Mavzu: ko’p pog’onali kuydirish pechidan foydalanish

18.02.2021 FAN:ERITISH PECHLARI VA ULARDAN FOYDALANISH

Kuydirish deb materialni (ruda, konsentrat) kimyoviy va mineral tarkibini
ma’lum darajada o’zgartirish maqsadida, lekin mahsulotni erishi yuz
bermaydigan haroratgacha qizdirishga aytiladi. Kuydirish xom ashyoning turiga
qarab 500-12000C haroratda olib boriladi. Bu jarayon metallurgiyadan tashqari
kimyo va konchilik sanoatida ham keng qo’llanadi. Yuz beradigan jarayonlarning
xususiyatiga qarab, kuydirishning quyidagi turlari mavjud: oksidlovchi, tiklovchi,
sulfatlovchi, kalsinasiyali (toblash), xlorlovchi va ftorlovchi, aglomerasiya,
sulfat-xlorlovchi va boshqalar.

Oksidlab kuydirish – sulfidli va arsenidli (mishyakli) ruda va
boyitmalarga ishlov berish keng tarqalgan. Kuydirishning maqsadi mahsulot
tarkibidagi oltingugurt va mishyakni to’liq yoki qisman gaz fazaga o’tkazib,
asosan oksid, ayrim xollarda sulfat holidagi metalni olishdir. Kuydirish natijasida
oltingugurt gaz fazasiga SO2 shaklida, mishyak uchuvchan As2O3 shaklida o’tadi:
2MeS + 3O2 = 2MeO + 2SO2,
MeS + 2O2 = MeSO
Oksidlovchi kuydirish shixtasi tarkibiga turli metallarni sulfidlari (pirit,
xalkopirit, xalkozin, kovellin, bornit, sfalerit, galenit, ayrim hollarda arsenopirit,
surma yaltirog’i va boshqalar), jins hosil qiluvchi minerallar (kvars, oxaktosh,
glinazem, kremnazem va boshqalar), uncha ko’p bo’lmagan miqdorda sulfatlar,
nodir metallar, namlik va boshqalar kiradi.

Mahsulotlarni gidrometallurgik ishlov berishga tayyorlash uchun
sulfatlovchi kuydirish qo’llanadi. Bu jarayonda ajratilishi kerak bo’lgan metallar
suvli eritmalarda oson eruvchi birikmalar (sulfatlar va oksidlar) shakliga, hamda
qiyin eruvchi oksidlar shakliga o’tkaziladi.
Sulfatlovchi kuydirish shixtasi, oksidlovchi kuydirish shixtasidan keskin
farq qilib, faqat ruda yoki konsentratdan iborat bo’ladi. Tiklovchi kuydirish temir rudalari: qizil va qo’ng’ir temirtoshni qayta
ishlash uchun qo’llanadi. Natijada, magnitlanmaydigan oksidlar Fe2O3 va
Fe2O3·N2O magnetit holiga o’tadi:
Fe2O3 + CO = Fe3O4 + CO2,
bu esa temir rudalarini boyitishning eng samarali usuli – elektromagnit boyitishni
qo’llash imkoniyatini yaratadi

Xlorlovchi kuydirish oksid yoki sulfidlarni suvda eruvchan yoki
uchuvchan xloridlarlarga aylantirish uchun o’tkazilib, Mg, Ti, Zr, Hf, Sn olish
texnologiyasida qo’llanadi. Rangli metallar metallurgiyasida xlor va xloridlar
1786 yilda rudadan oltinni va kumushni, 1877 yilda misni ajratib olishda
qo’llanila boshladi.
Bir qator metallarni (uran, berilliy) ishlab chiqarish texnologiyasida
xlorlovchi kuydirishga o’xshash ftorlovchi kuydirish usuli qo’llanadi. Ftorlovchi
kuydirishning maqsadi – metall oksidlarni ftoridlarga aylantirishdir. Masalan:
500-7000C haroratda UO2 + 4HF = UF4 + H2O.

http://fayllar.org

Download 3.85 Kb.