Mavzu: Birinchi va ikkinchi tur fazaviy o’tishlar

Mavzu: Birinchi va ikkinchi tur fazaviy o’tishlar.

Bir komponentli sistemalar. Fazalari o‘zaro muvozanatda turgan bir komponentli geterogen sistemalar muhim amaliy ahamiyatga ega.Bunday sistemalarni o‘rganishda fazoviy diagrammalardan yoki holat diagrammalaridan keng foydalaniladi. Bunday sistemalarda fazalar almashinuvi sistema to‘yingan bug‘ bosimini haroratga qarab o‘zgarishi bilan ifodalanadi.

Holat diagrammalarini tahlili, sistemadagi fazalar sonini, ularning mavjud bo‘lish chegaralarini, komponentlarni o‘zaro ta’sirlashuv xarakterini, yangi hosil bo‘lgan birikma va uning tarkibini aniqlash imkonini beradi. Bir komponentli sistemalarga barcha toza oddiy va murakkab moddalar (m: S,Fe, suv, AgN03 va boshqalar) kiradi.

Bir komponentli sistemalar uchun fazalar qoidasi F=3-Ф ko‘rinishda yoziladi. Misol tariqasida suv, muz, bug‘dan iborat muvozanatdagi sistemani ko‘rib chiqamiz. Komponent – suv (H20) 1ta. Bu sistema uch fazali, lekin fazalar soni bosim va haroratga bog‘liq (demak, sistemaning muvozanat holati asosan ikkita sharoit – P, T bilan belgilanadi). Haroratning ortishi muzning hammasini suvga aylanishiga, bosimning ortishi bug‘ni suvga aylanishiga olib keladi.

Agar Ф=3 bo‘lsa, F=0 Ф=2 bo‘lsa, F=1 Ф=1 bo‘lsa, F=2 Ф=4 bo‘lsa, F=3-4=-1 ga teng bo‘ladi, bu fizik ma’noga ega emas.

Demak, bir komponentli sistemada fazalar soni ko‘pi bilan 3ga, erkinlik darajasi esa 2ga teng bo‘ladi, u ham bo‘lsa T va P. SHuning uchun ularni tasvirlashda tekislikdagi koordinatalar sistemasidan foydalaniladi.

A0, B0, va C0 chiziqlar sistemada 2ta faza muvozanatda turgan holatni ifodalaydi (ya’ni fazalar chegarasini bildiradi). Har bir egri chiziq bir fazadan ikkinchi fazaga o‘tishda haroratning bosimga bog‘liqligini ko‘rsatadi.

A0, B0, va C0 chiziqlar sistemada 2ta faza muvozanatda turgan holatni ifodalaydi (ya’ni fazalar chegarasini bildiradi). Har bir egri chiziq bir fazadan ikkinchi fazaga o‘tishda haroratning bosimga bog‘liqligini ko‘rsatadi.