MAVZU:
Zamonaviy operatsion tizimlar ilovalari.
OT asosiy vazifasi – foydalanuvchiga qulay interfeys yaratishdir. OT maxsus
dastur va mikrodasturlardan iborat bo’lib, ular apparaturadan foydalanish imkonini
ta’minlaydi.
Bu OT lar matnlar bilan, elektron jadvallar bilan,
internetga murojatda va
x.k.lar uchun foydalaniladi. Bunga misol Windows, Linux, Unix, Macintosh va
x.k. OTlardir.
OT foydalanuvchidan (yoki tizim operatoridan) ma’lum tilda tuzilgan komanda
yoki topshiriqlarni qabul qiladi ish va ularga ishlov beradi.
Topshiriqlar
operatorlar, matn ko’rsatmalari (direktivalar) yoki monipulyator (m-n sichqoncha
yordamida) bajariladigan ko’rsatmalar yordamida beriladi. Bu komandalar,
avvalambor, dasturlarni ishga tushirish (to’xtatish, to’xtatib turish) bilan bog’liqdir,
fayllar ustidagi amallar (joriy katalogda fayllar ro’yxatini olish, u yoki bu faylni
yaratish, nomini o’zgartirish,
nusxasini olish, joyini o’zgartirish va x.k.) bilan
bog’liqdir, umuman olganda boshqa komandalar ham mavjuddir;
ijro qilinishi kerak bo’lgan dasturlarni operativ xotiraga yuklash;
xotirani boshqarish, aksari barcha zamonaviy tizimlarda esa virtual xotirani
tashkil etish;
barcha datsur va ma’lumotlarni identifikatsiya qilish;
dasturlarni ishga tushirish (unga boshqaruvni uzatish,
natijada protsessor
dasturni boshqaradi);
bajarilayapgan ilovalardan kelayapgan turli so’rovnomalarni qabul qilish va
bajarish. OT juda ko’p sonli tizimli funktsiyalarni (servislarni) bajara olishi
mumkin, ular bajarilayapgan ilovalardan so’ralishi mumkin. Bu servislarga
murojaatlar ma’lum qoidalarga mos ravishda amalga oshirilishi mumkin, bu esa
o’z navbatida bu OTning amaliy dasturlash interfeysini aniqlaydi (Application
Program Interface, API);
barcha kiritish-chiqarish amallariga xizmat qiladi;
fayllarni boqsharish tizimlari (FBT) ishini va ma’lumotlar bazasini
boshqarish tizimlari (MBBT) ishini ta’minlash, bu esa o’z
navbatida butun
dasturiy ta’minot samarasini keskin ravishda oshiradi;
multidasturlash rejimi, ta’minlash, ya’ni bitta yoki bir nechta dasturlarni
bitta protsessorda parallel bajarilishni tashkil etish-bu esa ularni bir vaqtda
bajarilishi tasavvurini hosil qiladi;
berilgan xizmat qilish distsiplinalari va strategiyalariga
asosan masalalarni
rejalashtirish va dispecherlashtirish;
bajarilayotgan dasturlar orasida ma’lumotlar va ma’lumotlar almashish
mexanizmini tashkil etish;
tarmoq OT lari uchun, bog’langan kompyuterlar orasidagi muloqotni
ta’minlash funktsiyasidir;
bitta dasturni boshqa dastur ta’siridan
himoya qilish, ma’lumotlarni
saqlanishini ta’minlash, operatsion tizimni o’zini kompyuterda bajarilayotgan
ilovalardan himoyalash;
foydalanuvchilarni autentifikatsiya va mualliflashtirish(ko’pgina dialogli OT
uchun). Autentifikatsiya – foydalanuvchi nomi va parolini qayd yozuvidagi
qiymatga mosligini tekshirish. Agar foydalanuvchi kirish nomi (login) va uning
paroli
mos kelsa, demak u o’sha foydalanuvchidir. Avtorlashtirish
(mualliflashtirish) degani, autentifikatsiyadan o’tgan foydalanuvchiga ma’lum
huquq va imtiyozlar berilib, u kompyuterda nima qila olishi mumkin yoki nima
qila olmasligini aniqlaydi;
real vaqt rejimida javob berish vaqti qat’iy chegaralirini qondiradi;