Ishlab chiqarish jamoasi va uning tashkil topishi.
Ishlab chiqarish — jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi
uchun
zarur
boʻlgan
moddiy
boyliklar
(turli
iqtisodiy
mahsulotlar)ni yaratish jarayoni; ishlab chiqarish omillarini
isteʼmol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va
xizmatlarga aylantirish. Ishlab chiqarish inson hayotining tabiiy
sharoiti va boshqa faoliyat turlarining moddiy asosidan iborat.
Kishilik jamiyati taraqqiyotining hamma bosqichlarida Ishlab
chiqarish zarur. Uning mazmunini mehnat jarayoni belgilaydi.
Ishlab chiqarish jarayoni 3 element — mehnat, mehnat ashyolari
va mehnat vositalari boʻli-shini taqozo etadi. Ijtimoiy Ishlab
chiqarish ishlab chiqarish vositalari Ishlab chiqarish va is-teʼmol
buyumlari Ishlab chiqarishdan tashkil to-padi. Bu boʻlimlarning
har biri koʻplab xoʻjalik tarmoqlaridan iborat boʻlib, ularda turli
Ishlab chiqarish vositalari va isteʼ-mol buyumlari yaratiladi.
Birinchi boʻlimning ikkinchi boʻlimga nisbatan ustunligi
kengaytirilgan takror Ishlab chiqarish iqtisodiy qonunining
ifodasidir. Ishlab chiqarish faqat mahsulot Ishlab chiqarishdan
iborat boʻlmay, balki taqsimot, ayirboshlash va isteʼmolnya oʻz
ichiga oladi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi, avvalo, Ishlab
chiqarish qurollarining oʻzgarishi va mukammallashishidan
boshlanadi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi jamiyat hamma
aʼzolarining farovonligini muntazam oshira borish va har
tomonlama rivojlantirishga imkon beradi.
Ishlab chiqarishni tashkil etish — mehnat jarayonida i.ch.
re-surslari
va
mehnat
qurollaridan
oqilona
foydalanib,
belgilangan
vazifani
bajarish
va
yuqori
samaradorlikka
erishishga qaratilgan chora-tadbirlar majmui. I.ch.t.e. eng maʼqul
usullarni, zarur asbob-uskunalarni tanlash, turli i.ch. sohalarining
mutanosib va uzluksiz ishlashini taʼminlash, ishlab chikarish
grafiginit bu-zilishiga yoʻl qoʻymaslik, korxona va sexlarda i.ch.
estetikasi, sanitariyasi, mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi
talablariga mos keladigan sharoitlarni yaratish va b. da namoyon
boʻladi. I.ch.t.e. dan maqsad korxona uchun aj-ratilgan moddiy,
moliyaviy va mehnat imkoniyatlaridan mumkin qadar yaxshiroq
foydalanish, eng yuqori moliyaviy natijalarga erishishdir. I.ch.t.e.
xalq xoʻjaligi uchun zarur boʻlgan turdagi, sifatdagi, modeldagi
mahsulot, buyumlarni yetkazib berishi, i.ch. ning oʻsishi
harajatlarning kamaytirishi, mehnat sharoitining yaxshilanishi va
xodimlarning madaniy-tex-nik darajasini taʼminlashi zarur. Yangi
va ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlarini tayyorlash ularni
moder-nizatsiyalash jarayoni, i.ch. boʻgʻinlarini boshqarish va
nazorat ishlari hamI.ch.t.e. ga kiradi. U mahsulot i.ch. ning
barcha bosqichlarini qamraydi va barcha xususiy vazifalarni
umumlashtirib, umumiy tizim harakterini oladi, pirovardida
jamiyat isteʼmolining maksimal qoniqishlarini, yaʼni yetarli i.ch.ni
xreil qiladi. I.ch.t.e. ning asosiy talabi jarayonlarining uzluksizligi,
i.ch.
boʻgʻinlarining
mutanosibligi va mahsulot i.ch.ning
takroriyligidan
iborat.
Uzluksizlik
mehnat
vositalaridan
foydalanib vaqtni minimal sarflash hisobiga i.ch. ning barcha
bosqichlaridan mehnat predmetlarining toʻxtovsiz oʻtishida aks
etadi. Mutanosiblik i.ch. kuv-vatlaridan toʻliq foydalanish
imko-niyatni
beruvchi
uchastkalarning
oʻzaro
moslashuv
xususiyati. Takroriylik muayyan vaqt birligi ichida bir xil ish
hajmini bajarish va bir xil mahsulot i.ch. ni uzluksiz tashkil
etishdir. I.ch.t.e. ning muhim kurinishlari ixtisoslashtirish,
konsentratsiyalash va kombinatsiyalashdir. I.ch.t.e. ning tarkibiy
tuzilishiga koʻra, funksional (konsentratsiya, ixtisoslashtirish,
kooperatsiyalash va i.ch.ni kombinatsiyalash orqali yangi i.ch.
tizimlarni yaratish yoki eskilarni takomillashtirish), makon (sexlar,
i.ch. uchastkalari, korxona, birlashma, hududiy i.ch. majmualari
darajasida I.ch.t.e.) va vaqtga koʻra (xom ashyodan tayyor
mahsulotgacha boʻlgan texnologik jarayonlarini oʻz ichiga olgan)
koʻrinishlari bor. I.ch.t.e. ning xususiyatiga koʻra, potok l i (i.ch.
ning har bir uchastkasida muayyan ish nomenklaturasi, ish urni
mahsulot tayyorlashga qarab belgilanadi, bunda, odatda, bir
turdagi mahsulot kuplab tayyorlanadi), yakka tartibda (alohida
uchastkalarni texnologik ixtisoslashda namoyon boʻladi) va
|
