Kompyuterlarning Mikroarxitektura Satxi
Kompyuterlarning tashqi ko'rinishidan tashqari, ichki tuzilishi ham katta ahamiyat kasb etadi.
Mikroarxitektura shu ichki tuzilish va qurilish tamoyillarini o'rganadi. Bu sohani chuqur tushunish
kompyuterlar bilan ishlash uchun juda muhimdir.
by Javohir Xolmamatov
Mikroarxitektura Asoslari
Mikroarxitektura kompyuterlarning asosiy tarkibiy qismlarini va ularning o'zaro aloqalarini o'rganadi. Bular
protsessor, xotira, kiritish/chiqarish (input/output) tizimlaridan iborat. Bu komponentlar ma'lumotlarni qabul
qilish, ularni qayta ishlash va natijalarni saqlab olish uchun ishlatiladi.
Mikroarxitektura kadrlar, ma'lumotlar oqimi, yordamchi moslamalar kabi qismlarni batafsil o'rganadi. Bu
yanada chuqurroq tushunish imkonini beradi.
Protsessor Arxitekturasi
Protsessor kompyuterning asosiy hisoblash qurilmasi hisoblanadi. U ma'lumotlarni qabul qilib, ularni qayta
ishlaydi va natijalarni hosil qiladi. Protsessor arxitekturasi uning ichki tuzilishi va ishlash tamoyillarini
o'rganadi.
1
Registrlar
Protsessor registrlari
ma'lumotlarni vaqtinchalik
saqlash uchun ishlatiladi.
Ular ma'lumotlarni tez
kiritish va chiqarish
imkonini beradi.
2
Konveyer Tartibi
Konveyer tartibi protsessor
ichidagi operatsiyalarni
ketma-ket bajarish
imkonini beradi. Bu tezlikni
oshiradi.
3
Superskalar Arxitektura
Superskalar arxitektura bir
vaqtning o'zida bir nechta
buyruqlarni bajarish
imkonini beradi. Bu ish
unumdorligini sezilarli
darajada oshiradi.
Xotira Arxitekturasi
Kompyuter xotirasi ma'lumotlarni saqlash, ularni kiritish va chiqarish uchun xizmat qiladi. Xotira arxitekturasi
uning tuzilishi, ishlash tamoyillari va tezligini o'rganadi.
Assosiy Xotira
Assosiy xotira (RAM)
kompyuterning operativ
xotirasini ta'minlaydi. U tez
kirish va chiqishga imkon
beradi, lekin o'chirib qo'yilganda
ma'lumotlarni yo'qotadi.
Kesh Xotira
Kesh xotira protsessorning
yuqori tezlikda ishlashini
ta'minlaydi. U protsessor va
assosiy xotira o'rtasidagi tezlik
farqini kamaytiradi.
Tashqi Xotira
Tashqi xotira (qattiq disk, SSD)
ma'lumotlarni uzoq muddatli
saqlab turadi. U sekinroq, lekin
ma'lumotlarni elektr uzilganda
ham saqlab qoladi.
Kiritish/Chiqarish Tizimi
Kiritish/chiqarish (input/output) tizimi kompyuterning kompyuter tashqi qurilmalar bilan
almashuv tizimi hisoblanadi. Bu bilgisayar va foydalanuvchi o'rtasidagi aloqani ta'minlaydi.
1
Kiritish
Klaviatura, sichqoncha, mikrofon, skaner kabi qurilmalar ma'lumotlarni
kompyuterga kiritish uchun ishlatiladi.
2
Qayta Ishlash
Kompyuter protsessori kiritilgan ma'lumotlarni qayta ishlaydi, analiz qiladi va
natijalarini hosil qiladi.
3
Chiqarish
Monitor, datchik, printer, kolonka kabi qurilmalar kompyuter tomonidan qayta
ishlangan ma'lumotlarni foydalanuvchiga yetkazadi.
Mikrofarmoni va Mikroarxitektura
Mikrofarmoni kompyuter protsessorining quyi darajadagi tuzilishi va ishlash tamoyillarini
belgilaydi. Bu protsessor ichidagi ma'lumotlar oqimini, funksional bloklar o'rtasidagi aloqalarni
o'z ichiga oladi.
Mikroarxitektura esa butun protsessorning umumiy tuzilishini, uning boshqa tarkibiy qismlar
bilan aloqasini belgilaydi. Protsessorning tezligi, unumdorligi, quvvat sarfi va boshqa asosiy
xarakteristikalariga ta'sir qiladi.
1
Mikrofarmoni
Protsessor ichidagi quyi darajadagi tuzilish va aloqalar
2
Mikroarxitektura
Butun protsessorning umumiy tuzilishi va boshqa komponentlar bilan aloqasi
Mikroarxitekturaning Taraqqiyoti
Kompyuter texnologiyalarining taraqqiy etishi bilan mikroarxitekturada ham sezilarli o'zgarishlar ro'y
bermoqda. Yillar davomida protsessorlarning tezligi va unumdorligi, quvvat sarfi kabi ko'rsatkichlari keskin
oshdi.
Tezlik
Protsessorlar taktining qisqarishi,
konveyer tartibi va parallel ishlab
chiqarish texnologiyalari tezlikni
sezilarli ravishda oshirdi.
Unumdorlik
Superstring, gipertoklik, tasodifiy
lokin kabi ilg'or arxitektura
yechimlarining qo'llanilishi
unumdorlikni yaxshiladi.
Quvvat Sarfi
Transistorlar o'lchamining
kichikligi, qurilmalarni sova olish
texnologiyalarining rivojlanishi
quvvat sarfini kamaytirdi.
Xulosa
Kompyuterlarning ichki tuzilishi - mikroarxitektura o'rganuvchilar uchun qiziqarli va muhim sohalardan
biridir. Bu sohani chuqur o'zlashtirish protsessorlar, xotira va kiritish/chiqarish tizimlarining ishlash
prinsiplarini tushunishga yordam beradi. Buning natijasida kompyuterlardan samarali foydalanish va yangi
texnologiyalarni yaratish imkoniyatlari kengayadi.
Protsessor Arxitekturasi
Xotira Arxitekturasi
Kiritish/Chiqarish Tizimi
Registrlar, Konveyer Tartibi,
Superscalar
RAM, Kesh, Tashqi Xotira
Kiritish, Qayta Ishlash,
Chiqarish
|
