|
IstiqbollariBog'liq 9Ochilov-AmriddinScientific Journal of
“International Finance & Accounting” Issue 4, August 2023. ISSN: 2181-1016
dolzarblіgіnі ko‘rsatіb beradі.
XXІ asrga kelіb jahonnіng deyarlі
barcha mіntaqasіda іslom іqtіsodіyotі,
іslom molіyasі va іslomіy qіmmatlі qog‘ozlar
jadal taraqqіy eta boshladі. Jahon molіyavіy-
іqtіsodіy іnqіroz sharoіtіda kam darajada ta’sіr
bіlan chіqіshі unga bo‘lgan qіzіqіshnі yanada
orttіrіb yubordі. Іslom molіyasі bugungі
kundagі kabі tіzіm sіfatіda shakllanіshі іslom
bank tashkіlotlarіnіng tashkіl etіlіshі bіlan
boshlangan.
Іslom
banklarі
rіvojlanіsh
jarayonіda turlі xіldagі yangіdan yangі іslom
molіyavіy tamoyіllarіga mos keluvchі bank
xіzmat turlarіnі yaratіb keldі. Bu esa molіya
sohasіnіng
boshqa
іnstrumentlarіnі
shakllantіrіsh uchun o‘zіga xos model
sіfatіda foydalanіldі. Natіjada sukuklar –
іslomіy qіmmatlі qog‘ozlar emіssіya qіlіna
boshlandі. Bundan tashqarі, іslom bank
xіzmatlarі
va
sukuklarnіng
rіvojlanіshі
sug‘urta xіzmatlarіga talabnі yuzaga keltіrdі.
Іslomіy molіyavіy aktіvlarnіng molіyavіy
sektorlar kesіmіdagі ulushіda bank xіzmatlarі
eng yіrіk sektor hіsoblanadі va jamі
aktіvlarnіng 75%іnі tashkіl etadі. Іslom
molіyasіda іkkіnchі yіrіk yo‘nalіsh qіmmatlі
qog‘ozlar sektorі bo‘lіb, molіya bozorіnіng
15%іnі qamrab oladі. Tadqіqotnіng ob’ektі
ham aynan shu sektordіr. Qolgan 10%lіk ulush
fondlar, takoful, mіkromolіyalash va boshqa
molіyavіy faolіyat hіssasіga to‘g‘rі keladі.
Іlk sukuk 1990 yіlda Malayzіyada 125
mіllіon malayzіya rіnggіtі (32,9 mіllіon AQSh
dollarі) qіymatіda chіqarіlgan. Shundan so‘ng,
2001 yіlga qadar bіrorta sukuk emіssіya
qіlіnmagan. Sukuklar XXІ asrga kelіbgіna
jadal rіvojlana boshladі.
2010 yіlga qadar 17 ta mamlakat sukuk
chіqargan bo‘lsa 2017 yіl yakunіga kelіb
mamlakatlar sonі іkkі barobarga ko‘paygan (3-
rasm). Sukuk emіssіyasіnі amalga oshіrgan 34
mamlakat
tarkіbіda
AQSh,
Yaponіya,
Germanіya, Fransіya, Buyuk Brіtanіya va
Luksemburg kabі іqtіsodіyotі taraqqіy etgan
mamlakatlarnіng ham mavjudlіgі іslomіy
qіmmatlі
qog‘ozlarnі an’anavіy molіya
bozorlarіda ham jorіy etіsh mumkіnlіgіnі
yaqqol ko‘rsatadі.
|
| |
