|
Mavzu : Simsiz aloqa tizimlarida axborot resurslarinihimoyalash
|
| Sana | 24.09.2024 | | Hajmi | 24,05 Kb. | | #272252 |
Bog'liq Simsiz aloqa tizimlarida axborot resurslarini himoyalash
Mavzu : Simsiz aloqa tizimlarida axborot resurslarinihimoyalash.
Reja :
1. Simsiz aloqa tizimlari nima
2. Simsiz tarmoqlarning quyidagi kategoriyalari
3. Simsiz qurilmalar xavfsizligi muammolari
4. Axborot resurslarini himoyalash
Simsiz tarmoqlar odamlarga simli ulanishsiz o’zaro bog’lanishlariga imkon beradi. Bu siljish erkinligini va uy,shahar qismlaridagi yoki dunyoning olis burchaklaridagiilovalardan foydalanish imkonini ta’minlaydi. Simsiztarmoqlar odamlarga o’zlariga qulay va xoxlagan joylaridaelektron pochtani olishlariga yoki Web-sahifalarni ko’zdankechirishlariga imkon beradi.Simsiz tarmoqlar odamlarga simli ulanishsiz o’zarobog’lanishlariga imkon beradi. Bu siljish erkinligini va uy,shahar qismlaridagi yoki dunyoning olis burchaklaridagiilovalardan foydalanish imkonini ta’minlaydi. Simsiztarmoqlar odamlarga o’zlariga qulay va xoxlagan joylaridaelektron pochtani olishlariga yoki Web-sahifalarni ko’zdankechirishlariga imkon beradi.Simsiz tarmoqlarning turli xillari mavjud, ammo ularningeng muhim xususiyati bog’lanishning kompyuter qurilmalariorasida amalga oshirilishidir. Kompyuter qurilmalariga shaxsiy raqamli yordamchilar (Personal digital assistance,PDA), noutbuklar, shaxsiy kompyuterlar, serverlar vaprinterlar taalluqliSimsiz tarmoqlar odamlarga simli ulanishsiz o’zarobog’lanishlariga imkon beradi. Bu siljish erkinligini va uy,shahar qismlaridagi yoki dunyoning olis burchaklaridagiilovalardan foydalanish imkonini ta’minlaydi. Simsiztarmoqlar odamlarga o’zlariga qulay va xoxlagan joylaridaelektron pochtani olishlariga yoki Web-sahifalarni ko’zdankechirishlariga imkon beradi.Simsiz tarmoqlarning turlixillari mavjud, ammo ularning eng muhim xususiyatibog’lanishning kompyuter qurilmalari orasida amalgaoshirilishidir. Kompyuter qurilmalariga shaxsiy raqamliyordamchilar (Personal digital assistance, PDA), noutbuklar,shaxsiy kompyuterlar, serverlar va printerlar taalluqli.Odatda uyali telefonlarni kompyuter qurilmalari qatorigakiritishmaydi, ammo eng yangi telefonlar va hattonaushniklar ma’lum hisoblash imkoniyatlariga va tarmoqadapterlariga ega. Yaqin orada elektron qurilmalarningaksariyati simsiz tarmoqlarga ulanish imkoniyatinita’minlaydi. Bog’lanish ta’minlanadigan fizik xududo’lchamlariga bog’liq holda simsiz tarmoqlarning quyidagikategoriyalari farqlanadi:Simsiz tarmoqlar odamlarga simli ulanishsiz o’zarobog’lanishlariga imkon beradi. Bu siljish erkinligini va uy,shahar qismlaridagi yoki dunyoning olis burchaklaridagiilovalardan foydalanish imkonini ta’minlaydi. Simsiztarmoqlar odamlarga o’zlariga qulay va xoxlagan joylaridaelektron pochtani olishlariga yoki Web-sahifalarni ko’zdan kechirishlariga imkon beradi.Simsiz tarmoqlarning turlixillari mavjud, ammo ularning eng muhim xususiyatibog’lanishning kompyuter qurilmalari orasida amalgaoshirilishidir. Kompyuter qurilmalariga shaxsiy raqamliyordamchilar (Personal digital assistance, PDA), noutbuklar,shaxsiy kompyuterlar, serverlar va printerlar taalluqli.Odatda uyali telefonlarni kompyuter qurilmalari qatorigakiritishmaydi, ammo eng yangi telefonlar va hattonaushniklar ma’lum hisoblash imkoniyatlariga va tarmoqadapterlariga ega. Yaqin orada elektron qurilmalarningaksariyati simsiz tarmoqlarga ulanish imkoniyatinita’minlaydi. Bog’lanish ta’minlanadigan fizik xududo’lchamlariga bog’liq holda simsiz tarmoqlarning quyidagikategoriyalari farqlanadi:
- simsiz shaxsiy tarmoq (Wireless personal-area network,PAN);
- simsiz lokal tarmoq (Wireless local-area network, LAN);
- simsiz regional tarmoq (Wireless metropolitan-areanetwork, MAN);
- simsiz global tarmoq (Wireless Wide-area network, WAN).
Simsiz tarmoq tuzilmasi. Simsiz tarmoqlarda simli tarmoqda ishlatiladigan komponentlar ishlatiladi. Ammo, simsiz tarmoqlarda axborot xavo muhiti (medium) orqali uzatishga yaroqli ko’rinishga o’zgartirilishi lozim. "Simsiz uzatishda amaliy tajribalar o'tkazdik" degan da'volarga qaramay,[u hech qachon nisbatan qisqa masofadan quvvat uzatganligi to'g'risida hech qanday hujjat yo'q va zamonaviy ilmiy fikr,odatda uning simsiz quvvat sxemasi ishlamagan bo'lar edi.Simsiz qurilmalar xavfsizligi muammolariSimsiz qurilmalar xavfsizligi muammolariSimsiz qurilmalarni to’rtta kategoriyaga ajratish mumkin:noutbuklar, cho’ntak kompyuterlari (PDA), simsizinfratuzilma (ko’priklar, foydalanish nuqtalari va h.) Vauyali telefonlar.Noutbuklar — korporativ simsiz tarmoqlarda va soho (smalloffice home office - kichik va uy ofislari) tarmoqlarida kengtarqalgan qurilma.Fizik xavfsizlik noutbuklar uchun jiddiy muammohisoblanadi. Bunday kompyuterlarni xarid qilishdagiparametrlardan biri-uning o’lchami. Noutbuk qanchalikkichkina bo’lsa, u shunchalik qimmat turadi. Boshqatarafdan, noutbuk qanchalik kichkina bo’lsa, uni o’g’irlashshunchalik osonlashadi. Shifrlash kalitlarining, masalan,wep-kalitlar (wired equivalent privacy), dasturiy kalitlar,parollar yoki shaxsiy kalitlarning (PGP, pretty good privacekabilar) yo’qotilishi katta muammo hisoblanadi va uniilovalar yaratilishi bosqichidayoq hisobga olish zarur.Simsiz tarmoq tuzilmasi. Simsiz tarmoqlarda simli tarmoqdaishlatiladigan komponentlar ishlatiladi. Ammo, simsiztarmoqlarda axborot xavo muhiti (medium) orqali uzatishgayaroqli ko’rinishga o’zgartirilishi lozim. Simsiz tarmoqtuzilmasi. Simsiz tarmoqlarda simli tarmoqda ishlatiladigankomponentlar ishlatiladi. Ammo, simsiz tarmoqlarda axborot xavo muhiti (medium) orqali uzatishga yaroqliko’rinishga o’zgartirilishi lozim. Simsiz qurilmalarni to’rttakategoriyaga ajratish mumkin: noutbuklar, cho’ntakkompyuterlari (PDA), simsiz infratuzilma (ko’priklar,foydalanish nuqtalari va h.) va uyali telefonlar. Noutbuklar — korporativ simsiz tarmoqlarda va SOHO (Small OfficeHome Office - kichik va uy ofislari) tarmoqlarida kengtarqalgan qurilma. Fizik xavfsizlik noutbuklar uchun jiddiymuammo hisoblanadi. Bunday kompyuterlarni xaridqilishdagi parametrlardan biri-uning o’lchami. Noutbukqanchalik kichkina bo’lsa, u shunchalik qimmat turadiSimsiz tarmoq tuzilmasi. Simsiz tarmoqlarda simli tarmoqdaishlatiladigan komponentlar ishlatiladi. Ammo, simsiztarmoqlarda axborot xavo muhiti (medium) orqali uzatishgayaroqli ko’rinishga o’zgartirilishi lozim. Simsiz tarmoqtuzilmasi. Simsiz tarmoqlarda simli tarmoqda ishlatiladigankomponentlar ishlatiladi. Ammo, simsiz tarmoqlardaaxborot xavo muhiti (medium) orqali uzatishga yaroqliko’rinishga o’zgartirilishi lozim. Simsiz qurilmalarni to’rttakategoriyaga ajratish mumkin: noutbuklar, cho’ntakkompyuterlari (PDA), simsiz infratuzilma (ko’priklar,foydalanish nuqtalari va h.) va uyali telefonlar. Noutbuklar — korporativ simsiz tarmoqlarda va SOHO (Small OfficeHome Office - kichik va uy ofislari) tarmoqlarida kengtarqalgan qurilma. Fizik xavfsizlik noutbuklar uchun jiddiymuammo hisoblanadi. Bunday kompyuterlarni xaridqilishdagi parametrlardan biri-uning o’lchami. Noutbukqanchalik kichkina bo’lsa, u shunchalik qimmat turadi
Kompyuter qurilmalari. Kompyuter qurilmalarining(ba’zida ularni mijozlar deb atashadi) ko’pgina xillari simsiztarmoq bilan ishlayoladi. Ba’zi kompyuter qurilmalarifoydalanuvchilar uchun atayin qurilgan bo’lsa, boshqalarioxirgi tizim hisoblanadi.Noutbuklarning fizik saqlanishlarini ta’minlash usullaridanbiri-xavfsizlik kabelidan foydalanish. Ushbu kabelnoutbukni stolga yoki boshqa yirik predmetga "boylab"qo’yishga mo’ljallangan. Albatta, bu yuz foizlik kafolatnibermaydi, ammo har xolda o’g’rining anchagina kuch sarfqilishiga to’g’ri keladi.Noutbuklarning tez-tez o’g’irlanishisababli, axborotni arxivlashning xavfsizlikni ta’minlashganisbatan muhimligi kam emas. Shifrlash dasturlari fayllarxavfsizligini ta’minlashda yoki qattiq disklarda shifrlanganma’lumotlar xajmini yaratishda ishlatiladi. Buma’lumotlarni rasshifrovka qilish uchun, odatda, parolnikiritish yoki shaxsiy kalitlarni ishlatish talab etiladi. Barchaaxborotlarni shifrlangan fayllarda yoki arxivlarda saqlanishikerakli fayllar to’plamini arxiv uchun nusxalashniyengillashtiradi, chunki ular endi ma’lum joyda joylashganbo’ladi. O’g’rilar uchun noutbuklar "birinchi nomerlinishon" ekanligini foydalanuvchilar tushunib yetishlari vaularni qarovsiz qoldirmasliklari zarur. Hatto ofislardanoutbukni kechaga qoldirish mumkin emas, chunki ofisgako’p kishilar (kompaniya xodimlari, farroshlar, mijozlar)tashrif buyuradilar.Axborotning chiqib ketishi noutbukegasining ko’p odamlar to’plangan joylarda ham sodirbo’lishi mumkin. Samolet - kompaniya menedjerlarifoydalanadigan odatdagi transport vositasidir. Samoletdaqo’shni kreslodagi yo’lovchi noutbuk egasining yelkasi ustidan muhim axborotni o’qib olishi mumkin. Hatto "uysharoitidagi" noutbuklar ham himoyalanishi zarur. Buholda kompyuterning himoyasi server himoyasidanfarqlanmaydi. Juda ham zarur bo’lmagan servislarningo’chirilishi qurilma ishlashini yaxshilaydi. O’zining dasturiyta’minotini noutbukka o’rnatgan niyati buzuq odamxavfsizlikning barcha mexanizmlarini chetlab o’tishimkoniyatiga ega bo’ladi. Kompyuterni o’z ixtiyoriga olgano’g’ri unga o’zining dasturini o’rnatganida uni tuxtatibbo’lmaydi. Biosda (basic input/output system-kiritish/chiqarishning bazaviy tizimi) va qattiq diskdao’rnatilgan parollar o’g’rilangan noutbukdan foydalanishgato’sqinlik qilishi mumkin. Ushbu barcha vositalar, afsuski,tajribali xaker uchun to’siq bo’laolmayd.Axborot resurslarini himoyalashNoutbuklarning fizik saqlanishlarini ta’minlash usullaridanbiri-xavfsizlik kabelidan foydalanish. Ushbu kabelnoutbukni stolga yoki boshqa yirik predmetga "boylab"qo’yishga mo’ljallangan. Albatta, bu yuz foizlik kafolatnibermaydi, ammo har xolda o’g’rining anchagina kuch sarfqilishiga to’g’ri keladi.Noutbuklarning fizik saqlanishlarini ta’minlash usullaridanbiri-xavfsizlik kabelidan foydalanish. Ushbu kabelnoutbukni stolga yoki boshqa yirik predmetga "boylab"qo’yishga mo’ljallangan. Albatta, bu yuz foizlik kafolatnibermaydi, ammo har xolda o’g’rining anchagina kuch sarfqilishiga to’g’ri keladi. Noutbuklarning tez-tez o’g’irlanishi sababli, axborotniarxivlashning xavfsizlikni ta’minlashga nisbatan muhimligikam emas. SHifrlash dasturlari fayllar xavfsizliginita’minlashda yoki qattiq disklarda shifrlangan ma’lumotlarxajmini yaratishda ishlatiladi. Bu ma’lumotlarnirasshifrovka qilish uchun, odatda, parolni kiritish yokishaxsiy kalitlarni ishlatish talab etiladi. Barcha axborotlarnishifrlangan fayllarda yoki arxivlarda saqlanishi keraklifayllar to’plamini arxiv uchun nusxalashni yengillashtiradi,chunki ular endi ma’lum joyda joylashgan bo’ladi
|
| |
