36
Rentgen nurlarining kristalldagi
difraksiya hodisasini nemis
fiziklari M. Laue, V. Fridrix va P. Knipping ochgan (1912). Ular
qo’zg’almas kristallga rentgen nurlarining ingichka dastasini yuborib,
kristall orqasida joylashtirilgan fotoplastinkada difraksiya manzarasini
hosil qildilar. Bu difraksiya manzarasi ma`lum
bir qonuniyat bilan
joylashgan bir necha qora dog’lardan iborat edi. Rentgen struktura
analizining bir necha metodlari - Laue usuli,
namunani aylantirish va
tebratish, kristallarni va polikristallarni tekshirish (Debay-Sherrer usuli),
kichik burchakli sochilish usullari bor.
Bu usullarda eng oddiysi Laue usulidir. Shu usul yordamida
olingan rentgenogramma lauegramma ataladi. Bu usulda namuna
siljimay turadi, unga tushayotgan rentgen
nurlari spektri uzluksiz
bo’ladi. Lauegrammadagi dog’larning joylashishi ўrganilayotgan
kristallning simmmetriyasi va retngen nurlari dastasiga nisbatan
vaziyatiga bog’liq hosil bo’lgan lauegramma ilgaridan ma`lum
simmetriya gruppalariga solishtirilib, o’rganilayotgan
kristallning qaysi
gruppaga taalluqli ekanligi aniqlanadi. Laue usuli monokristallning
sifatini bilishda qam ishlatiladi.