayoniga ta’sir qilmaydi. Telomera qayta
sintezlanmaydigan nukleotid qoldiqlaridan iborat. Uning sintezida RNK matritsa sifatida xizmat
qiladi. Maxsus ferment telomeraza teskari transkriptaza asosida telomer fragmentlarini
xromosomalar bir butunligini saqlash uchun uning 3
'
-oxiriga ulaydi.
36
C
G
G
T
A
T
G
C
C
A
T
A
A
T
A
C
C
G
T
A
T
G
G
C
G
C
C
A
T
A
T
A
T
G
G
C
G
C
C
A
T
A
T
A
T
G
G
C
Boshlang‘ich
DNK
molekulasi
DNK zanjirining ajralishi
Boshlang‘ich
DNK
molekulasini ikkita nusxasi
32-rasm. DNK replikatsiyasi
