Shu bilan birga tovar harakatining har bir bosqichi o‘z o‘mida
ham ishlab chiqarish jarayoniga,
ham umuman tovar harakati
jarayonining o'tishiga ta’sir o‘tkazadi. Masalan, savdo bozorining
kengayishi ishlab chiqarish va xarid qilish hajmining o'sishiga
olib keladi.
Materiallar yetkazib berilishining vaqtinchahk to'xtashi yoki
ularga qo‘yilgan taklifning keskin oshib ketishi, materiallarni katta
miqdorda va arzonroq narxda sotib olish hisobiga zaxiralar
miqdorining ortib ketishiga olib keladi.
Logistika xarid qilish, ishlab chiqarish
va sotish bosqichlarini
bitta umumiy jarayonga birlashtiradi.
Logistika orqaii materiallar oqimini boshqarish bir butun,
integratsiyalashgan tizim sifatida amalga oshiriladi, u xomashyo
manbalarini qayta ishlashning bir nechta bosqichlarini va tayyor
mahsulotni sotishni qamrab oladi. Tizim ostining alohida,
lokal
masalalaridan ishlab chiqarish tashkilotining global maqsadlariga
o‘tish amalga oshiriladi.
Tashkillashtiruvchi funksiya. Tovar harakati jarayonida yetkazib
beruvchilar, ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilar o ‘rtasida xo'jalik
aloqalari tashkil etiladi va amalga oshiriladi. Xo‘jalik aloqalarining
obyektiv asosi b o ‘lib m ehnatning tovar harakati bosqichlari
bo'yicha bolinishi xizmat qiladi, bu esa jarayonlarning alohida-
lashuviga olib keladi va turii aloqa tizimlari birlashtiruvchilarini
sozlash talabini vujudga keltiradi. Bu masalaning yechimi bir butun
oqim li jarayon ichida m ateriallar va axborotning «ishlab
chiqaruvchi — iste’molchi» zanjiri bo'yicha harakatini
tashkil etish,
alohida bosqichlari o'zaro ta ’sirini ta’minlash va tovar harakati
qatnashchilari harakatlarini moslashtirish orqaii amalga oshiriladi.
Boshqaruvchi funksiya. Ko'rib chiqilayotgan jarayonning ham
ma qismlarini bir-biriga moslashtiiish va ratsional o ‘zaro harakatiga
erishish uchun ularni boshqarish zarur. Logistik boshqaaiv hamma
turdagi resurslarning iqtisodiga, tovar harakati bosqichlarida jonli
va buyumlashtirilgan mehnatga ketadigan xarajatlarni kamay-
tirishga qaratilgan. Keng ma’noda logistikaning
materiallar harakati
jarayoniga boshqaruv ta’siri material o‘tkazuvchi tizim para-
metrlarini beriigan chegarada saqlashdan iborat.
21
Shunday qilish, logistika tovar harakati jarayonining shakl-
lanishini, logistik jarayonning alohida bosqichlar va qatnashchilari
o ‘rtasida zarur xo‘jalik aloqalarini o‘rnatish yo‘li biian uning sa
marali ishlashini va materiallar oqimi harakatining boshqaruvini
ta’minlab beradi.
Logistika asosining tasnifi. Logistikaning asosiy maqsadi —
ishlab chiqarilgan mahsulotni vaqtida va zarur miqdorda belgilangan
joyga eng kam xarajatlar bilan yetkazib borishdir.
Logistik funksiyalar va maqsadlaming yig‘indisini logistikaning
asosi tasniilaydi deyiladi. Logistikaning asosi integratsiyalashuvdan,
tovar harakati jarayonining qatnashchilari va bosqichlarining o‘zaro
hamjihatligini ta ’minlashdan, zarur
mahsulotlarni belgilangan
joyga, so‘ralgan vaqtda eng kam xarajatlar bilan yetkazib berish
maqsadida moddiy oqimni, unga tegishli bo‘lgan m a’lumotlar
asosida boshqarishdan iborat.
Logistik tizimda bo‘lib o‘tayotgan va tashqi muhit bilan o‘zaro
ta ’sirini xarakterlovchi jarayonlar logistikaning tuzilishini amaliy
faoliyat turi sifatida ochib beradi.
