Tajriba davrida bolalardagi jismoniy sifatlarning rivojlanishi
Kuch imkoniyatlarini tekshirish.
Uch yoshli bolalar. Tajriba boshlanishiga qadar o’tkazilgan dastlabki tadqiqotlarda uch yoshli o’g’il bolalarda o’ng va chap panjaning rivojlanishida aniq farqlar kuzatildi. Bunda farqlar o’ng qo’lning ustunligi ishonchli ekanligini ko’rsatdi (tq3,29). Ayni vaqtda qizlarning o’ng va chap panjalaridagi kuchlar orasida jiddiy tafovut yo’q edi. 25 o’quv kunidan so’ng yakuniy tadqiqot chog’ida o’g’il bolalarda ham qizlarda ham o’ng va chap qo’l panjalari hamda bilaklaridagi kuch ortganligi ma’lum bo’ldi (1-jadval).
1-jadval
3 yoshli bolalar jismoniy sifatlarining rivojlanish ko’rsatkichlari
Testlar
|
Jinsi
|
Nazorat guruhi
|
Tajriba guruhi
|
T
| |
M
|
±m
|
|
C,%
|
M
|
±m
|
|
C,%
|
| |
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
| |
KUCh
|
Kaft kuchi (o’ng) kg
|
O’
|
3,6
|
0,2
|
0,85
|
20,7
|
4,2
|
0,8
|
0,8
|
16,7
|
1,9
R0,05
|
Q
|
2,64
|
0,27
|
0,67
|
30,5
|
3,2
|
0,19
|
0,8
|
22,0
|
1,7
R0,05
|
Kaft kuchi (chap) kg
|
O’
|
2,72
|
0,19
|
0,80
|
29,0
|
3,6
|
0,14
|
0,6
|
16,45
|
3,5
R0,05
|
Q
|
2,36
|
0,28
|
0,72
|
32,6
|
2,61
|
0,2
|
0,72
|
2,46
|
0,71
R0,05
|
Uzunlikka sakrash m.
|
Q
|
0,78
|
0,08
|
0,19
|
18,2
|
0,72
|
0,09
|
0,12
|
18,9
|
1,3
R0,05
|
10 sek.da oyoqlarni ko’tarish
|
O’
|
7,4
|
0,2
|
0,9
|
15,2
|
9,2
|
0,33
|
1,4
|
14,25
|
4,8
R0,05
|
Q
|
7,2
|
0,3
|
1,18
|
19,3
|
7,6
|
0,26
|
0,97
|
10,2
|
0,75
R0,05
|
1-jadval davomi
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
| |
ChIDAMLILIK
|
Yugurish
60 m., s.
|
O’
|
23,9
|
0,31
|
1,18
|
3,9
|
21,1
|
0,28
|
1,6
|
4,8
|
6,9
R0,05
|
Q
|
21,7
|
0,32
|
4,96
|
20,8
|
20,2
|
0,3
|
1,6
|
5,83
|
3,02
R0,05
|
Yugurish
120 m., s
|
O’
|
45,1
|
1,26
|
5,83
|
13,0
|
42,0
|
0,6
|
2,8
|
6,2
|
1,38
R0,05
|
Q
|
43,9
|
0,96
|
6,19
|
13,6
|
41,1
|
0,8
|
2,4
|
5,85
|
1,97
R0,05
|
TEZLIK
|
Yugurish
10 m., s.
|
O’
|
3,43
|
0,18
|
0,52
|
12,0
|
3,21
|
0,12
|
0,37
|
9,9
|
1,83
R0,05
|
Q
|
3,59
|
0,10
|
0,38
|
11,2
|
3,3
|
0,20
|
0,3
|
11,3
|
2,1
R0,05
|
10 s. davomida qo’l barmoqla-rini bukish va yozish
|
Q
|
5,23
|
0,12
|
0,42
|
8,1
|
4,85
|
0,18
|
0,3
|
6,3
|
3,3
R0,05
|
10 s davomida o’tirib turish
|
O’
|
9,98
|
0,28
|
0,97
|
9,6
|
8,60
|
0,05
|
0,4
|
2,8
|
4,4
R0,05
|
Q
|
1,0
|
0,42
|
1,23
|
12,8
|
11,4
|
0,3
|
1,2
|
12,6
|
0,9
R0,05
|
Turgan joyda 10 marta sakrash
|
Q
|
4,72
|
0,18
|
0,36
|
9,1
|
4,16
|
0,06
|
0,4
|
6,8
|
3,75
R0,05
|
ChAQQONLIK
|
To’pni nishonga uloqtirish (marta, s)
|
O’
|
0,8
|
0,01
|
0,1
|
9,6
|
1,6
|
0,02
|
0,17
|
8,8
|
9,2
R0,05
|
Q
|
0,95
|
0,2
|
0,6
|
79,8
|
1,8
|
0,2
|
1,4
|
67,4
|
2,56
R0,05
|
Qo’llarni yon tomonga yoyish (burchak)
|
O’
|
5,94
|
0,36
|
1,8
|
21,2
|
2,95
|
0,08
|
0,38
|
16,9
|
8,6
R0,05
|
Q
|
6,46
|
0,8
|
5,8
|
82,5
|
2,25
|
0,8
|
0,94
|
91,2
|
10,2
R0,05
|
Koordinatsiya kompleks mashqlar (ball)
|
O’
|
2,40
|
0,08
|
0,3
|
17,9
|
3,98
|
0,1
|
0,35
|
5,4
|
14,6
R0,05
|
Q
|
2,7
|
0,4
|
0,7
|
13,9
|
4,8
|
0,2
|
0,93
|
15,8
|
16,5
R0,05
|
1-jadval davomi
EGILUVChANLIK
|
Ko’prik,
Sm
|
O’
|
48,6
|
3,9
|
16,8
|
40,6
|
45,6
|
1,0
|
4,0
|
11,5
|
0,8
R0,05
|
Q
|
46,6
|
1,9
|
6,8
|
1,49
|
41,8
|
1,7
|
5,1
|
12,4
|
1,9
R0,05
|
Engashish,
Sm
|
O’
|
2,04
|
0,5
|
1,7
|
69,0
|
3,8
|
0,8
|
1,6
|
51,2
|
2,7
R0,05
|
Q
|
2,9
|
0,7
|
2,0
|
54,4
|
3,5
|
0,6
|
1,3
|
38,9
|
1,5
R0,05
|
Yakuniy nazorat sinovlari bo’yicha tajriba guruhi o’g’il bolalari kuch tayyorgarligining barcha testlariga ko’ra nazorat guruhidagi tengdoshlaridan ancha o’zib ketishdi. Ayni vaqtda qizlar pedagogik tajriba natijasida nazorat guruhidagi tengdoshlaridan to’rttadan ikkita test natijalariga ko’ra oldinga o’tib oldilar (1-jadval). Barcha hollarda kuchning rivojlanish darajasi bo’yicha tajriba guruhi o’g’il bolalari o’zlari tengi qizlarning barchasidan ustunroq chiqdilar.
To’rt yoshli bolalar. Bu yosh davrida pedagogik tajriba nazorat guruhlariga nisbatan o’g’il bolalarda ham, qizlarda ham kuch imkoniyatlarining jiddiy o’sishiga olib keldi (2-jadval).
Masalan, nazorat guruhiga nisbatan tajriba guruhi o’g’il bolalari o’ng panjasi kuchining mutlaq qiymatlari 38,5% ni, chap panjasida esa 44,2% ni tashkil etdi.
Joyidan turib uzunlikka sakrash bo’yicha tajriba guruhi o’g’il bolalarining natijalari nazorat guruhidagi tengdoshlarinikiga nisbatan 33% ga, koptokchani uloqtirish bo’yicha esa muvofiq ravishda 60% ga yuqoriroq bo’ldi.
Tajriba guruhi qizlarining o’ng panjasi kuchi nazorat guruhidagi tengdoshlarinikiga nisbatan 4,7 % ga kamroq, chap panjasida esa - 13 % ga. Biroq har ikki holatda bu o’zgarishlar yakqol emas edi (2-jadval).
2-jadval
4 yoshli bolalar jismoniy sifatlarining rivojlanish ko’rsatkichlari
Testlar
|
Jinsi
|
Nazorat guruhi
|
Tajriba guruhi
|
t
| |
M
|
±m
|
|
C,%
|
M
|
±m
|
|
C,%
|
| |
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
| |
KUCh
|
Panja din. (o’ng), kg
|
O’
|
4,98
|
0,39
|
1,68
|
33,0
|
5,82
|
0,26
|
0,94
|
20,6
|
1,2 R>0,05
|
Q
|
4,70
|
0,29
|
1,16
|
29,9
|
4,50
|
0,21
|
0,91
|
23,0
|
0,67 R>0,05
|
Panja din. (chap), kg
|
O’
|
3,96
|
0,40
|
1,2
|
33,7
|
4,4
|
0,38
|
1,0
|
24,5
|
1,8 R>0,05
|
Uzunlikka sakrash, m.
|
O’
|
1,05
|
0,22
|
0,35
|
27,8
|
1,13
|
0,14
|
0,32
|
21,0
|
3,0 R<0,05
|
Q
|
0,8
|
0,05
|
0,18
|
19,1
|
0,93
|
0,04
|
0,14
|
16,3
|
3,3 R<0,05
|
To’pni uloqtirish, m
|
O’
|
1,50
|
0,15
|
0,38
|
16,95
|
2,52
|
0,19
|
0,43
|
13,6
|
3,75 R<0,05
|
Q
|
2,25
|
0,14
|
0,42
|
15,2
|
2,42
|
0,17
|
0,32
|
14,7
|
1,8 R<0,05
|
10 s.da oyoq-larni ko’tarish
|
Q
|
7,8
|
0,29
|
1,58
|
22,7
|
9,2
|
0,20
|
1,58
|
15,3
|
3,28 R<0,05
|
ChIDAMLILIK
|
Yugurish
70m, s
|
O’
|
20,7
|
0,66
|
2,75
|
11,6
|
20,4
|
0,48
|
2,0
|
8,3
|
1,2 R>0,05
|
Q
|
20,2
|
0,54
|
1,48
|
7,6
|
18,2
|
0,38
|
2,3
|
7,7
|
3,1 R<0,05
|
Yugurish 120m, s
|
O’
|
39,0
|
1,02
|
2,89
|
8,6
|
32,5
|
0,73
|
1,8
|
6,1
|
6,2 R<0,05
|
Q
|
39,6
|
0,41
|
2,16
|
9,2
|
36,2
|
0,47
|
1,9
|
5,8
|
3,7 R<0,05
|
TEZKORLIK
|
Joyidan yugurish
70m, s
|
O’
|
2,22
|
0,13
|
0,34
|
9,7
|
2,71
|
0,19
|
0,5
|
9,6
|
1,9 R>0,05
|
Q
|
3,27
|
0,12
|
0,40
|
1,09
|
2,9
|
0,11
|
0,5
|
13,6
|
4,1 R<0,05
|
2-jadval davomi
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
| |
Qo’l barmoqlari-ni bukib yozish, 10 marta
|
O’
|
12,16
|
0,29
|
0,87
|
8,8
|
11,5
|
0,17
|
0,6
|
7,2
|
2,0 R<0,05
|
O’tirib turish,
10 marta
|
O’
|
8,43
|
0,18
|
0,69
|
7,9
|
7,5
|
0,16
|
0,5
|
7,4
|
0,5 R<,05
|
Q
|
10,08
|
0,18
|
0,57
|
7,7
|
9,7
|
0,09
|
0,7
|
6,8
|
2,9 R<0,05
|
Mokisimon yugurish, 10x3,s
|
O’
|
12,10
|
0,32
|
0,86
|
8,16
|
11,4
|
0,33
|
0,6
|
5,8
|
3,0 R<0,05
|
Q
|
13,02
|
0,19
|
0,85
|
8,4
|
12,1
|
0,08
|
0,6
|
5,7
|
3,8 R<0,05
|
ChAQQONLIK
|
To’pni nishonga otish (marta)
|
O’
|
1,54
|
0,32
|
1,03
|
59,9
|
2,1
|
0,3
|
1,4
|
65,5
|
1,3 R>0,05
|
Q
|
1,26
|
0,2
|
0,9
|
71,6
|
2,0
|
0,2
|
1,3
|
50,2
|
3,9 R>0,05
|
Qo’lni ikki tomonga yozish, gr.
|
O’
|
9,04
|
2,1
|
6,26
|
76,7
|
4,0
|
0,6
|
3,6
|
73,2
|
2,0 RO,05
|
Q
|
3,6
|
0,7
|
1,8
|
59,5
|
2 2
|
0,5
|
1,8
|
52,9
|
2,7 R<0,05
|
MMM,
ballar
|
O’
|
5,18
|
0,4
|
0,35
|
19,6
|
5,6
|
0,3
|
1,5
|
19,6
|
1,1 R>0,05
|
Q
|
7,8
|
0,5
|
2,1
|
19,7
|
7,6
|
1,8
|
0,9
|
10,6
|
0,9 R>0,05
|
EGILUVChANLIK
|
Ko’prikcha,
Sm
|
O’
|
51,9
|
1,9
|
6,4
|
15,5
|
43,1
|
1,8
|
5,1
|
12,6
|
2,8 R<0,05
|
Q
|
47,1
|
2,0
|
7,2
|
18,0
|
43,5
|
0,9
|
4,6
|
12,4
|
1,7 R>0,05
|
Engashish,
Sm
|
O’
|
3,12
|
0,3
|
1,0
|
37,9
|
5,21
|
1D
|
2,9
|
47,4
|
3,3 R<0,05
|
Q
|
3,6
|
0,5
|
2,2
|
57,3
|
4,3
|
0,4
|
1,7
|
28,7
|
0,9 R>0,05
|
Buning ustiga, qizlarning nazorat guruhida variant koeffitsientining pasayishi pedagogik tajriba natijasida kuch imkoniyatlari rivojida ayrim ijobiy yo’nalishlar paydo bo’lganligini ko’rsatadi.
To’pni uzoqlikka uloqtirish vaqtida ham ijobiy natijalar qo’lga kiritildi. 25 tajriba o’quv kunidan so’ng to’rt yoshli qizlar bu mashqda nazorat guruhidagi tengdoshlaridan ko’rsatkichlar bo’yicha 7,9% ga, chalqancha yotgan holda oyoqlarni ko’tarishda esa (10 s.da ko’tarishlar soni) 25% ga (tq3,46) o’zib ketdilar.
Shunday qilib, yakuniy so’zimizda biz pedagogik tajriba vaqtida olgan natijalarimizning bir ma’noli emasligini qat’iy ayta olamiz. 4- yoshli bolalarda u yoki bu mushak guruhi ontogenezning u yoki bu bosqichida kuchliroq takomillashayotgan vaqtda – kuch rivojlanishining geteroxron jihati tabiiy sanaladi va shuning uchun biz qo’lga kiritgan u qadar adekvat bo’lmagan ko’rsatkichlarimizni umuman noto’g’ri rejalashtirilgan tajriba natijasi deya olmaymiz.
|
