1-LABARATORIYA ICHI
IPLARNI QAYTA O‘RASH. QAYTA O‘RASH JARAYONI
TEXNOLOGIK OMILLARINI ROSTLASH VA O‘RNATISH.
Labaratoriya ichining maqsadi;
1. Qayta orash jarayoni sxemasi
2. Bobinalar turlari
To’qimachilik korxonalariga yigirilgan iplar naychalarda yoki g’altaklarda, kimyoviy iplar
esa turli g’altaklarda yoki kalavalarda keltiriladi.
Iplar o’ramalarining shakli birinchi navbatda ipni qanday tezlikda qayta ishlashni
belgilaydi. Zamonaviy o’rash jixozlarining texnik imkoniyati bu tezlikni 2000 m|min
gacha bo’lishini ta`minlay oladi. Ipni o’ramadan chuvalib chiqishidagi qarshiliklar ipda
taranglik kuchlarini yuzaga keltiradi. O’z navbatida taranglik kuchlari ipni o’rash sifatiga
ta`sir ko’rsatishi bilan birga uzilishlarga ham olib kelishi mumkin. Shuning uchun ip
o’ramasi to’g’ri tanlanishi lozim.
To’qimachilik amaliyotida iplarni bobinalar shaklida o’rash
tajribasi juda keng
tarqalgan. Bulardan konus shaklidagi bobinalar texnologik jihatdan eng qulay hisoblanadi.
Konus bobinalarining oddiy konusli, o’tkir konusli va uch konusli shakllari mavjud (1-
rasm, a.b.v)
Uch konusli o’ramalar ipni chuvalib chiqishida ishqalanishni kamligi va ip
qatlamlarini bir-biriga kirishmasligi bilan ajralib turadi. Qayta o’rash jarayonida ipdagi
taranglik kuchini o’zgarishi ham nisbatan kam bo’ladi.
1-rasm. Ip o’ralgan bobinalarning shakllari
Tsilindr shaklidagi o’ramalar (1-rasm, g, d) odatda
yigiruv mashinalarida hosil
qilinadi. Ularni qayta ishlashda iplar qatlamlarini sidirilib chiqishi, ipni qo’shimcha
buram olishi sababli qayta o’rash tezligi cheklangan. Ushbu ko’rinishlardagi o’ramalarni
hosil qilish zarurati yigirish mashinalarining konstruktsiyasi bilan bog’liq.
Ayrim turdagi iplar, jumladan qo’shimcha ishlov berilgan, bo’yalgan
iplar kalava
holatida yetkazib beriladi. Tashish xarajatlarini kamaytirish maqsadida kimyoviy iplarni
g’altaksiz o’rama holida yetkazib berish tajribasi ham mavjud.
O’ramalarda ipning o’ralish zichligi ip xom ashyosi va ishlab chiqarish
texnologiyasiga bog’liq. Yigirilgan iplarni o’rash zichligi 0,40 g|sm
3
gacha, kimyoviy
iplarni 0,7 – 0,9 g|sm
3
gacha bo’ladi. Elastik iplarni o’rash zichligi 0,2-0,3 g|sm
3
bo’lib,
ularni elastiklik xossalarini uzoq vaqt saqlab qolishi uchun qabul qilingan.
Korxonaga keltiriladigan ip o’ramalarining turlicha bo’lishi ularni noto’qima
matolar ishlab chiqarishda bir xil shakl va o’lchamlarda qayta o’rashni taqozo etadi.
Qayta o’rashda iplar asosan konus shaklidagi bobinalarga o’raladi. Bunda o’rama
massasini
oshirish, ipdan foydalanishda yengil chuvalib chiqishini ta`minlash, ipdagi
nuqson va notekis joylarni yo’qotish, ipni silliqlash, tarangligini bir xilda bo’lishini
ta`minlash vazifalari bajariladi. O’rash jarayonida bobinalar borabanchalarga ishqalanish
hisobiga friktsion usulda aylantiriladi. Bu usulda o’rash mexanizmida
ilgarilanma-qaytma
harakatlantiruvchi qismlar bo’lmaydi. Odatda o’rash barabanchalarida vintsimon chiziqlar
bo’ylab o’yiqlar hosil qilingan bo’ladi. Iplar ana shu o’yiqlarda harakatlanadi va bobina
kengligi bo’ylab suriladi.
2-rasm. Qayta o`rash jarayonlarining umumiy texnologik chizmasi
Yigiruv mashinasidan keltirilgan naycha 1, qo`zg`almas naycha tutgichga o`rnatilgan.
Naychadan chuvalanib chiqayotgan ip yo`naltiruvchi chiviq 2 ni egib o`tib, taranglovchi
asbob 3, tozalovchi - nazoratchi asbob 6, o`zi to`xtatguvchi mexanizm chivig`i 7 ni egib
o`tadi. So`ngra ip yurgizgich orqali o`tib, aylanma harakatdagi patron 9 ga o`raladi.
Agar ip, yigirilgandan qayta o`ralishi kerak bo`lsa,
yigirilgan maxsus charxga
o`rnatiladi va qayta o`rash jarayonida u bilan aylanadi. Yigirilgandan chuvalanib
chiqayotgan ip yo`naltiruvchi chiviqdan o`tib, tozalovchi-nazoratchi asbob, to`xtatuvchi
chiviq, ip yurgizgich orqali bobinaga o`raladi.
Yigirilgandan chuvalib chiqayotgan ipga kerakli miqdorda taranglik berish uchun charx
cho`piga kiydirilgan qayish yoki ip pilta yordamida yuk osiladi.
O’rama shaklilari .
Parallel o’rama uchun:
1 - tsilindrik
2 - bochkasimon
3 - trapetsiyasimon
a)
Krestsimon o’rama uchun:
1 - tsilindrik.
2 - konussimon.
b)
Qayta o`rashga qo`yilgan texnologik talablar.
Ipni qayta o`rash jarayoni quyidagi texnologik talablarga javob berishi zarur:
- Ipning fizik- mexanik xususiyatlari yomonlashmasligi (pishiqligi
va elastikligi saqlanib
qolishi);
- O`ramadagi o`ramlar tuzilishi ipni keyingi jarayonlar (tandalash va to`quvchilik)da yengil
chuvalab chiqib, bu jarayonlarni katta tezlikda bajarilishini ta`minlash;
- Bobinalardagi ipning uzunligi iloji boricha katta bo`lib, xamma guruhlar (partiyalar)dagi
barcha bobinalarda bir xil bo`lishi;
- Iplarning tarangligi doimo o`zgarmasdan va xamma bobinalarda bir xil bo`lishi kerak;
