Lazerlar va ularning qo’llanilishi Bajardi: G’afforov M. Jumaboyev A

Lazerlar va ularning qo’llanilishi

Bajardi: G’afforov M. Jumaboyev A

Lazer kogerent nurlanish chiqaruvchi elektr-optik qurilmadir. Atama inglizcha "laser" qisqartmasidan kelib chiqib, Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation (majburiy nurlanish yordamida yorugʻlikni kuchaytirish), maʼnosini anglatadigan soʻz birikmalarining bosh harflaridan olingan . Tipik lazer divergensiyasi past va toʻlqin uzunligi qatʼiy cheklangan (yaʼni, monoxrom) yorugʻlik chiqaradi. Optik kvant generator — ultrabinafsha, infraqizil va koʻzga koʻrinadigan soha diapozondagi nurlanishlarni hosil qiluvchi qurilma; kvant elektronikadagi asosiy qurilmalardan biri. Birinchi Lazer 1960-yilda yoqutda amerikalik olim T. Meyman tomonidan yaratilgan. Ishi atom va molekulalarning majburiy nurlanishiga asoslangan.

Lazer turi, faol muhitning agregatsiya holati bilan belgilanadi, shuning uchun lazerlar quyidagi asosiy turlarga bo'linadi: 

• Lazer turi, faol muhitning agregatsiya holati bilan belgilanadi, shuning uchun lazerlar quyidagi asosiy turlarga bo'linadi: 
• 1) qattiq holatdagi lazerlar (kristallar yoki oynalarda);
• 2) gaz lazerlar
• 3) suyuq lazerlar

Qattiq holatdagi lazerlar. Bularda aktiv muxit dielktrik kristall yoki maxsus oyna bo‘ladi. Rubinli lazer shular jumlasiga kiradi. Rubin xrom ionlar aralashmasi bo‘lgan aluminiy oksididan iborat. Rubinga asoslangan lazer qizil rangli 0,69 mkm to‘lqinlarni nurlantiradi. Qattik jism lazerlarida optik damlash qo‘llaniladi, ayrim hollarda optik damlash manbasi bo‘lib yordamchi lazer olinishi mumkin.

• Qattiq holatdagi lazerlar. Bularda aktiv muxit dielktrik kristall yoki maxsus oyna bo‘ladi. Rubinli lazer shular jumlasiga kiradi. Rubin xrom ionlar aralashmasi bo‘lgan aluminiy oksididan iborat. Rubinga asoslangan lazer qizil rangli 0,69 mkm to‘lqinlarni nurlantiradi. Qattik jism lazerlarida optik damlash qo‘llaniladi, ayrim hollarda optik damlash manbasi bo‘lib yordamchi lazer olinishi mumkin.
• Gaz lazer — aktiv (faol) muhiti gazlar, bugʻlar va ularning aralashmalari (SOg Ar, He+Ne aralashmasi va b.) dan iborat boʻlgan lazer. Gaz lazerlarining nurlanishi oʻta monoxromatik va yoyilish burchagi oʻta kichik boʻladi. Lazer spektroskopiyasida, golografiya, lazer texnologiyasi, materiallarga ishlov berish, tibbiyot va b. sohalarda chastotalar reperi (belgisi) sifatida qoʻllaniladi