|
Kiberxavfsizlik asoslari
|
| bet | 1/2 | | Sana | 28.11.2022 | | Hajmi | 2.87 Mb. | | #32079 |
Bog'liq Kiber maruza enigma (2) Xurshida, Irregular verbs 1, PUL OQIMLARI TAHLILI, Bozorova Durdona elekt taminoti, Microsoft Word 5-sinf nazorat ishi docx-fayllar.org
OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI VA
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
KIBERXAVFSIZLIK ASOSLARI
Mustaqil ish
Bajardi: Akramov Ulug`bek
Tekshirdi: Shukurov O. P
Toshkent 2022
AXBOROTNI HIMOYALASHNING KRIPTOGRAFIK USULLARI
Axborotning himoyalashning aksariyat mexanizmlari asosini shifrlash tashkil etadi. Axborotni shifrlash deganda ochiq axborotni (dastlabki matnni) shifrlangan axborotga o’zgartirish (shifrlash) va aksincha (rasshifrovka qilish) jarayoni tushuniladi.
Axborotni qayta akslantirish yordamida himoyalash muammosi inson ongini uzoq vaqtlardan buyon bezovta qilib kelgan. Kriptografiya tarixi – inson tili tarixi bilan tengdosh. Hatto dastlabki xat yozish ham o’z-o’zicha kriptografik tizim hisoblangan, chunki qadimgi jamiyatda faqat alohida shaxslargina xat yozishni bilganlar. Qadimgi Yegipet va Qadimgi Hindistonning ilohiy kitoblari bunga misol bo’la oladi.
Xat yozishning keng tarqalishi natijasida kriptografiya alohida fan sifatida vujudda keldi. Dastlabki kriptotizimlardan eramizning boshlaridayoq foydalanilgan. Sezar o’z xatlarida tizimli shifrlardan foydalangan.
Qadim zamonlarda maxfiy ma'lumotlarni yashirish usuli oddiy yozuv edi. Savodli odamlar juda kam edi, shuning uchun ko'proq ma'lumotli odamlar qog'oz varaqalariga xabar yozishlari mumkin edi - ko'pchilik ularni o'qishga qodir emas edi. Ammo vaqt o'tishi bilan odamlar tobora ko'proq savodxonlikka ega bo'ldilar va murakkab shifrlash tizimlariga ehtiyoj paydo bo'ldi. Avvaliga odamlar, ayniqsa harbiylar, alifbo harflarini almashtirish orqali muhim ma'lumotlarni maskalashdi. Misol uchun, miloddan avvalgi 100-yillarda Qaysar shifrlash mashhur bo'lgan - manba matndagi har bir harf ma'lum miqdordagi pozitsiyalardan keyin alifboda joylashgan boshqasi bilan almashtirilgan.
Uch harfli siljish bilan Yuliy Sezar shifrlash uslubi
Taxminan 20-asrda avtomatik ravishda bir belgini boshqasiga almashtiradigan birinchi qurilmalar paydo bo'la boshladi. Ulardan eng mashhuri Enigma edi.
1918 yilda nemis muhandisi Artur Sherbius maxfiy xabarlarni shifrlash uchun dunyodagi birinchi mashinani yaratdi. U "Enigma" deb nomlangan ( 50 kilogramm bo'lgan kassaga o'xshagan) va askarlar va qo'mondonlar maxfiy ma'lumotlarni almashishlari uchun harbiy sohada faol foydalanilgan. Afsonaviy "Enigma" 159 kvintillion belgilar kombinatsiyasidan foydalangan holda xabarlarni shifrlaganligi sababli, dushman qo'shinlari ushlangan xabarlarni o'qiy olmadi.
Shifrlash mashinasi ayniqsa Ikkinchi Jahon urushi paytida fashistlar Germaniyasida faol ishlatilgan. Turli manbalarga ko'ra, dunyoda 40 dan 100 minggacha Enigma qurilmalari ishlab chiqarilgan. Keyinchalik, matematiklar va muhandislar xabarlarni shifrlash uchun javob moslamalarini yaratishga muvaffaq bo'lishdi, buning natijasida ko'plab dahshatli ofatlarning oldi olindi.
Dastlab, maxfiy xabarlarni shifrlash qurilmasi talabga ega emas edi, lekin 1926 yilda nemis floti unga qiziqib qoldi. Bu lahzani harbiy ishlarda Enigma-dan foydalanishning boshlanishi deb hisoblash mumkin.
Shifrlash mashinasi aniq harbiy sohada foydali bo'lganligi ajablanarli emas. Ma'lumotni yashirish har doim muvaffaqiyatli urushning asosiy sharti bo'lib kelgan. Shifrlar tufayli harbiy qismlar va komandirlar doimiy ravishda aloqada bo'lishlari mumkin edi. Agar ma'lumotlar dushman kuchlari tomonidan ushlangan bo'lsa ham, bu foydasiz edi, chunki uni faqat shifrlash mumkin bo'lganlar o'qiy olishadi.
|
| |
