|
Mundarija:
Kirish…………………………………………………………………………………..
Internet tarixi va umumiy ma’lumotlar……………………………………………….
Internet xizmatlari…………………………………………………………………..
Internet xizmatlari xususiyatlari………………………………………………………..
Xulosa…………………………………………………………………………
Kirish
Hamma Internet haqida eshitgan va undan foydalanishni xohlaydi. Malumki, Internet axborotni soniyalar ichida uzoq masofalarga uzatish imkonini beradi. Shuning uchun bu darsda Internetni kelib chiqishi, uning tarkibi, unda axborot qanday qoidalar asosida uzatilishi va qabul qilinishi haqida ma'lumot beriladi. Internet tarixi o'zgarib va rivojlanib turuvchi olam yoki jamiyat haqida turli xil ko'rinishdagi katta hajmli axborotlar dunyoning deyarli hamma mamlakatlarida yig'ilib bormoqda. Internetdan foydalanish haqida gapirganda, aslida bu tarmoqda amalga oshiriladigan individual xizmatlar, maqsad va vazifalarga qarab tarmoq mijozlari kerakli xizmatlardan foydalanadilar. Turli xil xizmatlar turli xil protokollarga ega. Ularning bajarilishi kompyuterda o'rnatilishi kerak bo'lgan maxsus dasturlar yordamida ta'minlanadi va qo'llab -quvvatlanadi. Eslatib o'tamiz, bunday dasturlar mijoz dasturlari deb ataladi. Bugungi kunda Internetda barcha turdagi resurslar bilan ishlashni ta'minlaydigan juda ko'p turli xil xizmatlar mavjud. Ularning qanday maqsadlarda ishlatilishi, qanday vazifalarni bajarishi ko’rib chiqiladi.
Internet "sovuq urush" mahsuli hisoblanadi. Uni yaratilishiga yadro zarbalaridan qisman zararlanganda ham ishlay olishga mo'ljallangan tajribaviy aloqa sistemasi sifatida XX asrning 70-yillari boshlarida AQSH Mudofaa Vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan ARPANet aloqa tarmog'i asos bo'Igan. ARPANet — buzilgan aloqa bo'g'inlarni avtomatik ravishda aylanib o'tishga va tarmoqdagi kompyuierlarning ma'lumot almashishiga imkon yaratuvchi kommunikatsiyalar paketidir. ARPANet tarmog'i birinchi marta ishga tushirilganda 4 ta kompyuter orasida maxsus kabel orqali bor-yo'g'i 2 minut davomida axborot almashinilgan. Avvaliga bu tarmpq maxfiy hisoblangan. Keyinchalik, modem va telefon tarmog'i orqali axborot almashish imkoniyati yuzaga kelgandan so'ng bu tarmoqqa turli korxona va tashkilotlar ulanib olgan. Shu tariqa bu tarmoq Internet tarmog"iga aylangan. Internet tarmog'i biror tashkilotga bo'ysunmaydi, lekin davlatlar, ilmiy va ta'lim tashkilotlari, kommersiya strukturasi va millionlab xususiy shaxslar tomonidan moliyalashtiriladi. Tarmoq taklif etilgan ko'ngillilar tomonidan tashkil etilgan "Internet arxitekturasi bo'yicha kengash" tomonidan boshqariladi.Internet — dunyo bo'ylab joylashgan va yagona tarmoqqa birlashtirilgan minglab kompyuter tarmoqlarining majmuidir. Internetda axborot almashish standart qoidalar asosida amalga oshiriladi. Internetdagi ma'lumotlarni uzatish qoidalari protokollar (masalan, TCP/IP —TRANSMISSON CONTROL PROTOKOL/INTERNET PROTOKOL) deb ataladi.TCP/IP protokolining axborotni uzatish usuli quyidagicha: TCP protokoli axborotni paketlarga ajratadi; IP protokoli orqali barcha paketlar qabul qiluvchiga uzatiladi va TCP protokoli tomonidan barcha paketlarning qabul qilinganligi tekshiriladi; barcha paketlar qabul qilingandan keyin TCP protokoli ularni tartibga soladi va yaxlit ko'rinishga keltiradi.Kompyuterlarning axborotlarni telefon tarmoqlari orqali yubora olishiga imkon beruvchi modem deb ataluvchi qurilmaning yaratilishi (1979-yil Nayes kompaniyasi) va rivojlanishi sababli faqatgina shaxsiy kompyuteri va telefoni bor millionlab kishilar tarmoqning maxsus quril-malarisiz ham Internetdan foydalana olish imkoniyatiga ega bo'Idilar.Hozirgi kunda Internet dunyo bozorini o'rganishda va savdo-sotiq ishlarini tashkil etishda zamonaviy biznesning eng muhim vositalaridan biriga aylanib bormoqda. Internet o'zaro aloqa bogiash yoki ma'lumotlar almashish tarmog'i bo'libgina qolmasdan, unda mavjud bo'lgan ma'lumotlar ombori majmuyi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi. Internetning kompyuterlar bilan bog'hq bo'lgan narsalardan muhim farqi shundaki, u o'zi haqidagi ma'lumotlarni ham o'zida saqlay olishidir.1992—93-yillarda axborot texnologiyasining rivojlanishi sababli tasviriy va tovushli axborotlarni olis masofalardan qisqa vaqtda uzatishning shunday imkoniyati yaratilganki, u World Wide Web deb nomlangan.World Wide Web ning yaratilishiga 1989-yil Shvetsariyadagi Yevropa Yadroviy Tadqiqotlar Kengashining loyihasi asos bo'ldi. Bu loyihaning maqsadi Internetda axborot tarqatishning samarali usullarini izlash va uning oqibatlarini kuzatishdan iborat edi. Hozirgi kunda World Wide Web Internetning eng tez rivojlanayotgan sohalaridan biri bo'lib qoldi.Internet deganda ko'pchilik World Wide Web (qisqacha Web yoki WWW) ni tushunadi. Aslida World Wide Web Internetning bir qismi bo'lib, xalqaro o'rgimchak to'ri ma'nosini anglatadi. World Wide Web multimedia (multimedia — rasm va matnli axborotni tovushli va harakatdagi shakllardan iborat axborot bilan birlashtirish texnologiyasi) imkoniyatlariga ega boigani uchun foydalanuvchilar e'tiborini juda tez qozondi.
Turli xil xizmatlar turli xil protokollarga ega. Ularning bajarilishi kompyuterda o'rnatilishi kerak bo'lgan maxsus dasturlar yordamida ta'minlanadi va qo'llab -quvvatlanadi. Eslatib o'tamiz, bunday dasturlar mijoz dasturlari deb ataladi.
Terminal rejimi (Telnet) ... Tarixiy jihatdan, Internetning birinchi xizmatlaridan biri bu Telnet kompyuterni masofadan boshqarish xizmati. . Ushbu xizmat protokoli yordamida masofali kompyuterga ulanish orqali siz uning ishlashini boshqarishingiz mumkin. Bunday boshqaruv konsol yoki terminal deb ataladi. Ilgari bu xizmat kuchli kompyuterlarda murakkab matematik hisob -kitoblarni amalga oshirish uchun keng ishlatilgan. Telnet -ning asosiy mijozlari nomlarini ko'rsatish maqsadga muvofiq emas, chunki bunday xizmat ko'rsatuvchi har bir server o'z mijoz dasturini taklif qiladi. Bu holda ish vaqtni taqsimlash rejimida kompyuter terminalidagi ishga o'xshaydi. Amalda, bu rejim kamdan -kam qo'llaniladi. E -pochta(Elektron pochta). Bu xabarlarni elektron tarzda uzatish usuli. Maxsus pochta serverlari bu xizmatni Internetda taqdim etadi. Pochta serverlari mijozlardan xabar oladi va ularni zanjir bo'ylab qabul qiluvchilarning pochta serverlariga yuboradi. Elektron pochta bilan ishlash printsipi muntazam yozishmalar bilan ishlashga juda o'xshaydi. Internet -provayder (ISP) foydalanuvchi uchun elektron pochta qutisini ochadi, unga foydalanuvchiga yuborilgan yozishmalar tushadi. Bu pochta qutisiga pochta manzili tayinlangan E -pochta va parol. Aslida, foydalanuvchiga ma'lum miqdordagi ma'lumotni provayder kompyuterida saqlash imkoniyati berilgan. Provayder disklarining sig'imi cheklanmaganligi sababli, pochta qutilaridagi ma'lumotlar hajmi yoki saqlash muddati bilan cheklangan, yoki pochta saqlash uchun to'lov belgilanadi. Pochta xabarlarini almashishda yuboruvchi va qabul qiluvchining aloqa liniyasida bir vaqtning o'zida bo'lishi shart emas. Yuborilgan xabarlar pochta qutisiga o'tadi, u erdan ularni o'zingiz uchun qulay vaqtda olish mumkin. Qabul qiluvchi va uning pochta serveri o'rtasida aloqa o'rnatilganda, qabul qilingan xabarlar avtomatik ravishda qabul qiluvchining kompyuteriga uzatiladi. Pochta xizmati ikkita dastur protokoliga asoslangan SMTP (Oddiy Pochta O'tkazish Protokol Pochta uzatishning eng oddiy protokoli) va POP3 (Xabar Idora Protokol3 - pochta aloqasi protokoli, 3 -versiya). Birinchisi, kompyuterdan serverga yozishmalarni yuborish uchun, ikkinchisi - kiruvchi xabarlarni qabul qilish uchun. Elektron pochta dasturlarining keng tanlovi mavjud. Bularga, masalan, Windows98 operatsion tizimiga standart sifatida kiritilgan Microsoft Outlook Express kiradi. Elektron pochtani qo'llab -quvvatlashdan tashqari, ofis ishining boshqa vositalarini birlashtirgan yanada kuchli dastur -MicrosoftOutlook2000. Bat va EudoraPro dasturlari juda mashhur. Pochta ro'yxatlari (PochtaRo'yxat). Muntazam elektron pochta ikki sherikning yozishmalarida ishtirok etishni o'z ichiga oladi. Ijtimoiy doirangizni kengaytirish uchun siz o'zingizni qiziqtirgan mavzular bo'yicha pochta ma'lumotlarini olish uchun obuna bo'lishingiz mumkin pochta ro'yxatlari... Muayyan mavzular bo'yicha ma'lumot to'playdigan maxsus mavzu serverlari, uni elektron pochta manzilingizga yuboradi. Telekonferentsaloqa xizmatlari(Usenet). Bu xabarlarga asoslangan ulkan e'lonlar taxtasi telekonferentsiyalar yoki yangiliklar guruhlari... E -pochtadan farqli o'laroq, yangiliklar guruhi ma'lumotlari hammaga ochiq. Muhokamalar qulay bo'lishi uchun turli guruhlar tuzilgan, ularning a'zolari ma'lum bir mavzu bo'yicha xabarlar yuborishadi va qabul qilishadi. Yangilik guruhlarini ishlatishning asosiy hiylasi - bu dunyoga savol berish, keyin esa buni tushunganlardan javob yoki maslahat olish. Savol konferentsiya mavzusiga mos kelishini ta'minlash kerak. Telekonferentsaloqa xizmati bilan ishlash uchun maxsus mijoz dasturlari mavjud. Masalan, Microsoft Outlook Express telekonferentsaloqa xizmati bilan ishlashga ham imkon beradi. Ishni boshlash uchun siz dasturni yangiliklar guruhi serveri bilan o'zaro aloqada bo'lishingiz, ma'lum guruhlarga obuna bo'lishingiz va vaqti -vaqti bilan tanlangan mavzu bilan bog'liq barcha xabarlarni qabul qilishingiz kerak. FTP xizmati (Fayl uzatish protokoli-Fayl uzatish protokoli). Bu xizmat fayllarni qabul qilish va uzatish imkonini beradi va bugungi kunda dasturiy mahsulotlarni olishda eng keng tarqalgan hisoblanadi. WWW (Butunjahon tarmog'i-Butunjahon tarmog'i). Bu xizmat gipermatn va gipermedia hujjatlari bilan ishlash imkonini beradi . WWW bilan ishlash uchun maxsus HTTPHyper matn uzatish protokoli ishlatiladi. Gipermatnli hujjatlar maxsus HTML-giper matnni belgilash tili yordamida yaratiladi. Ushbu til yordamida tayyorlangan va foydalanuvchi ko'rishi mumkin bo'lgan hujjat Web -sahifa deb ataladi. Veb -sahifalarni ko'rish uchun mo'ljallangan dasturlar brauzer yoki brauzer deb ataladi. Veb -brauzer operatsiyalari uchun eng mos atama bu navigatsiya. XizmatArchi. Faylni Internetda o'z nomi bilan topishga imkon beradi. Biroq, yaqinda, bu xizmat kamroq mashhur bo'lib ketdi, chunki WWW -da qidiruv tizimlari paydo bo'ldi, bu sizga osonroq qidirishga imkon berdi. Gopher. Ichki menyular orqali ma'lumot olishning bu tizimi. Bu butun dunyo bo'ylab Internetning prototipi, lekin endi u asta -sekin yo'q bo'lib ketmoqda, chunki WWW bo'ylab harakatlanish osonroq va qulayroq. WAIS (Keng maydon ma'lumot xizmati)-Keng hudud ma'lumot xizmati)... Bu kalit so'z bo'yicha ma'lumot qidirish tizimi. ARM. (Internet -relay chat)... Haqiqiy vaqtda bir nechta odamlar o'rtasida to'g'ridan -to'g'ri muloqot qilish uchun mo'ljallangan. Bu xizmat ba'zan deb nomlanadi suhbat konferentsiyalari yoki suhbat xonalari. IRC xizmatini qo'llab -quvvatlaydigan bir nechta mashhur server va tarmoq mijoz dasturlari mavjud. Eng mashhur dasturlardan biri - mIRC.exe. ICQ... Ushbu xizmat hozirda Internetga ulangan odamning tarmoq IP -manzilini topish uchun mo'ljallangan. Ushbu xizmatdan foydalanish uchun siz markaziy serverda ro'yxatdan o'tishingiz kerak ( http:// www. icq. com) va shaxsiy identifikatsiya raqamini UIN oling ( Universal Internet Raqam). Bu raqamni sheriklar bilan bog'lanish mumkin, keyin ICQ xizmati Innernet-peyjerga aylanadi.
Internet, avvalambor, uning foydalanuvchilariga axborot xizmati ko'rsatish uchun yaratilgandir. Umuman olganda, internet xizmat turlari nihoyatda ko'p va xilma-xil bo'lib (yangi xizmat turlari kun sayin paydo bo'lib, ba'zilari yo'qolmoqda), ularni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
WWW - elektron sahifa xizmati;
elektron pochta xizmati;
telekonferensiya (Usenet);
fayllarni uzatish (FTP);
DNS- tarmoq hududlariga nom berish xizmati;
Telnet xizmati;
IRC - xizmati yoki Chat konferesiya;
Ma'lumotlarni izlash xizmati.
- Telnet-uzoqda turib tarmoqdagi istagan kompyuterni boshqarish rejimi, ya'ni abonentga tarmoqdagi xohlagan EHM da xuddi o'ziniki kabi, ishlash imkonini beradi FTP(File Tragsftr Protocol)-abonentga tarmoqdagi istagan kompyuterda matnli va ikkilik fayllar bilan o'zaro muloqot qilishga sharoit yaratib beruvchi fayllar uzatish protokoli. Uzoqdagi kompyuter fayllari shaxsiy kompyuterga nusxalashgandan keyingina unda ishlash uchun (o'qish, ishlov berish va b.k) kirish imkoniyati beriladi. Fayllarni bir joydan ikkinchi joyga uzatish WWW yordamida amalga oshirilgan taqdirda ham FTP-sistemasi o'zining tezkorligi va foydalanishdagi oddiyligi tufayli ommaviy xizmat turi bo'lib qolmoqda.
- Usenet (Usenet Wewsq roupe)-tarmoq yangiliklari va tarmoqdagi elektron elonlar doskasini olish. Bu sistema ma'lum bir mavzu bo'yicha guruhlarga bo'lingan hujjat (maqola)lar yigindisi sanaladi. Foydanaluvchi o'zini qiziqtirgan mavzuni ko'rsatib mos hujjatlar bilan tanishib chiqishi va o'zinikini yaratishi mumkin.
- Yangi xujatlar guruhining barcha a'zolariga yoki konkret avtorlarga yuborilishi mumkin.
- Elektron pochta (E-mail) - eng ko'p tarqalgan internet xizmati bo'lib, istagan tarmoq abonentini pochta xabarlari bilan o'zaro muloqotda bo'lib turishini taminlaydi. Elektron pochtaning harakterli xususiyatlari shuki, xabar adresatga bir necha minut davomida yetib boradi.
- Bunda masofa xech qanday rol o'ynamaydi. Odatiy xatlar esa, oluvchiga bir necha kun hattoki, haftadan keyin yetib borishi mumkin.
- Whais-internetning adres kitobi. Uning yordami bilan abonet o'zoqdagi kompyuterga va foydalanuvchilarga tegishli axborotlarni olishi mumkin.
- Yuqorida keltirilgan tarmoqdagi abonentlararo axborot almashuvi xizmatlaridan tashqari, internet ba'zi bir o'ziga xos xizmat turlarini ham taqdim qilishi mumkin, masalan:
- Faks-servis-tarmoq faks serviridan foydalanib, foydalanuvchiga faksimal aloqa orqali xabarlar jo'natish imkonini beradi.
Elektron tarjimon-o'ziga yuborilgan matnni bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilib beradi.
Bunda elektron tarjimonga murojaat etish elektron pochta orqali amalga oshiriladi.
Shlyuzlar-abonentga TCP/IP protokollari bilan ishlamaydigan tarmoqda xabarlarni jo ' natish imkonini beradi.
Ikkinchi darajali xizmatlarga, ayniqsa axborotlarni qidirish va tarmoq ma'lumotlar bazasi informasion zaxiralardan foydalanish sistemalariga quyidagilar kiradi:
Gopher-kalit so'z va jumlalar bo'yicha axborotlarni topishga yordam beruvchi Internet tarmog'idagi eng ko'p tarqalgan axborot qidiruv vositasi. Copher-servirida axborotlarni ko'rib chiqish xuddi windows ilovasidagi menyu yoki fayl sistemasi katalogi (papka)ning «daraxti» kabi ko'rinishdagi menyu yordami bilan tashkil qilinadi. Yuqori darajali menyu yirik mavzu nomlaridan tashkil topgan, masalan: iqtisodiyot, madaniyat, medisina, sport va b.q.
Keyingi daraja menyulari tanlab olingan oldingi daraja menyu elementlarini bo'laklar (detallar) ajratadi. Daraxt bo'yicha pastga siljitishning oxirgi punkti hujjat hisoblanadi, xuddi katalog daraxtining oxirgi elementi (fayl) kabi.
WAIS-Copherga nisbatan yana kuchliroq axborot qidiruv vositasi. U kalit so'zlar qidiruvini barcha matnli hujjatlarda amalga oshiradi. Rasmiy talablar WAISda ixchamlashgan ingliz tilida yuboriladi. Bu logika algebrasi tiliga qaraganda ancha yengil hisoblanadi. Shuning uchun WAIS noprofessional foydalanuvchilar e'tiborini o ' ziga ko'proq jalb etadi.
Internetda eng ommabop va bir me'yorda rivojlangan xizmat turlaridan biri World Wide Web (WWW)dir. U tadqiqot axborotlari almashuvi uchun ilgaridan o'ylab topilgan. Hozir esa, ko'pchilik odamlar kundalik hayotining bir qismiga aylanib qoldi. WWW-bu yer sharining istagan nuqtasida saqlanishi mumkin bo'lgan butunlay boshqa sayt yoki kompyuterdagi matnning xohlagan boshqa joyiga havola qilinadigan belgilash so ' zlari (buyruqlari) o'rnatilgan global giper matn sistemasi. Giper matn g'oyasining mazmuni shundaki, tarmoqdagi informasion zaxiralarga gipermatn modelini yaratishdagi relyasion yondashishdan foydalanish va uni maksimal oddiy usul bilan bajarish. Bu g'oyani amalga oshirishda to'rtta asosiy vosita ishlab chiqilgan:
-HTML hujjatlarning gip ermatn belgilash tili.
-URL(Universal Resource Locator) manzillashning unvercal usuli.
-HTTP gipermatn axborotlari bilan almashish protokoli. (HTTP-Hyper Text Transfer Protocol).
-SSI (Common Getaway Interface) shlyuzlarining universal interfeysi.
Bu vositalar kitobning navbatdagi bo'limlarida ko'rib chiqiladi.
Kelajakda internet xizmatlari taqdim qilishi tizimida sifatli evolyusion o'zgarishlar bo'ladi. Ular asosan, odamlar va jamiyatning extiyojlarini har tomonlama qondirishga qaratilgan bo'ladi. Kelajakda internet xizmatlari xuddi instrument (asbob) kabi faol xizmat qiladi. Qarorlar qabul qilish va o 'qitishni tashkil etish, odamlar o'rtasidagi muloqot va hamkorlik, XXI asr telefoni, marketing, biznes, dam olish va boshqalar.
Barcha xizmatdagi foydalanuvchilarni qiziqtiradigan jihatalar tezkorlik; arzon global aloqa; muloqot va axborot almashuvidagi qulaylik; kira olinadigan dasturlar, ajoyib tarmoq zaxiralari va boshqalar. Ular global tarmoqni o'zlarining xususiy intellektual imkoniyatlariga qo'shimchadek qaraydilar.
Hozirgi vaqtda axborot asri boshlanajagi, unga bo'ladigan talab va talabgorlar sonining to ' xtovsiz oshib borajagini hamma anglamoqda. Tabiiyki, ishonchli va operativ axborotsiz vaqt bilan baravar qadam tashlab bo'lmaydi, inson faoliyatining xohlagan soxasida qo 'yilgan maqsadga erishib bo'lmaydi. Shuning uchun barchamiz har xil internet xizmatlaridan potensial foydalanuvchi bo'lib boramiz.
|
