|
Ximiya pániniń xalıq xojalıǵındaǵı, sanaattaǵı áhmiyetiBog'liq LEKCIYA 1 20252. Ximiya pániniń xalıq xojalıǵındaǵı, sanaattaǵı áhmiyeti
Ximiyanıń turmıstaǵı, xalıq xojalıǵındaǵı áhmiyeti oǵada úlken. Awıl xojalıǵında
óstiriwshi zatlar, gerbicidler, insekticidler, fungicidler, feromonlar, reppelentler, defoliantlar,
desikantlar ham sol sıyaqlı ximiyalıq birikpelerdiń qollanılıwı awıl xojalıǵı eginleriniń
rawajlanıwın tezlestiredi, ziyankeslerdi joq etedi hám ónimdarlıqtı asıradı. Ximiyalıq
preparatlardıń veterinariya hám medicinada qollanılıwı har qıylı keselliklerdiń aldın alıw hám
emlew, haywanlardı saqlap qalıw, kóbeytiw hám eń tiykarǵısı insanlar den-sawlıǵın saqlaw
imkanın beredi.
Ximiyalıq zatlardı, processlerdi hám usıllardı awıl xojalıǵında qollanıw ilimiy-texnikalıq
progresstiń rawajlanıw baǵdarlamalarınıń biri bolıp tabıladı.
Ósimliklerdiń ósip rawajlanıwı ushın makro- hám mikro tóginlerdi óndiriw, topıraqtın
strukturasın jaqsılaw ushın gips, hák tasi hám basqa da ximiyalıq birikpelerdi paydalaniw, ósimlik
hám haywanlardı ziyankeslerden saqlaw, olardı qorǵaw ushın gerbicid, zoocid, insekticid hám
basqada ximiyalıq qorǵaw preparatların islep shıǵarıw, ósimliklerdiń ósiwi hám ónimdarlıǵın
arttırıw ushın óstiriwshi ximiyalıq birikpelerdi paydalanıw, awıl xojalıǵı ushın polimer
materiallardı islep shıǵarıw hám onı paydalaniw, awıl xojalıǵında paydalanılatuǵın
mexanizaciyalastırıw qurallarına kerekli materiallardı islep shıǵarıw awıl xojalıǵına ximiyani
engiziwdiń tiykarǵı baǵdarlamaları bolıp tabıladı.
D. I. Mendeleev dáwirlik sistemasındaǵı elementlerdiń yarımınan kóbiregi awıl
xojalıǵında qollanıladı. Awıl xojalıǵı ónimlerinıń sapasın jaqsılaw hám olardı saqlaw múddetlerin
uzaytırıw – bulardıń barlıǵı tek ximiyalıq bilimler nátiyjesinde ámelge asırıladı.
Biraq ximiya pániniń áhmiyeti tek ǵana bular menen sheklenip qalmaydı.
Ximiya sanaatı
sintetikalıq kauchukler, rezina, motor janılǵıları, plastmassalar, sintetikalıq talshıqlar, sintetikalıq
janılǵı, boyawlar, dári-darmaqlar, sintetikalıq juwıwshı preparatlar hám azıq awqat ónimlerin islep
shıǵarıwda úlken ahmiyetke iye.
Oraylıq Aziya mámleketleri ishinde Ózbekstan ximiya sanaatı eń rawajlanǵan tarmaqlardıń
biri esaplanadı.
Ózbekstan ximiya sanaatı quramında mineral tóginler islep shıǵarıw tiykarǵı orındı
iyeleydi. Sonıń menen birge awıl xojalıǵı ziyankeslerine qarsı qollanılatuǵın defoliantlar bir
qansha muǵdarda islep shıǵarıladı. Ximiya sanaatı shiyki zatı ushın reńli metallurgiya, gaz hám
paxta tazalaw sanaatları shıǵındıları xizmet qıladı. Sonıń menen birge basqa sanaat tarmaqları
shıǵındıların da qayta islep, sol tarmaqlardıń rawajlanıwına úlken úlesin qosadı.
Bulardan tısqarı, qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw, aǵın suwlardı tazalaw, suw hám hawanıń
tazalıǵın qadaǵalaw, shıǵındısız texnologiya dóretiw hám basqada máselelerdi sheshiwde ximiya
páni hám sanaatınıń áhmiyeti úlken.
|
| |
