Test.
Test-
inglizcha
so`z bo`lib,
sinash,
tekshirish
demakdir.
Shaxsning
aqliy o`sishini,
qobiliyatini,
irodaviy
sifatlari
va
boshqa
psixik
xususiyatlarini
tekshirishda qo`llanadigan qisqa standart masala-topshiriq,
misol, masala, jumboqlar, boshqotirmalar ham test deb atalishi
mumkin. Test ayniqsa odamning qanday kasbni egallashi mumkinligini, kasbga
yaroqliligi yoki yaroqsizligini, iste’dodli yoki iste’dodli emasligini - aqli zaifligini
aniqlashda, kishilarni saralashda keng qo`llaniladi.
Hozirgi vaqtda bolalarni
maktabga olishda, kasb-hunarga yaroqliligini aniqlashda,
ishga qabul qilinganda va boshqalarda test sinovlari keng qo`llanilmoqda.
Hozirgi davrda nodir testlar qatoriga psixologlar Rorshax, Rozensveyg, Kettel.
Vartegg, Veksler, Meyli, Ayzenk, Agastazi, Raven
va boshqalar ijodining
namunalarini kiritish mumkin.
Eng ko`p tarqalgan testlar qatoriga yutuqqa erishish harakatlari, intellekt testlari,
shaxs testlari (psixodiagnostika), shaxs «loyihasi» (proyektiv) testlari kiradi.
Sotsiometriya metodi. Bu metod kichik guruh a’zolari o`rtasidagi bevosita
emotsional munosabatlarni o`rganish va ularning darajasini o`lchashda qo`llaniladi.
Unga amerikalik sotsiolog Djon Moreno asos solgan. Mazkur metod
yordamida
muayyan guruhdagi har bir a’zoning o`zaro munosabatini aniqlash uchun uning
Testlar
Psixometrik
testlar
Proektiv
testlar
Sotsiometrik
testlar
So’rov
Intervyu
Maxsus tayyorgarlik
Roli o’yinlar metodi
yordamida maxsus
tayyorgarlik
Muhim shaxsiy sifat
Anketa so’rovi
Ochiq anketa
Respondentdan
fikrini erkin bayon
etishni talab etadi
Yopiq anketa
Mosini tanlaydi
Savollarga javoblar
oldindan beriladi
qaysi faoliyatlarda kim bilan birga qatnashishi so`raladi. Olingan ma’lumotlar
matritsa, grafik, sxema, jadval shaklida ifodalanadi.Odatda sinaluvchilardan
quyidagicha savollarga javob berish talab qilinadi: «Sen sayohatga kim bilan birga
borishni xohlaysan?», «Imtihonga kim bilan birga tayyorlanishni istaysan?, «Kim
bilan qo`shni bo`lib yashashni yoqtirasan?», «Partada
kim bilan yonma-yon
o`tirishni istar eding?» va hokazo. Har bir savol sotsiometrik mezon (o`lchov)
vazifasini bajaradi va turmush voqeligidan olingan. Sinaluvchi har bir savolning
uchta javobidan bittasini «eng maqbul» deb tanlashi lozim.
Sotsiometrik usul bilan shaxslararo munosabatning darajasi va ko`lami
aniqlanadi Ko`rsatkichlarga qarab guruhdagi munosabatlar ularning o`ziga xosligi
psixologik mexanizmlari haqida xulosa chiqariladi. Shu bilan birga nazariy
ahamiyatga molik g`oyalar olg`a suriladi, amaliy ko`rsatmalar
beriladi, tavsiyalar
bildiriladi.
Har bir shaxs
faoliyatining mahsuli unga
xos bo`lgan psixik
odatlarni
va
individual
sifatlarni aniqlashga yordam beradi. Faoliyat samaradorligini o`rganish yordamida
shaxsning fikr ko`lami, irodaviy sifatlari, qobiliyati, iste’dodi, ko`nikmalari, malaka
va odatlari kabilarni bilish mumkin. M: o`quvchining plastilindan yasalgan turli
buyumlari, chizgan rasmlari, yasagan turli modellari undagi qiziqish,
qobiliyat,
tasavvur va tafakkurni bilish uchun xizmat qiladi.
Demak, odamning individual sifatlari ham, psixologik holatlari ham uning
mehnati mahsulida aks etadi.
Psixologik tadqiqiqotlarda yuqorida sanab o`tgan usullarimizdan kuzatish,
anketa,
ekspriment, faoliyat mahsulini tahlil qilingan, test, sotsiometriya eng ko`p
qo`llaniladigan metodlar hisoblanadi. Bu metodlar o`z oldiga qo`ygan maqsadlariga
qarab turlicha, turli vaziyatda, turli vositalarni qo`llab, jumladan turli savollarni o`z
oldiga qo`yib o`tkazilishi mumkin.
Bolalar psixologiyasi fanining asosiy metodlaridan bin kuzatish metodidir. Kuzatish
metodi 2 ga bo'linadi:
1) ob'ektiv; 2) sub'ektiv kuzatish metodi.
Bolalar psixologiyasida sub'ektiv, ya'ni o'z-o'zini kuzatishdan foydalanilmaydi.
Bolalar psixologiyasining asosiy metodlaridan biri sub'ektiv, ya'ni bolalami
tashqaridan kuzatib o'rganish metodidir. Ob'ektiv kuzatish metodi har doim ma'lum
