“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” (Economics and Innovative Technologies) ilmiy elektron jurnali
242
http://iqtisodiyot.tsue.uz
Ular birinchi navbatda yangi yuqori texnologiyali yo‘nalishlarda ilmiy izlanishlarini
boshlab, bu mamlakatlarga yetib olishadimi? Ko'rinib turibdiki, bu juda muammoli. Biroq, bu
ushbu mamlakatlarning, xususan mamlakatimizda boshqa davlatlar tomonidan yaratilgan
texnologiyalardan foydalanishiga ва ulardan o'z iqtisodiyotlarini rivojlantirishda
foydalanishga, chet el investitsiyalariga mamlakatga kirib kelishi uchun imkon qadar ko'proq
shart- sharoit yaratish rivojlangan mamlakatlardan o'zib ketishga harakat qilishga to'sqinlik
qilmaydi. Вir muncha
vaqt oldin bu tajriba Yaponiya, Janubiy Koreya va boshqa
mamlakatlarda amalga oshirilgan. Darhaqiqat, innovatsiyalar tomonidan taqdim etilgan
imkoniyatlar va globallashuvning ijobiy tomonlari,
birinchi navbatda, Janubiy Koreya,
Tayvan, Gonkong, Singapur kabi Janubi-Sharqiy Osiyo (ko'pincha "yo'lbarslar" deb ataladi)
davlatlari tomonidan qo'lga kiritildi,
shuningdek, Keltlar "yo'lbars"i - innovatsiyalar sohasida
etakchilardan biri bo'lgan Irlandiya ҳисобланади. Bu davlatlar O‘zbekiston uchun paradigma
boʻlib xizmat qilishi mumkin, chunki bizning mamlakatimiz oʻzining kichik bozori, kambagʻal
anʼanaviy resurslari bilan oʻzining raqobatbardosh noyob noanʼanaviy manbalaridan
foydalangan holda innovatsion yoʻlni tanlasagina muvaffaqiyatli rivojlana oladi.
Mamlakatning raqobatbardoshligi alohida korxonalarning raqobatbardoshligi
asosida rivojlanadi. Har bir korxona raqobatbardoshlik bilan ta'minlangan afzalliklarga
erishish uchun o'z strategiyasini qo'llaydi. Biroq, muvaffaqiyatli
kompaniyalarning
evolyutsiyasi va rivojlanishi tabiati o'xshash bo'ladi, chunki kompaniyalar innovatsiyalarga
asoslangan raqobatdosh ustunliklarni yaratadilar. Mamlakatimiz korxonalaridagi
innovatsion jarayonlar kuchsizligining sababi quyidagi omillar ta’siridandir:
➢ sanoat sohasida ishlaydigan olimlar sonining kamligi, shuningdek, ishchi kuchida
olimlar va tadqiqotchilar ulushining pastligi;
➢ yuqori texnologiyalarni patentlash sohasiga kirmaslik;
➢ ishlab chiqarish sektori va universitetlar o'rtasidagi zaif hamkorlik;
➢ innovatsiyalarni rag'batlantirishning nisbatan muvaffaqiyatsizligi va tadbirkorlikni
qo'llab-quvvatlash mexanizmlari faoliyati;
➢ biznesni boshlash
uchun murakkab protseduralar; texnologik ta’lim sifatining
yetarli emasligi.
Jahon tajribasidan "Yevropa innovatsion paradoksi" deb ataladigan tushunchani ham
ta'kidlash kerak - bir tomondan, ta'lim va ilm-fanga kiritilatotgan investitsiyalarining yalpi
ichki mahsulotdagi ulushini baholaganda, shuningdek, Evropa Ittifoqining aksariyat
mamlakatlarida aholi sonidagi oliy ma'lumotli odamlarning foizi, AQSh yoki Yaponiyadan
ham yaxshiroq. Yevropa ilmiy salohiyat ko'rsatkichlari bo'yicha ham ulardan ustundir
(masalan, Nobel mukofoti sovrindorlari, SCI nashrlari, doktorlik ilmiy darajasiga ega olimlar
soni). Shunga qaramay, Evropa Ittifoqida iqtisodiyotning unumdorligi AQShnikiga qaraganda
ikki
baravar past, uning AQSh bilan savdo balansi salbiy. Dunyoning turli burchaklaridan
kelgan talabalar AQSH oliy taʼlim muassasalarida oʻqishga harakat qilmoqda. Qo'shma
Shtatlarning o'zi innovatsiyalardan foydalanishda juda muvaffaqiyatli mamlakat hisoblanadi,
nafaqat o'z mamlakatida yaratilgan, balki butun dunyoda yaratilgan bilimlarni
tijoratlashtiradi. Oliy ta'lim va tadqiqot sohasidagi eng yaxshi mutaxassislar (loyiha
menejerlari, tadqiqotchilar, oliy ma'lumotli texnologiya mutaxassislari) AQShga ko'chib
ketishadi. Evropa AQSh korxonalarida malaka oshirish va oliy o’quv yurtlarida ta'lim olish
uchun pul tikmoqda. Shu va shunga o'xshash faktlarga ko'ra, "Yevropa innovatsion
paradoksi" atamasi ham paydo bo'ldi. Yuqoridagilardan xulosa qilishimiz mumkinki,
