Ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirish shartlari va korxonaning zararsiz ishlash nuqtasini hisoblash yo’llari
Ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirish SHARTLARI va korxonaning zararsiz ishlash nuqtasini hisoblash yo’llari REJA:
1 Qisqa va uzoq muddatda foydani maksimallashtirish. 2 Ishlab chiqarish xarajatlarini minimallashtirish shartlari bilan tanishish. 3 Korxonaning zararsiz nuqtasini hisoblash yoʻllari
Tadbirkorning oldida belgilangan miqdordagi mahsulotni qanday ishlab chiqarish mumkinligi masalasi turadi. Bu muammo ishlab chiqarish xarajatlarini qisqamuddatda minimallashtirish masalasiga kiradi. . Narxlar faqat iste’moldagina emas, balki ishlab chiqarishdagi o’zgarishlardan ham darak beradi. Narxlarning boshqa muhim vazifasi – ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarni rag’batlantirishdir. Narxlar mexanizmi ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdorini ko’paytirishgina emas, balki ishlab chiqarishning eng tejamli usullarini ishlashni ham rag’batlantiradi. Narxlarning uchinchi vazifasi ikkinchisi bilan chambarchas bog’liq. Bu daromadlarnig taqsimlanishiir. Narx siyosatini shakllantirish va narx darajasini hisoblash uslublari Narx bilan iste’molchilar o’rtasida juda chambarchas aloqadorlik mav judki, uni iqtisodiy tamoyillar: talab qonuni, talabning narx ravonligi, bozor segmentasiyasi bilan izohlash mumkin.
Tadbirkorning oldida belgilangan miqdordagi mahsulotni qanday ishlab chiqarish mumkinligi masalasi turadi. Bu muammo ishlab chiqarish xarajatlarini qisqamuddatda minimallashtirish masalasiga kiradi. . Narxlar faqat iste’moldagina emas, balki ishlab chiqarishdagi o’zgarishlardan ham darak beradi. Narxlarning boshqa muhim vazifasi – ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilarni rag’batlantirishdir. Narxlar mexanizmi ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdorini ko’paytirishgina emas, balki ishlab chiqarishning eng tejamli usullarini ishlashni ham rag’batlantiradi. Narxlarning uchinchi vazifasi ikkinchisi bilan chambarchas bog’liq. Bu daromadlarnig taqsimlanishiir. Narx siyosatini shakllantirish va narx darajasini hisoblash uslublari Narx bilan iste’molchilar o’rtasida juda chambarchas aloqadorlik mav judki, uni iqtisodiy tamoyillar: talab qonuni, talabning narx ravonligi, bozor segmentasiyasi bilan izohlash mumkin.
Talab qonuni iste’molchilar odatda qimmat narxlarga qaraganda arzon narxlarda ko’proq tovarlar sotib olishini ifodalaydi. Ammo har qanday tovar ham «narx-miqdor» aloqador ligiga to’g’ri kelavermaydi. Ayrim mahsulotlarga talab shundayki, muayyan sharoitlarda yuqoriroq narxlar ko’proq tovar aylanmasi hajmini ta’min laydi. Bunday tovarlar bozorning ayrim segmentlariga mo’ljallangan – bular qimmatbaho avtomobillar, kemalar, zeb-ziynat buyumlari, mo’yna va boshqalar. Raqobat narx siyosatida muhim barometr bo’lib xizmat qiladi. Korxonalarning narx siyosati narx belgilash maqsadlari va uslublariga bog’liq bo’lgan to’rt bozor tipini ajratish mumkin: sof raqobat, monopolistik raqobat, oligopolistik raqobat sof monopoliya.
Talab qonuni iste’molchilar odatda qimmat narxlarga qaraganda arzon narxlarda ko’proq tovarlar sotib olishini ifodalaydi. Ammo har qanday tovar ham «narx-miqdor» aloqador ligiga to’g’ri kelavermaydi. Ayrim mahsulotlarga talab shundayki, muayyan sharoitlarda yuqoriroq narxlar ko’proq tovar aylanmasi hajmini ta’min laydi. Bunday tovarlar bozorning ayrim segmentlariga mo’ljallangan – bular qimmatbaho avtomobillar, kemalar, zeb-ziynat buyumlari, mo’yna va boshqalar. Raqobat narx siyosatida muhim barometr bo’lib xizmat qiladi. Korxonalarning narx siyosati narx belgilash maqsadlari va uslublariga bog’liq bo’lgan to’rt bozor tipini ajratish mumkin: sof raqobat, monopolistik raqobat, oligopolistik raqobat sof monopoliya.
1. Talab omillari (bozorda o’xshash tovarlar mavjudligi va ularga bo’lgan narxlar,
bozorga kirish, xaridorlar daromadlari, xaridorni talablari, talabga yo’naltirilgan narx)
2. Xarajat omillari (ishlab chiqarish xarajatlari, marketing xarajatlari, foyda).
3. Raqobat omillari (tarmoqdagi firmalar soni, aynan o’xshash import tovarlari,
raqobatchilar tovarlariga bo’lgan narxni bilish.
Asosiy narxni belgilash uslubi quyidagilardan iborat:
narxlashtirish masalasi qo’yiladi,
talabi aniqlanadi,
xarajatlari baholanadi,
raqobatchilar tovari va narx tahlil qilinadi,
narxni shakllantirish uslubi tanlanadi,
oxirgi natijaviy narx o’rnatiladi.
Bozor tez o’zgarib boradi va shunga ko’ra har bir mahsulot ham o’z yashash davrini
ham o’taydi. Shu vaqt davomida firmalar doimo narxlarga o’zgartirishlar kiritadi.
Yangi mahsulotga narx belgilash eng jiddiy bosqichlardan biridir. YAngi mahsulotni
ishlab chiqarish bilan bog’liq xarajatlar bozordagi talab darajasi, raqiblar harakati hali
etarli darajada ma’lum emas.
Narx belgilashning qiyinligi, muayyan darajada mahsulotning yangiligi darajasiga
ham bog’liq. Bu daraja esa uchga bo’linadi:
eng yangi mahsulot;
texnikaviy ilg’or mahsulot;
original bo’lmagan (yangi taqlidiy) va o’rinbosar mahsulotlardir
Narxlarni minimallashtirish - ishlab chiqaruvchilar tomonidan mehnat va kapitalning aralashuvi eng past narxdagi mahsulot ishlab chiqarishini aniqlash uchun foydalaniladigan asosiy qoida. Boshqa so'z bilan aytganda, tovarlar va xizmatlarni etkazib berishning eng samarali xarajatli usuli, istalgan sifat darajasini saqlab turishda qanday bo'lishi mumkin.
Iqtisodiyotda qisqa muddat va uzoq muddat o'rtasidagi farqni tushunish juda muhimdir. Ko'rinib turganidek, uzoq muddatga qaraganda qisqa muddatli tushunchaning ta'rifi mikroiqtisodiy yoki makroiqtisodiy nuqtai nazardan foydalanilayotganiga qarab farqlanadi. Qisqa muddat va uzoq muddat o'rtasidagi mikroekonomik farqlanish haqida turli xil fikrlash uslublari mavjud.
Uzoq muddat muayyan vaqt sifatida aniqlanmagan, ammo buning o'rniga ishlab chiqaruvchi barcha tegishli ishlab chiqarish qarorlar ustidan moslashuvchan bo'lishi uchun zarur bo'lgan vaqt horizosi sifatida aniqlanadi.
Aksariyat korxonalar faqat qancha vaqt ishlaydigan ishchilar (masalan, mehnat miqdori) bo'yicha qancha ishlaydiganlari haqida emas, balki qanday operatsiya miqdori (masalan, fabrika, ofis va hokazo) ning qanday miqdorda yig'ilishi va qanday mahsulot foydalanish uchun jarayon. Shu sababli, uzoq muddat nafaqat ishchilar sonini o'zgartirishga, balki fabrikaning hajmini yuqoriga yoki pastga qarab o'lchashga va ishlab chiqarish jarayonlarini kerakli darajada o'zgartirishga zarur bo'lgan vaqt horizosi sifatida tavsiflanadi.
Aksincha, iqtisodchilar tez-tez qisqa muddatni operatsiya miqyosi belgilanadigan vaqt oralig'i sifatida belgilaydilar va yagona biznes qarori ishlaydigan ishchilar soni. (Texnik jihatdan, qisqa muddat shuningdek, mehnat miqdori aniqlangan va kapital miqdori o'zgaruvchan, lekin bu juda kam hollarda mavjud bo'lgan vaziyatni aks ettirishi mumkin). Masalan, hatto turli xil mehnat qonunlarini olgan holda ham odatda, lizing va yong'in ishchilarining katta ishlab chiqarish jarayonini sezilarli darajada o'zgartirishi yoki zavod yoki ofisning yangi o'lchamiga o'tishiga qaraganda ko'proq.
Buning sabablaridan biri, uzoq muddatli lizing va shunga o'xshash narsalar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Shunday qilib, ishlab chiqarish qarorlariga nisbatan qisqa muddat va uzoq muddat quyidagi kabi umumlashtirilishi mumkin:
Qisqa muddat: Mehnat miqdori o'zgaruvchan, lekin kapital va ishlab chiqarish jarayoni miqdori aniqlangan (ya'ni olingan)
Uzoq muddat: mehnat miqdori, kapital miqdori va ishlab chiqarish jarayonlari o'zgaruvchan (o'zgaruvchan)
http://fayllar.org
|
