|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI
K I ” FAKULTETI
2 – BOSQICH TT-15-21 GURUH TALABASINING
ELEKTRONIKA VA SXEMALAR 1 FANIDAN TAYYORLAGAN
2-LABORATORIYA
Norboyev M Qabul qildi:
_______________
Boriyev S
MAVZU: Rezistiv zanjirlarda Kirxgof qonunlarini tajriba yo‘li bilan tekshirish.
Ishnint maqsadi: DEVMda Electronics Workbench dasturi yordamida modellash
Yo‘li bilan o‘zgarmas tok tarmoqlangan ChEZida Kirxgof qonunlari bajarilishiga
Ishonch hosil qilish.
Nazariy ma’lumotlar
Kirxgofning birinchi konuni (toklar uchun Kirxgof qonuni) elektr zanjirnint
(E3)tugugnlariga qo‘llanadi va elektr tokinint uzluksiz shartidan kelib chiqadi.
Uning ta’riflaridan biri quyidagicha: elektr tugunda birlashgan hamma
Shaxobchalardagi toklarning algebraik yig‘indisi nolga teng.
=
N
K
K
I 0
(3.1)
Bu yerda n — ko‘rilayotgan tugunda birlashgan shaxobchalar soni.
Kirxgofning birinchi qonuni bo‘yicha tenglama tuzishda tutun tomonga
Yo‘nalgan toklar <<+>> ishora bilan, tugundan chiqish tomonga yo‘nalganlari esa,
<<->> ishora bilan olinadi. Birinchi qonun bo‘yicha tuziladigan tenglamalar soni
Ezning umumiy tugunlari sonidan bitta kam.
Kirxgofning ikkinchi konuni (kuchlanishlar uchun Kirxgof qonuni) Ezning
Konturlariga qo‘llanadi. Uning ta’riflaridan biri quyidagicha: Ezning istalgan
Konturida qarshiliklardagi kuchlanish pasayishlarining algebraik yig‘indisi shu
Yopiq konturda ta’sir qilayotgan EyuKlarning algebraik yig‘indisiga teng.
= =
=
1 k 1
K
N m
K
Rk
I
K E
(3.2)
Bu yerda n – konturdagi qarshplmklar soni;
M – konturdagi EyuK manbalari soni.
Kirxgofning 2 – qonuni bo‘yicha tenglama tuzishda. Odatda, qarshilikdagi
Tokning yo‘nalishi konturning yo‘nalishiga mos tushadigan kuchlanish pasayishlari
«+» ishora bilan, teskari holdagilari esa, « - » ishora bilan olinadi. Agar EyuKning
Konturning no‘nalishiga mos kelma, u «musbat» ishora bilan olinadi,
Kirxgofning 2 – qonuni bo‘yicha tuziladigan tenglamalar soni mustaqil
Konturlar soniga teng. Boshqa konturlardan hech bo‘lmaganda bitta shahobchasi
Bilan farq qiladigan konturlar mustaqil konturlar deb ataladi.
Kirxgof qonunlari bo‘yicha ‘guziladigan tenglamalarning umumin soni EZ
Dagi noma’lum toklarning soniga teng.
Laboratoriya ishida ikkita kuchlanish manbai E1 va E2 ga ega bo‘lgan sxema
(3.1—a rasm) va bitta kuchlanish manbai E1 hamda bitta tok manbai I bo‘lgan
S
xema 3.1—b rasm) tekshshirildi
3.1 - rasm. Ikkita kuchlanish manbai E1, E2 ga ega bo‘lgan sxema (a) va kuchlanish
manbai E2 hamda tok manbai I ga ega bo‘lgan sxema.
3.1- rasmda keltirilgan sxemalar uchun I1, I2, I3 shaxobchalarnish toklari Kirxgof
qonunlari bo‘yicha tuzilgan tentlamalar sxemasini yechish yo‘li bilan aniqlanishi
mumkin
Zanjir elementlaridagi kuchlanishlar quyidagicha aniqlanadi:
U1=R1I1; U2=R2I2; U3=R3I3. (3.7)
2.1- b sxema uchun shahobchalardagi toklarni Kirxgof qonunlari bo‘yicha tuzilgan
Tenglamalar sistemasini yechib shahobchalardagi toklarni aniqlash mumkin.
+ =
+ − =
.
0
1 1 3 3
1 3
R I R I E
I J I
(3.8)
Bu yerdan
;
1 3
3
1
R R
E R J
I
+
−
=
(3.9)
;
1 3
1
3
R R
E R J
I
+
+
=
(3.10)
Zanjir elementlaridagi kuchlanishlar mos ravishda quyidagiga teng:
U1=R1I1; U2=R2J; U3=R3I3; (3.11)
UJ=U2+U3=R2J+R3l3. (3.12)
Toklar hisobining to‘g‘riligini quvvatlar tenglik sharti tenglamasini yechish yo‘li
Bilan tekshirish mumkin:
= . PKK Pìàí
Bu yerda
. Pìàí
Manbalar quvvatlarining algebraik yig‘indisi;
PKK — qabul qiluvchilarning quvvatlari yig‘indisi.
Birinchi sxema uchun (3.1-a rasmga qarang), quvvatlar tenglik sharti
Quyidagicha:
R1I1
2+R2I2
2+R3I3
2=E1I1+E2I2. (3.13)
Ikkinchi sxema uchun (3.1- b rasmga qarang) quvvatlar tenglik sharti
Quyidagicha:
R1I1
2+R2J
2+R3I
2=E1I1+UjJ2. (3.14)
Dastlabki hisob.
3.1-a rasmda keltirilgan sxema uchun variant bo‘yicha berilgan boshlang‘ich
Ma’lumotlardan fodalanib (3.1 – jadvalga qarang), (3.4)-(3.6) – ifodalar bo‘yicha
I1, I2, I3 shaxobchalardagi toklarning qiymatlarini va (3.7) – ifodalar bo‘yicha u1,
U2, u3 elementlardagi kuchlanishlarning qiymatlarini hisoblang. Quvvatlar tenglik Shartining tenglamasi bo‘yicha toklar hisobining to‘g‘riligini tekshirish (3.12).
3.1 — jadval
Dastlabki hisob uchun boshlang‘ich ma’lumotlar
| 