49
gen injenerligida keng kullaniladi. Kozirgi kungacha 500 dan ortik
xilma-xil restriktazalar
tozalanib olingan va urganilgan.
12-j a d v a l
Ayrim restriktazalar tanib kesadigan nukleotidlar ketma-ketligi ruyidagi jadvalla bsrilgan
Odatda mikroorganizm irsiy moddasi-ning xromosomasi bir necha million nukleotid juftlari
izchilligidan iborat. Usimlik yoki xayvon genomi bir necha yuz milliondan to 1
milliardgacha
nukleotid juftlari izchilligidan tuzilgan. Bunday buyuk molekulani yukorida kayd kilingan xilma-
xil restriksion endonukleazalar ishtirokida kuplab parchalarga bulish mum-kin. Endonukleaza
ishtirokida parchalangan DNK bulaklari elektroforez moslama-sida maxsus kovak-kovak geldan
yukori kuch-lanishli elektr maydoni ta’sirida mole-kulaning
zaryadi va ulchamiga binoan
ajratiladi. DNK bulagi maxsus buyok bilan buyash natijasida oddiy kuz bilan kuriladi. DNKning
mayda bulaklari elektr maydonida gel kovaklaridan yirik bulaklarga nisbatan tez xarakat kilgani
uchun ularning startdan bosib utgan masofasini ulchab DNK bulagining katta-kichikligi
aniklanadi. Elektroforez moslamasida bir-biridan fakat bir nukleotid
kam yoki kupligi bilan
farklanuvchi DNK zanjirini ajratish mumkin. Restriksion endonukleaza fermentlarining ochilishi
va elektroforez moslamasida DNK bulaklari-ni uta anikdik bilan bir-biridan ajra-tishning
takomillashuvi gigant DNK molekulasidan istalgan DNK bulagini ajratib olish imkonini beradi.
Savollar
1. Qaysi toifa plazmid bakteriyaning antibiotikka chidamliligini tez
amalga oshiradi va kanday
kilib?
2. Istalgan uzunlikda kush zanjirli DNK nukleotidlari izchilligini tasvirlab bering. Jadvaldagi
biror restriktaza taniydigan
izchilliklarni izlab toping, kanday nukleotidlarning izchilliklari
kombinatsiyalarini tuzish mumkinligini ta’riflab bering.
50
3. Asosiy xromosoma bilan rekombinatsiya bula oladigan (transmissibl) va rekombinatsiya bula
olmaydigan (notransmissibl) plazmidlarni hujayra irsiyatiga ta’sirini kiyosiy takkoslang.
