|
ICARHSE
International Conference on Advance Research in Humanities, Applied Sciences andBog'liq 59 (1) Amaliy mashg\'ulot 1, 2 Курс Алгоритмларни лойиҳалаш CAL1316 HEMIS Student axborot, Chizgilar, Ozodbek, 123123123123ICARHSE
International Conference on Advance Research in Humanities, Applied Sciences and
Education
Hosted from New York, USA
https://conferencea.org May 28
th
2022
213
dunyoning deyarli barcha davlatlari, shu jumladan O‘zbekistonda ham intellektual mulkning
xalqaro almashinuviga sabab bo‘lmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2020 yil 12 oktabr kuni intellektual
mulk obyektlarini muhofaza qilish tizimini takomillashtirish
chora-tadbirlari yuzasidan yig‘ilish o‘tkazdi. Yig‘ilishda, Navoiy kon-metallurgiya kombinati
so‘nggi o‘n yilda 35 ta ixtironi ro‘yxatdan o‘tkazib, ularning 16 tasidan 400 milliard so‘mdan
ortiq iqtisodiy samara ko‘rgani, bu ishlanmalarni boshqa davlatlarning oltin qazish
korxonalariga sotish bo‘yicha muzokaralar olib borilayotganini, o‘tgan yili 400 ga yaqin ixtiro,
110 ta foydali model, 170 ta sanoat namunasi, 36 ta seleksiya yutug‘i ro‘yxatga olingan
bo‘lsada, atigi 43 ta ilmiy ishlanma tijoratlashtirilganini [1] ta’kidlab o‘tib, bu soxada bir
qancha zarur chora-tadbirlarni amalga oshirishimizni ta’kidlab o‘tildi. Bundan tashqari,
Intellektual mulk agentligi tomonidan 2017-yilning 9 oyi davomida ixtirolarni ro‘yxatdan
o‘tkazish bo‘yicha 431 ta, 2018-yilning shu davrida esa, jami 456 ta talabnoma topshirilgan
[2]. Patent hamkorlik shartnomasi asosida O‘zbekiston tomonidan ixtirolarni xalqaro tartibda
ro‘yxatdan o‘tkazishda esa 2017 yilda 2 ta, 2018-yilda esa, 1 ta xalqaro talabnoma topshirilgan
[3]. Bu esa, o‘z navbatida ixtirolarni xalqaro tartibda ro‘yxatdan o‘tkazishni nechog‘lik
ahamiyatli ekanligini namoyon etadi.
Sanoat mulki obyekti sifatida ixtironi xalqaro huquqiy himoya qilish muammosi zamonaviy
sharoitda ayniqsa dolzarbdir, chunki ixtiro eng ilg‘or ilmiy fikrning timsolidir, u tijoratda
amalga oshirish uchun ulkan salohiyatga ega. Shu bilan birga, huquqiy tartibga solishda hali
ham ba’zi muammolar mavjud (masalan, O‘zbekiston Respublikasida patent egalarining
huquqlarini buzganlik uchun javobgarlikning aniq mexanizmi yo‘qligi va amaliy zararni
undirish bir qator qiyinchiliklarga egaligi; fuqarolik qonunchiligida mutlaq huquqni o‘tkazish
to‘g‘risidagi shartnoma (patentni boshqa shaxsga o‘tkazish) hamda ixtirodan foydalanish
uchun litsenziya shartnomalari batafsil tartibga solinmaganligi). Bundan tashqari, mahalliy
ixtirolarni xorijda huquqiy himoya qilish, xususan, bu tovarlarni eksport qilish, litsenziyalarni
sotish, qo‘shma ishlab chiqarishni yaratishdagi muammolar ham mavjud. Huquqiy tartibga
solishning ushbu muammolari, jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi
darajasida intellektual mulk huquqlarini tartibga solishga yagona yondashuvning yo‘qligi
hisoblanadi.
1970 yilda Vashingtonda imzolangan Patent kooperatsiyasi to‘g‘risidagi (PCT) shartnoma
(PCT tarixi 1960 yillar o‘rtalaridan boshlangan) intellektual mulk sohasida tuzilgan eng muhim
xalqaro shartnomalardan biridir. PCT shartnomasi asosan sanoat mulkini himoya qilish
bo‘yicha Parij konvensiyasida belgilangan alohida mamlakatlarda individual talabnomalarni
topshirish muammosini hal qilish va milliy patent idoralari ishining takrorlanishiga yo‘l
qo‘ymaslik uchun qabul qilingan [4].
PCT shartnomasida 155 nafar ahdlashuvchi davlatlarni o‘z ichiga olgan xalqaro hujjatdir [5].
PCT tizimi bir vaqtning o‘zida ko‘plab mamlakatlarda bir nechta alohida milliy yoki
mintaqaviy patent talabnomalari o‘rniga bitta xalqaro patent talabnomasini topshirish orqali
ixtiro uchun patent himoyasini izlash imkonini beradi [6]. Shuningdek, PCT tizimi talabnoma
beruvchilarga bir necha davlatlarda o‘z ixtirolarini patentlashda, patent idoralariga patent
berish to‘g‘risida qaror qabul qilishda yordam beradi va ixtirolarga oid ma‘lumotlar
jamoatchilikka ma’lum qilinishini osonlashtiradi. Bundan tashqari, PCT shartnomasi
rivojlanayotgan mamlakatlar patent tizimining ish samaradorligini oshirish va bu mamlakatlar
aholisining ilg‘or texnik yechimlar, ixtirolar to‘g‘risidagi axborotlardan foydalanishni
osonlashtirish, patent himoyasini olish tartibini soddalashtirish va arzonlashtirish yo‘li bilan
ularning iqtisodiy rivojlanishini rag‘batlantirishga xizmat qiladi.
|
| |