Rorshax testining yosh psixologiyasida qo’llaniladigan varanti Ye.T. Sokolova
tomonidan modifikatsiya qilingan test. Bu test oilaviy muloqatni diagnostika
qilishda foydalaniladi. Bu maqsadda eksperimentga qo’shimcha
metodik usul
kiritilgan. Bir necha kartochkalar bo’yicha eksperiment qatnashchilari kelishishlari
kerak. Birgalikdagi (kelishuv asosida) javoblarning sifati va miqdoriga qarab
tadqiqotchi kichik guruh (yoki oila)ning jipsligi va mosligi haqida ma’lumotni
qo’lga kiritadilar.
SHuningdek, psixologik tadqiqotlarda ko’pincha rasmli
assotsiatsiyalar metodi
qo’llaniladi. Ushbu metod birinchi bo’lib 1945 yilda S.Rozentsveyg tomonidan
taklif qilingan. Bunda tekshiriluvchiga turmushda tez-tez uchrab turadigan ziddiyatli
vaziyatlar aks ettirilgan rasmlar tavsiya qilinadi. Bu rasmlarda bir tomonda turgan
personajlar nimalarnidir gapirayotgan
holda gavdalantiriladi, unga qarama-qarshi
tomondagi shaxslar esa hali javob qaytarib ulgurmagan.
Tekshiriluvchidan tez,
qisqa muddat ichida bo’sh kataklarga qaytarilishi kutilayotgan javobni yozish
so’raladi. Berilgan javoblarga qarab shaxs yo’nalishi,
uning ziddiyatlarga
munosabati, agressiya hissining xususiyatlari, bu hisning kimlarga qaratilganligi va
shunga o’xshash muhim faktlar to’planadi.
Rozentsveyg testi subьekt agressiyasi yo’nalishining 3 ta turini aniqlash imkonini
beradi :
1. Agressiya insonning o’ziga qaratilgan.
2. Agressiya atrofga qaratilgan.
3. Subyekt vaziyatni hal qilishdan qochadi yoki uni bezaydi.
Pedagogik amaliyotda ko’pincha I. Щvantsara tomonidan ishlab chiqilgan,
o’smirlik va o’spirinlik davri uchun mo’ljallangan test variantidan foydalaniladi.
Proektiv metodikalardan yana biri tugallanmagan jumlalar metodi.
Ushbu
metod
yordamida
guruhiy
va
shaxsiy
ustanovkalar
tekshiriluvchining
atrofidagilarga (o’rtoqlari, o’quvchi, ota-onasi) munosabati xususiyatlari,
shuningdek, o’ziga va kelajakka bo’lgan munosabatlari ham o’rganiladi. SHu
maqsadda tekshiriluvchiga bir qancha tugallanmagan jumlalar taklif qilinadi, ko’p
o’ylamasdan gapni mantiqan oxiriga yetkazish talab qilinadi. Masalan,
- mening
har safar kayfiyatim buziladi, agar...
- men uchun eng muhim muammo, bu - ...
- do’st – bu ...
- mening otam ba’zida ...
- men shunga intilamanki ...
Proektiv metodikalar turli-tuman. Ular bir-biridan tubdan farq qiladi.
Biroq
shuni nazarda tutish lozimki, proektiv metodikani tavsiflash muayyan
psixologik bilimlarni maxsus nazariy tayyorgarlikni va metodikani qo’llash
bo’yicha amaliy tajribaga ega bo’lishni talab qiladi.