|
Infographic presentation
|
| Sana | 14.03.2024 | | Hajmi | 5.25 Kb. | | #171127 |
Bog'liq Pedagogika. Psixologiya
SEZGI VA UNING TURLARI.
Sezgi haqida umumiy tushuncha
REJA :
Lorna Alvarado
Sezgi asosiy turlari va tavsifi
Sezgilarning umumiy qonuniyatlari
1
2
3
SEZGI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA
Oddiy psixik bilish jarayoni hisoblanib, moddiy qo’zg’atuvchilarning muayyan reseptorlarga bevosita ta'sir etishi orqali real olamdagi narsa va hodisalarning ayrim xususiyatlarini va shuning bilan birga, inson organizmining (uning a'zolarining) ichki holatlarini aks ettirishdan iborat bilishning dastlabki bosqichidir.
Interoreseptiv sezgilar
Proprioreseptiv sezgilar
Ekstroreseptiv sezgilar
Tashqi muhitdagi narsa va hodisalaming xususiyatlarini aks ettirishga moslashgan hamda reseptorlari tananing sirtqi qismida joylashgan sezgilar
Ichki tana a'zolari holatiarini aks ettiruvchi hamda reseptorlari ichki tana a'zolarida, to’qimalarda joylashgan sezgilar
Tanamiz va gavdamizning holati hamda harakatlari haqida ma'lumot (axborot, xabar) beruvchi muskullarda, bog’lovchi paylarda, mushaklarda joylashgan sezgilar
Jahon psixologiyasi fanining so’nggi yutuqlari hamda atamalariga binoan sezgilar quyidagicha klassifikasiya qilinadi. Ushbu tasniflanishning dastlabki ko’rinishi ingliz olimi Ch.Sherringtonga taalluqlidir. U reseptoming qaerda joylashganligiga qarab, sezgilarni uch turga bo’ladi.
EKSTRORESEPTIV SEZGILAR
Ekstroreseptiv sezgilar intermodal, nospesifik sezgi turkumlariga ham ajratiladi. Masalan, eshitish orgahi orqali 10-15 sekundga tebranishni sezish mumkin, lekin quloq bilan emas, balki suyaklar yordamida (miya qopg’og’i, tirsak, tizza uchlari) payqash - vibrasiya sezgilari deyiladi. Masalan, karlarni tovushlami idrok qilishi. Odatda vibrasion sezgirlik intermodal sezgi deb ham nomlanadi. Uning quyidagi ko’rinishlari qam mavjud:
a) hid, ta’m va maza sezgilarida;
b) o’ta kuchli tovushda, о’ta yorqin yorug’likda;
c) uch xil ta'sirning uyg’unlashgan integrativ holatida;
SEZGI TURLARI
Psixologiya fanida uchta katta guruhga ajratilgan sezgilar (eksiroreseptiv, proprioreseptiv, introreseptiv) o’z navbatida quyidagi turlarga ajratiladi:
- Muskul - harakat (kinestetik);
SEZGILARNING UMUMIY QONUNIYATLARI
Sifat - sezgining asosiy xususiyati bo’lib, uni boshqa sezgi turlaridan farqlaydi va ayni shu sezgi turi doirasida o’zgarib turadi. Masalan, eshitish sezgisi past-balandligi, mayinligi, zo’rligi bilan farq qiladi va hokazo.
Sensibilizasiya - analizatorlarning o’zaro munosabati va mashq qilishi natijasida sezgirlikning kuchayishidir.
SEZGILARNING UMUMIY QONUNIYATLARI
Adaptasiya - yoxud moslashuv - sezgi organlari sezgirligining qo’zg’atuvchi ta'siri ostida o’zgarishi demakdir. Adaptasiya (yoki moslashish) ikki turga bo’linadi:
a) negativ adaptasiya;
b) pozitiv adaptasiya. Pozitiv adaptasiyada kuchsiz qo’zg’atuvchi ta’siri ostida sezgirlik oshadi. Ko’rish analizatorida pozitiv adaptasiya, qorong’ulik adaptasiyasi deyiladi. Negativ adaptasiya ikki xil bo’ladi: a) q o ’z g ’atuvchining davomiy ta'siridan sezgirlik yo’qoladi.
Masalan. qo’limizga yuk qo’yilsa sezamiz, ammo vaqt o’tishi bilan sezmay qolamiz. b) kuchli qo ’zg'atuvchi ta’siridan sezgirlikning susayishi. Masalan, qorong’u xonadan birdaniga chiqib qolsak, avvaliga hech narsa ko’rmaymiz, vaqt o’tishi bilan sezgirlik pasayib biz normal ko’ramiz.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT
|
| |
