Ma`ruza matni toshkent 2020 mundarija kirish

• 
  jadvallardagi atributlar soni mos ravishda ustama – ust tushishi shart;
  
• 
  atributlarning toifalari mos bo„lishi kerak;
  
• 
  agar atributlar toifalari mos kelmaganda so„rovlar orqali moslartirish talab etiladi.
  

2.8-jadval. Kesishuv amali natijasi

1. 
   Kortej kalit qiymati bilan bir qiymatli ifodalanishi kerak;
   
2. 
   Kalitda ortiqchalik bo„lmasligi kerak.
   

• 
  To„plamlar ustida birlashtirish, kesishuv, ayirma, dekart ko„paytma va bo„lish amallari kiradi.
  
• 
  Maxsus relyatsion amallar, ularga: proeksiya, birlashtirish, ajratish (tanlab olish) amallari kiradi.
  

3. 
   Relyatsion algebra tillari;
   
4. 
   Relyatsion hisoblash tillari.
   

3. 
   Ob‟yektli munosabatlar;
   
4. 
   Bog„lanuvchi munosabatlar.
   

Familiya	Kurs	Mutaxasislik
Sobirov	2	Matematika
Aliev	4	Fizika
Xabirov	3	Ximiya

Relyatsion algebra va uning amallari.

1. 
   Eng pastki bosqich – kortej deb ataladi. Bunda dasturchi yozuvlar yoki kortijlar bilan ishlaydi.
   
2. 
   Relyatsion algebra bosqichi. Bunda foydalanuvchi munosabatlar ustida yuqori bosqichli amallar to„plamini kiritadi.
   
3. 
   Eng yuqori bosqich – hisoblash bosqichi. Bunda foydalanuvchi bevosita kompyuterga maxsus tillarda murojaat qiladi va mashina bu murojaatni qabul qiladi.
   

1. 
   Birlashtirish, R va S munosabatlarni birlashtirish RUS ko„rinishida berilib, bu amalni natijasi R munosabatga tegishli bo„lgan yoki S munosabatga tegishli bo„lgan yoki ikkalasiga ham tegishli bo„lgan kartejlar to„plamidir. Bu amallarni bajarayotganda bir xil tartibda bo„lishi kerak. Natijani tartibi ham operandlar tartibiga teng bo„ladi.
   
2. 
   Ayirma R va S munosabatlarni ayirmasi R-S ko„rinishida yoziladi va undagi kortejlar to„plami R munosabatga tegishli, lekin S munosabatga tegishli bo„lmagan kortejlardir. Bu amalni bajarganda ham operandlarni tartibi bir xil bo„lishi kerak.
   
3. 
   Dekart ko„paytma. Bizda R va S munosabat berilgan bo„lsin. R munosabatni tartibi R-R va S munosabatniki S-q ga teng bo„lsin. Unda dekart ko„paytma R*S ko„rinishida yozilib, uning natijasi uzunligi R+q ga teng bo„lgan kortejlar to„plamidan iborat bo„lib, bu kortejlarni birinchi R komponentasi R kortejga teng bo„ladi, qolgan q komponentasi S kortejga teng bo„ladi.
   
4. 
   Proeksiya, R munosabatga bu amal tadbiq etilganda, R munosabatdan ba‟zi bir komponentalar olib tashlanadi. Qolganlari esa qaytadan tartiblanadi.
   
5. 
   Seleksiya tanlash. Bu amal bajarilganda operandlar sifatida munosabat atributlari ishtirok etadi va solishtirish arifmetik amallari:
   

1. 
   60- yillarning 2 – yarmida, bunda asosan ierarxik modellarga e‟tibor berilgan;
   
2. 
   70- yillarni 1 – yarmi, tarmoqli modellar;
   
3. 
   70- yillarning 2 – yarmi, relyatsion modellar;
   
4. 
   80- yillarning 1 – yarmi, semantik modellar;
   
5. 
   80- yillarning 2 – yarmi, ob‟yektga mo„ljallangan sistema.