|
Virtual Himoyalangan Tarmoq (VPN) Asoslari
|
| bet | 2/15 | | Sana | 11.09.2024 | | Hajmi | 2,74 Mb. | | #270890 |
Bog'liq Ergashev Tursunmurod diplom ishi1. Virtual Himoyalangan Tarmoq (VPN) Asoslari
1.1 Virtual Himoyalangan Tarmoq Nima?
Virtual Himoyalangan Tarmoq (VPN) – bu internet orqali tarmoq resurslariga xavfsiz va maxfiy ulanishni ta’minlaydigan texnologiya. VPN zamonaviy korxonalar, tashkilotlar va shaxsiy foydalanuvchilar uchun juda muhim bo‘lib, tarmoq xavfsizligi, maxfiylik va masofadan turib ishlash imkoniyatlarini kengaytiradi.
VPN tushunchasi va uning asoslari
VPN, ingliz tilida VPN (Virtual Private Network) deb ataladi, asosan umumiy internet tarmog‘idan foydalanib, xususiy tarmoqni yaratishga imkon beradi. Bu texnologiya shifrlash, autentifikatsiya va boshqa xavfsizlik choralari orqali ma’lumotlarning xavfsiz uzatilishini ta’minlaydi. VPNdan foydalanish orqali foydalanuvchilar va tashkilotlar o‘z ma’lumotlarini xavfsiz va maxfiy saqlay oladi.
VPN qanday ishlaydi?
VPNning ishlash prinsipi tunnel texnologiyasiga asoslangan. Tunnel – bu ma’lumotlar paketi internet orqali yuborilganda shifrlangan holda qabul qilinishi va uzatilishi uchun yaratilgan xavfsiz aloqa kanali hisoblanadi. Bu jarayon quyidagi bosqichlardan iborat:
Tunneling: Ma’lumotlar paketi foydalanuvchidan VPN serverga yuborilishidan oldin shifrlanadi. Bu jarayon encapsulation deb ataladi, ya’ni ma’lumotlar paketi boshqa paket ichiga joylashtiriladi va shifrlanadi.
Shifrlash: Shifrlash texnologiyasi ma’lumotlarni o‘qib bo‘lmas holatga keltiradi, bu esa faqat ruxsat etilgan qabul qiluvchilarga ularni o‘qish imkonini beradi.
Autentifikatsiya: Foydalanuvchilarni tekshirish va ularning haqiqatda kim ekanligini aniqlash uchun ishlatiladi. Bu usul yordamida ruxsatsiz kirishning oldi olinadi.
Dekapsulyatsiya va de-shifrlash: VPN server ma’lumotlar paketini qabul qiladi, uni dekapsulyatsiya qiladi va shifrlangan ma’lumotlarni ochadi, so‘ngra ular internet orqali yoki ichki tarmoqqa uzatiladi.
VPN turlari
VPN bir necha turga bo‘linadi va har biri o‘zining foydalanish holatlari va imkoniyatlariga ega:
Remote Access VPN: Ushbu turdagi VPN foydalanuvchilarga masofadan turib o‘zlarining xususiy tarmoqlariga ulanish imkoniyatini beradi. Masalan, masofaviy ishchilar ofis tarmog‘iga internet orqali ulanishlari mumkin.
Site-to-Site VPN: Korxona yoki tashkilotlarning turli joylashgan tarmoqlarini birlashtirish uchun ishlatiladi. Bu turdagi VPN ikki yoki undan ortiq lokatsiyalar o‘rtasida xavfsiz ulanishni ta’minlaydi.
SSL VPN: Ushbu turdagi VPN veb-brauzer orqali amalga oshiriladi va foydalanuvchilarga shifrlangan veb-saytlarga ulanish imkonini beradi.
MPLS VPN: O‘rtacha va katta korxonalar uchun keng tarqalgan tur, u tarmoq xizmatlarini ko‘rsatishda yuqori darajada moslashuvchanlik va xavfsizlikni ta’minlaydi.
VPN protokollari va texnologiyalari
VPN texnologiyalari va protokollari xavfsizlikni, ma’lumotlar uzatilishini va ularning yaxlitligini ta’minlash uchun ishlatiladi. Eng keng tarqalgan protokollar quyidagilardan iborat:
IPSec (Internet Protocol Security): Bu protokol ma’lumotlarni shifrlash va autentifikatsiya qilish uchun ishlatiladi. IPSec keng ko‘lamli VPN tarmoqlarida qo‘llaniladi.
SSL/TLS (Secure Sockets Layer/Transport Layer Security): HTTPS kabi xavfsiz veb-saytlar uchun ishlatiladigan protokol bo‘lib, u orqali foydalanuvchilar veb-brauzer orqali xavfsiz ulanishni amalga oshirishadi.
PPTP (Point-to-Point Tunneling Protocol): Ko‘p hollarda oson va tez sozlanadigan VPN protokoli sifatida ishlatiladi, lekin xavfsizlik darajasi IPSec yoki SSL/TLSdan pastroq.
L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol): L2TP ko‘pincha IPSec bilan birgalikda ishlatiladi va u yuqori xavfsizlik darajasini ta’minlaydi.
OpenVPN: Bu ochiq kodli protokol bo‘lib, yuqori darajadagi xavfsizlik va moslashuvchanlikni ta’minlaydi. OpenVPN turli platformalar va qurilmalar bilan mos keladi.
VPNning afzalliklari
VPN texnologiyasi ko‘plab afzalliklarga ega bo‘lib, ular orqali foydalanuvchilar va tashkilotlar xavfsizlik va qulaylikni oshirishi mumkin:
Xavfsizlik: VPN ma’lumotlarni shifrlash orqali ularning xavfsizligini ta’minlaydi. Bu usul ruxsatsiz kirish va ma’lumotlarni o‘g‘irlashning oldini oladi.
Maxfiylik: VPN foydalanuvchilarga o‘zlarining IP-manzillarini yashirish imkonini beradi, bu esa internetda anonim qolish va maxfiylikni saqlashni ta’minlaydi.
Masofaviy ulanish: VPN yordamida foydalanuvchilar ofis tarmoqlariga masofadan turib xavfsiz ulanish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu, ayniqsa, masofaviy ishchilar va sayohatchilar uchun qulay.
Qo‘shimcha xavfsizlik darajasi: VPN tarmoqqa ulanish jarayonida qo‘shimcha xavfsizlik choralari, masalan, ikki faktorli autentifikatsiya (2FA) kabi imkoniyatlarni ham taqdim etadi.
Geo-cheklovlarni aylanib o‘tish: VPN foydalanuvchilarga geo-cheklangan kontentga kirish imkonini beradi, masalan, ayrim mamlakatlarda mavjud bo‘lmagan xizmatlarga ulanish.
Virtual Himoyalangan Tarmoq (VPN) bugungi kunda xavfsiz va maxfiy ma’lumotlar uzatilishini ta’minlash uchun muhim texnologiya hisoblanadi. U ko‘plab tashkilotlar va shaxsiy foydalanuvchilar uchun tarmoq xavfsizligini oshirish, masofadan turib ishlash va anonim qolish imkoniyatlarini yaratadi. VPN texnologiyasi, turlari va protokollari haqida tushuncha hosil qilish, uni to‘g‘ri sozlash va xavfsizligini ta’minlash orqali foydalanuvchilar va tashkilotlar o‘z ma’lumotlarini himoya qilishlari mumkin.
|
| |
