MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
“KIBERXAVFSIZLIK” FAKULTETI
713-21- guruh talabasi
XUDOYBERDIYEV SARDORning
“Boshqaruv tamoyillari”
Topshirdi: Numonov M.
Tekshirdi: Xajiyeva N.
Korxonani tashkil etish
Korxonaning nomi (mulkchilik shakli va nomi) YaTT, OAJ, MChJ va boshqalar.
Korxonani tashkil etishda korxonaning nomi va mulkchilik shakli tashkil etish jarayonida ahamiyatli o'rin egallayadi. Nom va mulkchilik shakli, korxonaning identifikatsiyasini va yuridik holatini ifodalaydi. Sizning keltirgan nomlardan ham foydalanish mumkin bo'lgan bir necha umumiy korxonaning nomi va mulkchilik shakllarini ko'rib chiqamiz:
YaTT (Yuridik shaxs Tashkiloti): Bu nom "Yuridik shaxs tashkiloti"ni ifodalaydi. Bu shakl korxonalarni yuridik shaxslar sifatida tashkil etilganligini anglatadi.
OAJ (Ochiq aksiyadorlik jamiyati): OAJ nomi "ochiq aksiyadorlik jamiyati"ni ifodalaydi. Bu shakl tashkil etish uchun ommaviy aktsiyalar sotib olishga imkon beradi.
MChJ (Murojaat Chora Jismoniy shaxs): MChJ nomi "murojaat chora jismoniy shaxs"ni ifodalaydi. Bu shaklda tashkil etilgan korxonalarning jismoniy shaxslar tomonidan murojaat qilishga imkon beradi.
Katta qismida nomlar va mulkchilik shakllari davlat qonunlariga va tartiblariiga bog'liq bo'lishi mumkin. Shuningdek, korxonalarni tashkil etishda, to'g'ridan-to'g'ri yuridik maslahatchidan yordam olish tavsiya etiladi. Ular sizning mahalliy qonunlarga, tartiblarga va talablarga muvofiq to'liq maslahat berishlari mumkin.
Korxonaning yuridik manzili.
Korxona yuridik manzili, yani qonuniy manzili, tashkil etish jarayonida juda muhimdir. Bu manzil, korxona tomonidan faoliyatning olib borilishi va hukmiy muammolar hal qilinishi uchun qo'llaniladi. Korxona yuridik manzilini aniqlash uchun quyidagi qadamlarni bajarishingiz kerak:
Davlatning tartib organiga murojaat qiling: Korxona yuridik manzilini aniqlash uchun davlatning tartib organiga, masalan, mavjud hududiy hokimiyatga yoki tartib beruvchi tashkilotga murojaat qiling. Bu organ sizga yuridik manzilni berish va tartibga solish talablari haqida ma'lumot beradi.
Yuridik manzilni tanlash: Yuridik manzilni tanlashda, korxona faoliyatini amalga oshirish rejasini, ommaviy qo'llanilganlikni, infrastruktur imkoniyatlarini, xaridlar va ommaviy xizmatlardan foydalanishga imkon beruvchi hududlarni o'z ichiga olgan holda erkinlik va to'lov shartlarini hisobga olgan holda qaror qilishingiz kerak.
Hududiy hokimiyat bilan shartnoma tuzish: Yuridik manzilni aniqlaganingizdan so'ng, hududiy hokimiyat bilan shartnoma tuzishingiz kerak. Shartnomada korxona faoliyatining tartibga solish, to'lov shartlari, moliyaviy hisob-kitoblar, litsenziyalash, korxona nomi va boshqalar kabi muhim masalalar o'z ichiga oladi. Shartnoma tuzish jarayonida yuridik maslahatchi yordam berishi tavsiya qilinadi.
Ma'lumotlarni ro'yxatga olish: Yuridik manzilni aniqlaganingizdan so'ng, davlatning tartib organi yoki boshqa ilg'or tashkilot orqali korxona ma'lumotlarini ro'yxatga olishingiz lozim. Bu ro'yxatga olish jarayoni taxminan tartib organining talablari va shartnomaga asosan olib boriladi.
Yuridik manzilni aniqlashda, davlatning tartib organlari, huquqiy maslahatchilar va yuridik konsultantlardan yordam olish ko'rsatiladi. Ular sizning mahalliy qonunlarga va tartiblarga muvofiq to'liq maslahat berishlari mumkin.
Korxona nima ishlab chiqaradi yoki qanday xizmatlar ko'rsatadi?
Korxona o'rnatishdan oldin, o'zining faoliyat sohasini belgilash va ishlab chiqarish yoki xizmatlar ko'rsatishga qaror qilish tavsiya etiladi. Korxona faoliyat sohasi va xizmatlari o'ziga xos bo'lishi mumkin, va bu soha va xizmatlar tashkil etiladigan sohaga qarab o'zgaradi. Ammo, ba'zi umumiy korxona turlari va ularning faoliyat sohalari quyidagilar bo'lishi mumkin:
Mahsulot ishlab chiqarish: Ko'plab korxonalar o'zlariga xos mahsulotlarni ishlab chiqarish bilan shug'ullanadi. Bu mahsulotlar boshqalar sotib olinadi va foydalaniladi. Masalan, elektronika, avtomobillar, texnika, ko'rpa va g'ishtli ovqat mahsulotlari, kimyo va dori-darmonlar kabi.
Xizmatlarni taqdim etish: Boshqalar uchun xizmatlar ko'rsatish ham korxonalar uchun asosiy faoliyat bo'lishi mumkin. Bu xizmatlar, maslaxat, bank xizmatlari, transport va logistika xizmatlari, IT konsultatsiyalari, ta'lim va o'qitish xizmatlari, mebellar ishlab chiqarish va tayyorlash xizmatlari kabi bo'lishi mumkin.
Savdo va distributsiya: Savdo va distributsiya sohasida faoliyat ko'rsatuvchi korxonalar, ommaviy xaridlar bilan bog'liq bo'lib, mahsulotlarni olingan vaqtida, o'zaro kelishuvlar bilan savdo qilishadi. Ularga savdo tarmoqlarida ishlov berish, xaridorlarga yetkazib berish va logistika xizmatlarini taqdim etish mumkin.
Konsalting va xizmatlarni ko'rsatish: Ba'zi korxonalar, xususan, konsalting va boshqa xizmatlar sohasida mutaxassis bo'lgan kishilar tomonidan xizmatlar ko'rsatishga yo'naltirilgan. Bu xizmatlar, biznes konsaltingi, yuridik xizmatlar, IT konsaltingi, marketing va reklama xizmatlari, muhassasaviy xizmatlar kabi bo'lishi mumkin.
5 Korxonada ishlaydigan xodimlarning umumiy sonini ko'rsating. Boshqaruv darajalari piramidasini chizing. Har bir darajadagi xodimlar sonini ko'rsatish.
Korxonada ishlaydigan xodimlarning umumiy soni va boshqaruv darajalari piramidasi korxonaning o'lchamiga, sohaiga va tashkil etilishiga qarab o'zgaradi. Bu tavsiflar umumiy hisob bilan keltirilgan misollar va korxona turlariga ko'ra o'zgarishi mumkin. Quyidagi misollar, oddiy boshqaruv darajalari piramidasini ko'rsatish uchun keltirilgan:
Rahbariyat darajasi (Top management):
CEO (Boshqaruvchi) - 1 ta
Prezident / Boshqaruv direktori - 1 ta
Vazir / Rahbariyat a'zolari - 2 ta
O'rta boshqaruv darajasi (Middle management):
Bosh inspektor / Raislik - 3 ta
Bosh departament / Bosh bo'lim / Mudir - 5 ta
Bosh mutaxassis / Bosh xodim - 10 ta
Menejerlik darajasi (Supervisory level):
Menejer / Boshqaruvchi - 20 ta
Menejer o'rinbosari / Boshqaruvchining o'rinbosari - 30 ta
Boshqaruvchi maslahatchi / Menejer maslahatchisi - 50 ta
Amaliyot darajasi (Operational level):
Xodimlar va ishchi jammalari - umumiy soni ko'rsatish bo'lmaydi, ammo misol uchun 100 ta
Mening korxonamni asosiy vazifasi avtomobil ehtiyot qismlarini ishlab chiqarish va yetkazib berish. Bu yerda asosan mashina motori va elektr tizimlarini ishlab chiqaramiz.
Men shu bilan birga ishlab chiqarish strukturasini ham tushuntirib o`taman.
Korxonalarda ishlab chiqarishni bo‘limlarga (sex, uchastka, xizmat ko‘rsatuvchi bo‘limlar) ajratish, ularni joylashtirish va o‘zaro aloqa prinsiplari o‘rtasidagi mehnat taqsimotini aniqlaydi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonani ishga tushirishga tayyorlash korxonaning ishlab chiqarish strukturasini takomillashtirish: birinchidan, tez moslashuvchan, ya’ni korxona maqsadlariga mos holda amalga oshiriladigan o‘zgarishlarga doimiy ravishda moslashuvchan (masalan, korxonada katta o‘zgarishlar sodir qilmagan holda uning faoliyatini kengaytirish imkoniyatini yaratish); ikkinchidan, tashqi muhitda sodir bo‘lgan kutilmagan o‘zgarishlarga tezda moslashish, (masalan, bozor kon’yunkturasini o‘zgarishi); uchinchidan, korxona oldida turgan vazifalarni o‘zgarishiga qarab ishlab chiqarish bo‘limlarini o‘zini-o‘zi samarali boshqarish qobiliyatiga ega bo‘lishni albatta o‘z ichiga olishi kerak.
Har bir yirik korxona katta bo‘limlar (sex, xizmat ko‘rsatish xo‘jaligi)ga va kichik hajmdagi (uchastka, bo‘lim, ishchi o‘rinlari)ga ajratiladi.
Korxonaning katta bo‘limlari - sexlar: asosiy, yordamchi, xizmat ko‘rsatuvchi va boshqalarga ajratiladi.
Sex - mahsulot va uning qismlari yoki texnologik jarayonning ayrim bosqichlari bajariladigan korxona bo‘limlarini ishlab chiqarish jarayonlari bilan chambarchas bog‘langan bo‘limidir.
Asosiy sexlarda jarayonlar mehnat qurollariga sifat o‘zgarishi bo‘yicha ishlov berish va tayyor mahsulot ishlab chiqarishga qaratilgan.
Yordamchi sexlar mahsulot ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etmaydi, ammo asosiy sexlarda ishlarni bajarish uchun zaruriy sharoitlarni ta’minlaydi (masalan, ta’mirlash sexi).
Xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklar asosiy va yordamchi xo‘jaliklarga xizmat ko‘rsatadi (masalan, ombor xo‘jaligi, energetika xo‘jaligi, transport va boshqalar).
Qo‘shimcha sexlar asosiy sexlardan chiqqan chiqindilarni qayta ishlash bilan shug‘ullanadi (masalan, xalq iste’moli mollarini tayyorlash sexlari).
Korxonaning ishlab chiqarish strukturasi bilan bog‘liq bo‘lgan muhim iqtisodiy masala, bu asosiy, yordamchi va xizmat ko‘rsatuvchi sex (uchastka) lar o‘rtasidagi munosabatdir.
Mahsulotni tayyorlash jarayoni asosiy ishlab chiqarish sexlarida amalga oshiriladi, shuning uchun bu sexlar nafaqat o‘zining korxona faoliyatidagi o‘rni bilan, balki unda ishlayotgan ishchilar soni va ishlab chiqarish maydoni bilan ustun turadi. Shu bilan birga yirik korxonalarda yordamchi ishchilar soni asosiy ishchilar sonidan ko‘proq bo‘ladi. Bunday nisbat shu korxonaning yuqori darajada mexanizatsiyalashgan va avtomatlashtirilganligidan dalolat beradi. Bu esa, o‘z navbatida asosiy sexlarda og‘ir ishlarni kamayishiga, ishchilar sonini qisqarishiga olib keladi va shu bilan birga dastgohlarga xizmat ko‘rsatish va ularni ta’mirlash ishlarini ko‘paytiradi. Bu vaziyatni yordamchi ishlarni mexanizatsiyalash orqali bartaraf qilish mumkin.
Menejerlar korxona tayanchi hisoblanadi uning ko`plab vazifa majburiyatalri bor quyida ulardan beshtasini keltiraman.
1. Ish faoliyatini boshqarish: Menedjer, korxonaning kengashi faoliyatini boshqaradi va uning yutuqlariga erishishning eng zamonaviy usullarini qo'llaydi. Ish faoliyatini tartibga solish, xodimlarni ishga tortish, noyob nazoratni boshqarish va samarali usullarni topish bu vazifaning asosiy qatori hisoblanadi.
2. Strategik rejalashtirish: Menedjer, korxonaning uzun muddatli maqsadlari va stratejik yo'nalishlari ustida ishlaydi. U korxonaning kengashi strategiyasini shakllantiradi, bu strategiyani muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun yollarni belgilaydi va korxonaning mustaqil yutuqlariga erishish uchun strategik rejalar tuzadi.
3. Budjet va moliyaviy boshqarish: Menedjer, korxonaning moliyaviy faoliyatini va moliyaviy kadrlarni boshqaradi. Bu vazifa ichida korxona mablag'larini to'liq foydalanishga harakat qilish, daromad va xarajatlarni nazorat qilish, sarmoyalashni rejalashtirish, soliq va moliyaviy hisob-kitoblarni boshqarish kabi masalalar kiradi.
4. Mijozlarga xizmat ko'rsatish: Menedjer, mijozlarga yaxshi xizmat ko'rsatish va mijozlarning qiziqtirishlariga e'tibor berish bilan bog'liq. U tovarlarni, xizmatlarni va qulayliklarni rivojlantirish, mijozlar bilan aloqada bo'lish, shikoyatlar va takliflarni qabul qilish va ularni bartaraf etish uchun ishlariga e'tibor qaratadi.
5. Xodimlarni boshqarish va rivojlantirish: Menedjer, xodimlarni boshqarish, ularning ish bilan bog'liq qiziqtirishlarini oshirish, kadrlarni rivojlantirish va ularning kengashini ta'minlash bilan shug'ullanadi. Bu vazifa ichida xodimlarni motivatsiyalash, ularni taraqqiyotga yo'l qo'ymoq, doimiy baholash va ularning kengashi olishlari uchun yordam berish kabi masalalar kiradi.
8. Korxona raqobatbardoshliligi
Bizning korxona boshqa korxonalarga qaraganda ancha zamonaviy va ilg`or chunki bizda eng so`ngi texnologiyalar va yosh izlanuvchan yoshlar bilan birga tajribasi yetarli bo`lgan o`z ishini ustasi bo`lmish hodimlarimiz bor. Quyida esa bir korxona raqobatbardosh bo`lishi uchun nimalarga e`tibor berish kerakligi haqida 6 ta muhim bo`lgan jihatlar to`g`risida ma`lumot beraman.
1. Mijozlarga xizmat ko'rsatishda keng namoyish: Korxonangiz mijozlar bilan aloqalarni yaxshi yuritishi, ularning talablarini tushuntirib, ularning keraklarini qondirish va ularga qulayliklarni taqdim etishga alohida e'tibor berish kerak. Mijozlarga yaxshi xizmat ko'rsatish, ularning korxonalaringizga qaytishi va korxonalarga qarshi afzalliklarda muvaffaqiyatli bo'lishning keng yechimlidir.
2. Bozor tushunchalariga ega bo'lish: Sizning korxonaingiz bozor tushunchalariga ega bo'lishi zarur. Bozor o'zgaruvchanligi va talablarini tushuntirib, raqobatbardoshlikni tahlil qilish va o'z ta'sirini kuchlendirish uchun strategiyalar rivojlanishi tavsiya etiladi.
3. Innovatsiyalarga e'tibor berish: Raqobatbardosh bo'lish uchun, yangiliklar qo'llash, yangiliklarni o'rganish va ularni korxonalaringiz uchun foydali usullarda amalga oshirish keng tajribaga ega bo'lishga imkon beradi.
4. Xizmat sifatini yuksaltirish: Korxonangizning xizmat sifatini oshirish, mijozlarni qiziqtirish va ularga o'zaro aloqalarni mustahkamlash uchun ham, xizmat sifatini nazorat qilish va uningni yuksaltish keng muhim bo'ladi.
5. Kadrlarni rivojlantirish: Sizning kadrlaringiz – - korxonaingizning asosiy imkoniyatlari. Ular raqobatbardosh bo'lish uchun zarur strategik va innovatsion ishlar olib borishda katta o‘rin egallaydi.
6. Mijozlarning fikrlariga ega bo'lish: Mijozlarning fikrlariga ega bo'lish va ularning talablari va istaklarini tushuntirib, ularning salomatligi va qanoatlaringizni ta'minlash uchun juda katta ahamiyatga ega.
Bu jihatlar barcha korxonalarni raqobatbardosh bo'lishda keng namoyish etadigan muhim omillar hisoblanadi.
|
