Agro-geografik o’rinning qulaylik darajasi oqibat- natijada qishloq xjalik
mahsulotlarini ishlab chiqarishda va ularni iste’mol qilishda
12-jadval.
Tashqi savdo aylanmasi geografiyasi,%, 2006.
Mintaqalar byicha
Yevropa
53,5
Afrika
0,4
Osiyo
42,2
Avstraliya va Okeaniya
0.1
Amerika
3,8
Davlatlar guruhlari bo‘yicha
Uzoq xorij
SHHTmamlakatlari
42,1
MDH mamlakatlari
43,2
Markaziy Osiyoning
Qo‘shni mamlakatlari
9.8
YEOIH mamlakatlari
36,2
zbekiston tovar aylanmasida ulushi eng katta bolgan alohida mamlakatlar byicha
Rossiya
26,2
Qirg’iziston
1,0
Turkiya
6,7
Latviya
0.8
Qozog’iston
6,7
Yaponiya
0.7
Xitoy
6,5
Belarus
0.7
Eron
6,1
Shveysariya
0,6
Ukraina
5,7
Hindiston
0,6
Janubiy Koreya
5,7
Ozarbayjon
0,5
Germaniya
3,0
Italiya
0,5
Buyuk Britaniya
2,4
Belgiya
0,4
AQSH
2,3
Turkmaniston
0,4
Tojikiston
1.7
Niderlandiya
0,4
Fransiya
1.2
Avstriya
0,4
BAA
1.0
Boshqa mamlakatlar
17.8
Manba: zbekiston iqtisodiyoti. Statistik vatahliliy sharh. Yillik nashr, 2002. - Samarali
iqtisodiyot markazi. -T.,2003.-51-b.
13-jadval.
Tashqi savdoning tovartuzilmasi, % 2006.
Eksport
Import
Jami:
100
Jami:
100
paxta tolasi
17,2
Mashina va asbob-
uskunalar
40,3
Eksport
Import
Energiya tashuvchilari
13,1
Kimyo mahsuloti va
plastm assalar
15,0
Qora va rangli metallar
1.2
Qora va rangli metallar
10,4
Xizmatlar
xizmatlar
12,1
Mashina va asbob
uskunalar
Oziq-ovqat
9,1
Oziq-ovqat
7,9
Energiya tashuvchilari
8,1
Kimyo mahsuloti va
plastm assar
5,6
Boshqalar
4,3
Boshqalar
Manba: 0 ‘zbekiston Respublikasining 2006 yildagi ijtimoiy-iqtisodiy holati tolg ’risi-
dagi 0 ‘zR Davlat statistika qo‘mitasi tomonidan chop etiladigan to‘plam malumotlari
asosida tuzilgan.
IV B O B .
ZBEKISTONNING HUDUDIY SALOHIYATI
Yer yuzasining ma’lum bir qismi - hudud o’ziga xos xususiyatlar va
resurslarga, geografik ringa ega. Hudud insonning turmushi, shuningdek,
xilma-xil faoliyatini amalga oshiradigan zamindir
Ma’lumki, hududiy masalalar bilan geografiya fani shug’ullanadi. Zero,
mazkur fanning tadqiqot predmeti ham hududdir. Geografiya fani hududni tashkil
etuvchi elementlarni qandaydir bir tplam sifatida emas, balki zaro aloqador
holda rganadi.
Hududiylik - geografiyaning muhim tamoyili va yondashuvlaridan biridir.
Binobarin, hududni iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy tashkil qilinganligi nuqtai nazaridan
tahlil etish va baholash muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada hududni
zlashtirganlik darajasi va miqyosini, unda mavjud aholining iqtisodiy,
demografik va boshqa ynalishdagi faoliyatlari bilan bogliq holda tadqiq etish
markaziy rinni egallaydi. Chunonchi, ishlab chiqaruvchi kuchlarning
rivojlanganlik darajasini ktarishda ular mavjud blgan hudud rtasida
mutanosiblikni aniqlash va baholash muhim rl o’ynaydi.
Ishlab chiqarish bilan u mavjud ЬоЧдап hudud orasidagi o’zaro
aloqadorlikni aniqlash u yoki bu hududga xos xususiyatlarni, chunonchi
tog’-kon bilan qayta ishlovchi sanoati rivojlangan joylar rtasidagi farqlarni
ifodalashga imkon beradi. Bunda bir xil sharoitda, qayta ishlovchi sanoati
rivojlangan hududning iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyot darajasi yuqori
bo'lishligini tadqiqotlar natijasi tasdiqlaydi. Biroq, shunday holat mutlaq
haqiqat, ya’ni blishi muqarrar degan xulosaga olib kelishi mumkin emas.
Darhaqiqat, jahonda qayta ishlovchi sanoati rivojlangan boy davlatlar bilan
bir qatorda qazib olish sanoati tufayli iqtisodiy va siyosiy reytingi yuqori
bolgan mamlakatlarning ham mavjudligi yuqorida bayon qilingan fikrimizni
tasdiqlaydi.
Hudud, ayniqsa, qishloq xjalik ishlab chiqarishi bilan uzviy aloqador.
Yer qishloq xjalik sohasining asosiy ishlab chiqarish vositasi, uning eng
muhim predmetidir. Bunda hududning geofafik o’rni, tabiiy sharoitlari,
mintaqaviyligi juda katta o’rin tutadi. Chunki kattaligi bir xil blgan ekin
maydonidan har xil miqdordagi hosil oiinishi mumkin. Shuningdek, bir ekin
maydonidan bir yilda bir marta hosil olinsa, boshqa maydondan ikki-uch marta
|
