АСОСИЙ ВОСИТАЛАР БЎЙИЧА ХАРАЖАТЛАР
amaliyot1 (2) 9-test, 9-test 2, avtobaza gor, tshjxtl[, 2 mavzu Saidkamol, 12-амалий, 1-мавзу, INSON RESURSLARINI BOSHQARISHDA BOSHQARISH, Практическая работа №2, САМОСТОЯТЕЛЬНАЯ yuz ruscha 2024 yangi gorniy 2024 100%, презинтация, 1. Uzakov, 1 BOB (2) (3), Fuqarolik huquqi Umumiy qism (2)
9.Maqsadli va investsiya dasturlarini moliyalashtirish va monitoringini amalga oshirish tartibi Mamlakatda yirik infratuzilma loyihalarini amalga oshirish, zamonaviy yuqori texnologiyali ishlab chiqarish obyektlarini barpo etish maqsadida iqtisodiyotni jadal rivojlantirish, chet el investitsiyalarini faol jalb qilish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga, mazkur sohadagi faoliyatning samaradorligiga, eng avvalo, mavjud resurslardan nooqilona foydalanish, investitsiya dasturiga kiritilgan loyihalarning iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligi va rentabelligi yuzaki o‘rganilganligi bilan bog‘liq qator kamchiliklar salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Amaldagi resurslarni, shuningdek, investitsiyalar, eng avvalo, xorijiy investitsiyalarni jalb etishning real imkoniyatlarini inobatga olgan holda iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarni uzoq muddatli rivojlantirish konsepsiyasi mavjud emas. Buning oqibatida iqtisodiy jihatdan istiqbolli bo‘lmagan loyihalarni tashabbus qilish, moliyaviy mablag‘larni samarasiz sarflash holatlari mavjud bo‘lib, bu oxir-oqibatda, umuman, mamlakatning investitsiyaviy jozibadorligini pasaytirishga olib keladi. Mazkur holatlar investitsiya dasturlarini shakllantirish tartibi, uni moliyalashtirish mexanizmlarini tubdan qayta ko‘rib chiqishni, amalga oshirishga taklif etilgan loyihalarni tanlab olishning shaffofligi va samaradorligini oshirishni talab qiladi va bu albatta bevosita O’zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va Tashqi savdo Vazirligi, Moliya Vazirligi va uning hududiy bo’linmalari ishtirokida amalga oshiriladi. Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 28-yanvardagi “Investitsiya va tashqi savdo sohasida boshqaruv tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PF-5643-son Farmoni ijrosi yuzasidan, shuningdek, chet el investitsiyalari keng jalb etilishini taʼminlash hamda respublika tashqi savdo faoliyatini rivojlantirish boʻyicha ishlar samaradorligini oshirish maqsadida: Oʻzbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi huzurida: Idoralararo bojxona-tarif kengashini tugatgan holda Tarif va notarif tartibga solish kengashi; chet el investorlarini maʼlumotlar bilan taʼminlash va huquqiy koʻmak berish, shuningdek, yuzaga kelgan muammolarni hal etish, zaruriy hujjatlarni rasmiylashtirish boʻyicha ularga xizmat koʻrsatish uchun Xorijiy investitsiyalarni jalb etish agentligi; mahalliy xomashyo negizida yuqori qoʻshilgan qiymatli raqobatbardosh mahsulot ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻyish uchun ilgʻor xorijiy texnologiyalarni izlab topish, jalb qilish va joriy etishga, ilmiy ishlanmalarni ekspertiza qilish, ularning miqyosini kengaytirish va tijoratlashtirishning samarali tizimini yaratish, ilgʻor texnologiyalarni ishlab chiquvchi va joriy etuvchi korxonalarga davlat tomonidan koʻmak berish mexanizmlarini shakllantirish maqsadida Texnologik rivojlanish agentligi tashkil etish ko’zda tutilgan Mahalliy byudjetni ijro etilish bo‘yicha hisob va hisobotni hamda byudjet tashkilotlarida hisobni yuritish monitoringini tashkil etish Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat byudjeti nazoratini takomillashtirish muhim ahamiyatga molik masaladir. Rivojlangan mamlakatlarning deyarli barchasini o’z domiga tortgan moliyaviy-iqtisodiy tanglikni keltirib chiqargan sabablardan biri davlat mablag’ini haddan tashqari ko’p, nazoratsiz sarflash ekani ayon bo’lgan bir sharoitda bu muammo g’oyatda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. O’zbekistonda ishlab chiqilgan. Inqirozga qarshi choralar dasturida qat‘iy tejamkorlik tizimini joriy etib, inqirozningsalbiy oqibatlarini yengillashtirish maqsadida byudjet mablag’laridan foydalanishni nazorat qilishning qat‘iy choralari qo’llanildi. Shuningdek, moliyaviy munosabatlarni tartibga solishda — soliqlar, tushumlar, bojlarning to’liq va o’z vaqtida to’lanishi ustidan nazorat tizimini joriy etishda davlatning rolini oshirishga qaratilgan choralar ko’rilayotgani o’zini to’liq oqlamoqda. Davlat moliyaviy nazorati tegishli davlat hokimiyati hamda mahalliy o’z-o’zini boshqarish organlarining davlat moliyaviy resurslari shakllanishi, taqsimlanishi, maqsadga muvofiq va samarali ishlatilishi ustidan, shuningdek, davlat va mahalliy mulkdan qonuniy asosda foydalanish ustidan nazorat qilish yuzasidan moliyaviy huquq normalari bilan tartibga solinadigan maqsadli faoliyatdir. Bu faoliyatning asosiy maqsadi nazorat qilinadigan obyektlar faoliyatidagi kamchiliklarni topish va mansabdor shaxslarni jazolashdan iborat bo’lib qolmasdan, balki bu kamchiliklarning oldini olish, ularga yo’l qo’ymaslik, ogohlantirishdan iboratdir. Umumdavlat moliyaviy nazorati butun mamlakat miqyosida tegishli vakolatlarga ega bo’lgan ixtisoslashgan davlat moliyaviy nazorat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Umumdavlat moliyaviy nazorati quyidagi nazorat turlarini qamrab oladi: byudjet-moliya nazorati; soliq nazorati; bojxona nazorati; valyuta nazorati; pul muomalasi nazorati. Nazoratning bu turlari ichida alohida o’rin egallaydigani byudjet-moliya nazorati hisoblanadi. Byudjet-moliya nazorati barcha darajadagi byudjetlarning, davlatning byudjetdan tashqari fondlarining shakllanishi, davlat moliyaviy resurslarining qonuniy va maqsadga muvofiq ishlatilishi ustidan nazoratni ta‘minlaydi. Nazoratning bu turini O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi, uning qoshidagi nazorat-taftish boshqarmasi, Moliya vazirligi G’aznachiligi kabi ixtisoslashgan operativ boshqarish va nazorat organlari amalga oshiradilar. Davlat moliyaviy nazoratining amalga oshirilishi respublika darajasida – O’zbekiston Respublikasi respublika byudjeti, davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlari va respublika byudjetidan moliyalashtiriladigan byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari jamg’armalarining shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan; mahalliy darajada – Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlari, Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjetidan, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan moliyalashtiriladigan byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari jamg’armalari shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan amalga oshiriladi. Davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirishda ma‘lum tamoyillarga – prinsiplarga amal qilish alohida ahamiyatga ega. Byudjet Kodeksining 172-moddasi bilan davlat moliyaviy nazoratining quyidagi prinsiplari belgilab berilgan 11. Moliya organlaridagi dasturiy ta’minotni o‘rganish O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013-yil 27- iyundagi №PQ-1989 sonli “O'zbekiston Respublikasi Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini yanada rivojlantirish choratadbirlari to’g’risida”gi qarori ijrosini ta’minlash bo’yicha,O'zbekiston Respublikasi Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini majmuaviy rivojlantirish Respublika muvofiqlashtirish komissiyasining bayonnomasi asosida 2013-2020 yillarga mo’ljallangan “Byudjet” axborot tizimi majmui loyihasini tuzish va integrasiyalashuvini amalga oshirish bo’yicha tegishli muddatlar belgilangan. Yuqorida qayd etilgan qarorni amalga oshirish doirasida, hamda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 28 fevraldagi №PQ-594 sonli “Davlat byudjetining g'azna ijrosi tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi qarori va 2007 yil 1 noyabrdagi PQ-721 sonli “Osiyo taraqqiyot banki ishtirokida “Davlat moliyasini boshqarishni isloh qilish” loyihasini amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi qarorlariga asosan, Moliya vazirligida zamonaviy telekommunikatsiya va server uskunalari negizida axborot-kommunikatsiya infrastrukturasi tuzildi. Asosiy va zaxira ma'lumotlar markazlari (ma'lumotlar markazlari) o’rnatildi va ishga tushirildi. Byudjet tashkilotlari va Moliya Vazirligi faoliyatini ta’minlovchi o’zaro integrasiyalashgan qator axborot tizimlari faoliyati yo’lga qo’yilgan: «Byudjet» ATM, shu jumladan byudjet tashkilotlari hisobchilari faoliyatini qamrab oluvchi «UzASBO» dasturiy majmuasi, davlat byudjetining g’azna ijrosini ta’minlash bo’yicha «G’aznachilik» dasturiy majmuasi va boshqalar shular jumlasidan. Hozirgi vaqtda «Byudjet» ATMda Moliya Vazirligining barcha bo’linmalari (qariyb 4500 foydalanuvchi), shuningdek 186000 dan ko’p shaxsiy hisob raqamlariga ega 25000 dan ziyod byudjet tashkilotlari ro’yhatdan o’tgan. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 14 fevraldagi №41 sonli “O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining Yagona integratsiyalashgan axborot tizimini yanada yangilash va rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi qarori ijrosini ta’minlash bo’yicha, O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining “O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi yagona integratsiyalashgan axborot tizimi” uchun “Davlat moliyasini boshqarishning axborot tizimi”(«DMBAT») dasturiy ta’minoti va server jihozlarini o’rnatilgan tartibda tender savdolarida qatnashib xarid qilish bo’yicha DMBAT dasturiy ta’minoti ishlab chiqaruvchisi bilan shartnoma tuzilgan. Ushbu dasturiy ta’minotning tuzilishi va ommaviy tarzda ishga qo’yilishi 2017 yildan rejalashtirilgan. Kelgusida «DMBAT» DTI «Byudjet» ATMning yangi yadrosi bo’lib xizmat qilishi ko’zda tutilmoqda. «DMBAT» DTning maqsadi davlat sektori samaradorligining oshishi barobarida samarali makroiqtisodiy siyosat va soliq-byudjet operasiyalarini qo’llabquvvatlash, davlat boshqaruv organlari faoliyati oshkoraligi va ma’suliyatini kuchaytirish hamda xarajatlarning nazorati va monitoringini takomillashtirishdan iborat. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi O‘quv markazi tomonidan “Byudjet tashkilotlarining avtomatlashtirilgan tizimi – “UzASBO” dasturiy majmuasining o‘quvsimulyatsiya dasturi” yaratildi. 2015 yilning 24 noyabrida O‘zbekiston Respublikasi Intelektual mulk agentligidan – elektron hisoblash mashinalari uchun yaratilgan “UzASBO – o‘quv-simulyatsiya dasturiy majmuasi”ni rasmiy ro‘yxatdan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi DGU 03331-sonli guvohnoma topshirildi. Mazkur “UzASBO” – o‘quv-simulyatsiya dasturiy majmuasini ishlab chiqishdan ko‘zlangan asosiy maqsad, buxgalteriya hisobini o‘zlashtirish xohish-istagini bildirgan o‘quvchilar uchun nazariy bilim bilan amaliy ko‘nikmalarni o‘zida mujassam etuvchi axborot dasturini yaratishdan iborat edi. Belgilangan maqsadlarning amaliy ifodasi – ishlab chiqilgan simulyatsiya dasturining modullarida, ya’ni byudjet tashkilotlarining buxgalteriya hisobini yurituvchi xodim tomonidan birlamchi hujjatlarni kiritish, turli hisobotlarni ko‘rish va tuzish bilan bog‘liq moliyaviy operatsiyalarni elektron dastur modullarida sinab ko‘rish imkoniyatlarining mavjudligidir. O‘z o‘rnida, dastur doirasida o‘quv-simulyatsiya dasturining o‘quv qo‘llanmasi ham ishlab chiqilib, hozirgi kunda amalga oshirilgan va barcha byudjet tashkilotlarida foydalanib kelinmoqda. Xulosa Amaliyot davomida O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazrligi uchun Yashnobod tumani “Moliya bo’limi” va shu kabi qolgan tuman moliya bo’linmalari eng muhim tashkiliy tuzilma ekanligi, davlat byudjetining kassa ijrosi davlat byudjeti mablag‘larining tushumi va sarfi ustidan nazoratni amalga oshirishini bilib oldim. Bo’lim faoliyatida qo’llaniluvchi eng muhim qonuniy hujjatlar haqida tegishli ma’lumotlarni oldim. Davlat byudjetining kassa ijrosi, jumladan tushadigan daromadlarni turli darajadagi byudjetlar o‘rtasida taqsimlash, byudjet tashkilotlari va byudjet mablag‘lari oluvchilarning xarajatlar smetalari ijrosi va Davlat byudjeti ijrosi to‘g‘risida hisobotni tuzish;tegishli byudjetlar daromadlari va xarajatlari o‘rtasidagi kassa uzilishlarining oldini olishni ta'minlaydigan, Davlat byudjeti yagona g‘azna hisob varag‘idagi mablag‘larni boshqarish; byudjet tashkilotlarining va byudjet mablag‘lari oluvchilarning tovarlarni yetkazib beruvchilar (ishlarni bajaruvchilar, xizmatlar ko‘rsatuvchilar) bilan byudjet tizimi byudjetlari mablag‘lari hisobiga tuzilgan shartnomalarini xarajatlar smetalarida ko‘rsatilgan summalar doirasida hamda belgilangan maqsadlarga muvofiq tuzilganligi ustidan monitoring qilish asosida majburiy ro‘yxatdan o‘tkazish; byudjet tashkilotlarini, shu jumladan, mudofaa va xavfsizlik tuzilmalarini moliyalashtirishga yo‘naltiriladigan byudjet mablag‘laridan foydalanishni maqbullashtirish yuzasidan monitoring olib borish, bunda ular tomonidan tuzilayotgan shartnomalarning sifati ta'minlanishini, ularning maqsadga muvofiqligi davlat haridlari jarayoni ustidan monitoring olib borish hamda qoidaga ko‘ra, vositachilik xizmatlaridan voz kechish; Davlat byudjeti g‘azna ijrosining buxgalteriya hisobi va hisobotini yuritish, Davlat byudjeti ijrosi haqida axborotlarni to‘plash, qayta ishlash va tahlil qilish, shuningdek O‘zbekiston Respublikasining davlat ichki va tashqi qarzlariga xizmat ko‘rsatish, O‘zbekiston Respublikasi kafolatlarini ijro etish; O‘zbekiston Respublikasiga kelayotgan barcha turdagi, shu jumladan nomoddiy shakldagi gumanitar yordamning to‘liq hamda tizimli hisobini yuritish kabi vazifalar O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazrligi G’aznachiligiga yuklatilgan ekan. Bitiruv oldi malakaviy amaliyotim davomida Toshkent moliya institutining “Moliya” kafedrasi majlisida muhokama etilgan va ma'qullangan bitiruv oldi malakaviy amaliyot dasturi asosida quyidagi namunaviy mavzular bo’yicha o’z amaliyotimni olib bordim: Byudjet tashkilotlari xarajatlarini rejalashtirish va moliyalashirish Davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarini moliyaviy ta’minlash Davlat umumta’lim tashkilotlari(maktablar)ni moliyaviy ta’minlash Sog‘liqni saqlash tashkilotlarini moliyaviy ta’minlash Madaniyat va sport tashkilotlarini moliyaviy ta’minlash Ijtimoiy himoya tashkilotlari va tadbirlarini moliyaviy ta’minlash Obodonlashtirish tashkilotlari, kommunal va yo‘l xo‘jaligi tadbirlarini moliyaviy ta’minlash Mahalliy davlat hokimiyati va boshqaruv organlari faoliyatini ta’minlash Maqsadli va investsiya dasturlarini moliyalashtirish va monitoringini amalga oshirish tartibi Mahalliy byudjetni ijro etilish bo‘yicha hisob va hisobotni hamda byudjet tashkilotlarida hisobni yuritish monitoringini tashkil etish Moliya organlaridagi dasturiy ta’minotni o‘rganish. Barcha mavzular yuzasidan berilgan topshiriqlarni bajarishga harakat qildim va o’z hisobotimdan o’rgangan yoritishga harakat qildim. Amaliyot uchun berilgan vaqt davomida kelgusida ish jarayonida kerak bo’ldigan ma’lumotlar tanishdim. Download 478.19 Kb.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||