Mavzu: Mashg’ulotlarni videokonferensiya yordamida tashkil etish
Reja
Internetdan ta’lim jarayonida foydalanishdagi ba’zi muammolar
Videokonferensiya
Videokonferensiyani tashkil etish uchun qanday qurilmalar kerak?
Videokonferensiya respublikamizda tashkil etilganmi?
Elektron konferensiyalar. Telekonferensaloqa
Telekonferensiya
Telekonferensiya (teleconferencing) – ikki va undan ortiq guruh qatnashchilarining o’zaro muloqotini tashkil etish uchun elektron aloqa kanallaridan foydalanish jarayonidir. Mavzuli fikr almashishlar moderator tomonidan boshqariladi. Telekonferensiya jarayonida ovoz, tasvir yoki kompyuter ma’lumotlari uzatiladi. Telekonferensiyaga jo’natilgan xabar uning barcha qatnashchilariga yetkaziladi, ya’ni muloqot bir stol atrofidagi muloqot jarayoniga o’xshaydi.
Telekonferensiya o’zida audiokonferensiya (audioconferencing), videokonferensiya (videoconferencing) va kompyuter konferensiyalari (computerconferencing) kabi texnologiyalarni mujassamlashtiradi.
Hozirda kompyuter texnologiyalarining taraqqiyoti interfaol telekommunikasiya texnologiyalarining yangi texnik imkoniyatlari videokonferensiya va audiokonferensiya kabi texnologiyalarning rivojlanishiga olib keldi. Interfaol masofaviy o’qitish tizimining joriy etilishi videokonferensiya texnologiyalari bilan hamohang ravishda istalgan masofada sinxron axborotlar almashinuvini ta’minlaydi.
Hozirda fanlarni kompyuterlardan foydalanib o’qitish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kompyuter texnologiyalarining imkoniyatlaridan o’quvchilarni shaxsga yo’naltirilgan rivojlanishini, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda samarali foydalanish mumkin.
Pedagoglar kompyuterdan darsga metodik materiallarni tayyorlashdagina emas, balki fanni o’qitishda zarur kompyuter dasturlaridan foydalanishda, o’quvchilar bilan individual ishlash jarayonida ham foydalanadilar. Kompyuter dasturiy vositalariga kiritilgan interfeysning qulayligi, pedagoglarga yangi axborot texnologiyalarini yaxshi o’zlashtirishlari imkonini yaratadi. Bu bilimlarni uzatishda, malaka va ko’nikmalarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega.
Kompyuter texnologiyalarining o’quv jarayonida asosli qo’llashning yana bir muhim jihati, real jarayonlar va eksperimentlarning kompyuter modelini yaratish bilan aloqadorligidir. Kompyuter yordamida ma’lumotlarni qayta ishlash, model va natijalarning namoyishi, ko’p hollarda, qimmat turadigan eksperimental qurilmalarga bo’lgan ehtiyojni o’rnini bosadi, ayrim hollarda (atom va kvant fizika, yarim o’tkazgichlar, kimyo, biologiya, tibbiyot va boshqa fanlardagi jarayonlarni modellashtirish) jarayonni namoyish etishning yagona usuli sanaladi.
Internetdan ta’lim jarayonida foydalanishdagi ba’zi muammolar
Internetdan ta’lim jarayonida foydalanish ba’zi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Internetdagi axborotlar hajmining juda kattaligi, umumiy tuzilmaning yo’qligi axborot qidirishni qiyinlashtiradi. Zarur axborotni qidirish jarayonida nazoratsiz tinglovchi noma’lum saytlarga (chat, anekdot, o’yinlar) kirib asosiy maqsaddan chetga chiqishi mumkin. Ta’lim sifatining oshishi tinglovchilarga yangi texnologiyalardan foydalanish imkoniyatini berish orqaligina emas, balki bunday texnologiyalar o’qish jarayonida qanday metodlardan foydalanishiga bog’liq. Shuning uchun o’qituvchining nazoratisiz o’qish jarayonini tashkil etish samara bermaydi. O’qituvchi nazoratini tashkil etishda INTERNET-muloqot bahslarida ishtirok qilgani uchun tinglovchini avvaldan e’lon qilingan rag’batlantirish tizimi (qo’shimcha ballar) samarali bo’ladi. Bunda tinglovchilarning o’zlari ham bahslar mavzularini taklif etishlari mumkin.
Videokonferensiya
Ta’lim tizimini isloh qilishdagi asosiy vazifalardan biri, Kadrlar tayorlash milliy dasturida ham ta’kidlanganidek, ta’lim tizimini zamonaviy axborot va kommunikasiya texnologiyalari bilan ta’minlashga katta e’tibor qaratilgan; ta’lim tizimining barcha darajalarini to’liq miqiyosida kompyuterlashtirish; ta’lim maskanlarida lokal hisoblash tarmoqlarini tashkil qilish va global tarmoqqa ulash va hokazo. 1998 yilda ishga tushirilgan Trans-Osiyo-Yevropa optik tolali magistrali yordamida, bizning mamlakat ham oxirgi vaqtlarda yuzaga kelgan axborot vaakumidan chiqishga erishdi. Bu optik tolali magistral jahon axborot tizimiga bog’lanish imkonini yaratdi. Bu Respublikamizning shu jumladan Markaziy Osiyoning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi muhim omillardan hisoblanadi. Ta’lim tizimini isloh qilishda, rivojlangan mamlakatlarning yirik univesitetlari blan aloqani mustahkamlash kerak bo’ladi, o’quv jarayonini boshqarish va tashkil etishda ularning ish tajribalarini o’rganish va bu yo’nalishda ilg’or texnologiyalardan foydalanish zarur. Bizning respublikamizda dunyoning yetakchi universitetlari professor-o’qituvchilarining ma’ruzalarini eshitishni hohlovchi iste’dodli yoshlar juda ko’pchilikni tashkil etadi. Bunda ularga bu imkoniyatni yaratib berish, yetakchi universitet va ilmiy markazlarga o’qitishga, tajriba oshirishga yuborish moliyaviy jihatdan juda katta muammo hisoblanadi. Bunda masofadan o’qitish tizimi muammoni hal qilishda katta yordam beradi va moliyaviy xarajatlarni kamaytiradi. Shunga ko’ra, Respublikamizda masofaviy o’qitishni video konferensiya ko’rinishda va boshqa metodlar yordamida o’tkazish kelajagi porloq. 1999-2003 yillarda Toshkent davlat texnika universiteti va Navoiy davlat konchilik institutida Yevropa ittifoqining TEMPUS-Tacis dasturi doirasida “O’zbekistonda masofaviy o’qitish” xalqaro ta’lim loyihasi muvaffaqiyatli bajarildi. Ushbu loyihada Yevropa ittifoqidan Gamburg-Xarburg texnika universiteti (Germaniya), Tventi univesiteti (Gollandiya) va Alborg univesitetlari (Daniya) ishtirok etishdi.O’zbekiston va Yevropa ittifoqi davlatlari universitetlari hamkorligidagi masofaviy o’qitish loyihasi quyidagi maqsad va vazifalarni bajarishni o’z oldilariga qo’ygan edi:
• Yevropa ittifoqi davlatlari universitetlarining yirik olimlari va mutaxassislari oliy ta’lim muammolari haqidagi ma’ruzalarini tashkil qili
• Yevropa ittifoqi universitetlari yirik olimlari va mutaxassislari ishtirokida ilmiy va texnik muaommolar haqidagi videokonferesiyalarni tashkil qilish;
• Seminar darslarini o’tkazish;
• Yig’ilishlar va konferensiyalar o’tkazish;
• Yangi texnologiyalar va texnik vositalarning taqdimotini va namoyishini o’tkazish;
• Yevropa ittifoqi davlatlari va Respublika OO’Yu ilmiy-tadqiqot muammolariga bag’ishlangan hisobotlar va montoringlar o’tkazish;
• Innovasion texnik muammolarni hal qilishda birgalikda ishlash;
Bu loyiha doirasida quyidagi uchta yo’nalish bo’yicha yuqori malakali kadrlarni tayorlash ham ko’zda tutilgandi:
• Telematika (axborot-kommunikasiya texnologiyalari)
O’lchov texnikasi
• Kimyo texnologiyalari (gaz va neft mahsulotlarini qayta ishlash)
Bu loyihani ishga tushirish oliy ta’limni isloh qilishga ko’maklashishiga yo’naltirilgan va bu quyidagi muhim ilmiy-amaliy vazifalarni yechishga imkoniyat yaratib berdi:
• Ochiq ta’lim konsepsiyasini qo’llash va ta’lim jarayoni uchun zamonaviy texnologiyalarni sinash va ularni rivojlantirish;
• O’quv jarayoniga innovasiya texnologiyalarini qo’llash;
• Yangi axborot va kommunikasiya texnologiyalaridan foydalanilgan holda masofaviy o’qitish tizimini takomilashtirish;
Masofadan videokonferensiya tizimini qo’llash yordamida interaktiv o’quv darslarini olib borish imkoniyati yaratildi, ya’ni interfaol usulda ma’ruzalarni o’qish, seminarlar tashkil etish, savollarga javoblar va hokazo.
Interfaol forma – masofadan videokonferensiya o’qitish tizimi, masofadan turib Internet yoki lokal tarmoq orqali o’qitishdan farq qiladi, xuddi radiodan va televideniyadan ma’ruza o’qish kabi.
Masofadan videokonferensiya tizimi – matnli axborotlar almashish, fayllar almashish imkonini beradi. Tashqi elektron doska qo’llashda o’qituvchi doskaga yozadi va bu videokonferensaloqa ko’magida boshqa auditoriya tinglovchilariga ko’rsatiladi.
Elektron doskadan masofadan o’qitish tizimi foydalanuvchilari bir xil foydalanishlari mumkin, ya’ni bir doskaga chizilgan rasm boshqa auditoriyadagi doskalarda ko’rsatiladi. Dars olib borish jarayonida videokamera avtomat tarzda ma’ruza o’qiyotgan proffessor, talaba yoki savol beruvchi tomonga buriladi.
Darslarni masofaviy o’qitishning videokonferensiya tizimidan foydalanish alohida talablar asosida tashkil etiladi. Birinchidan, o’quvchilar uchun ham o’qituvchi uchun ham alohidagi talablar qo’yiladi. Efir vaqtini tejash maqsadida, o’qituvchi avvaldan o’tadigan mavzularini taqdimot materiallar ko’rinishida tayorlab olishi talab etiladi. Masofaviy o’qitishning videokonferensiya tizimida o’qituvchi o’zini xuddi sahnadagi aktyor kabi his etishi va tinglovchilar ham oldindan darsni o’zlashtirish jarayoniga tayyor turishlari talab etiladi . Tinglovchilarga ma’ruza bilan oldindan tanishib chiqish tavsiya etiladi. Ikkinchidan, masofadan o’qitishning videokonferensiya tizimi o’rnatilgan auditoriya maxsus jihozlangan bo’lishi kerak: qorong’ulashgan xona, oval formadagi tinglovchilar stoli va terminal kamera qurilmasi to’liq xonani va elektron doskani ko’rsatish imkoniyatiga ega bo’lishi kerak.
Masofadan o’qitishning videokonferensiya tizimidan foydalanish ishtirokchilar uchun axborot almashishda qulaylik yaratadi va ortiqcha xarajatlarni qisqartiradi.
Videokonferensiya – bu shunday kompyuter texnologiyasiki, u orqali foydalanuvchi shaxslar bir-birlarini real vaqtda ko’radi, eshitadi va ma’lumotlar bilan almashadi.
Videokonferensiya tarixi 1964 yil AT&T kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan Videophone (real vaqtda ovoz va tasvirni almashish) qurilmasidan boshlanadi.
Videokonferensiya o’tkazish uchun asosan ikkita shartni bajarish lozim:
a) videokonferensiyani amalga oshirish uchun zarur bo’lgan kompyuter (texnik) qurilmalari;
b) videokonferensiyani o’tkazish talabiga javob beruvchi aloqa kanallaridan foydalangan holda, muloqotga chiquvchilar bilan bog’lanish.
Videokonferensiya nima uchun kerak degan savolga quyidagi sabablarni ko’rsatish mumkin. Insonlar kundalik hayotida olayotgan ma’lumotlarni 80-85% ni ko’rish orqali oladi. Shuningdek, boshqaruv ishlari, medisina, masofaviy ta’lim va boshqa jabhalarda videokonferensiyani ahamiyati juda muhim. Minglab kilometr masofadagi shaxslarni real vaqtda muloqotini oshirish ham vaqt, ham iqtisodiy tejamkorlikka olib keladi.
Videokonferensiyani tashkil etish uchun qanday qurilmalar kerak ?
Videokonferensiyani amalga oshirishda ISDN, V.35, E1/T1 aloqa kanallaridan va IP tarmoqdan foydalaniladi. ISDN aloqa kanali 256-512 kbit/s, IP tarmoq 512-1024 kbit/s tezlikka ega bo’lishi tavsiya etiladi. 200 - 300 kbit/s tezlikda tasvir tiniqligi va almashish o’rtacha holatda bo’ladi. Tasvir va ovozni almashish uchun maxsus videokodeklardan foydalaniladi. Videokodeklar PCI plata sifatida kompyuterga o’rnatiladi. Videokodeklar jo’natilayotgan ma’lumotlarni saqlaydi va kodlaydi, qabul qilayotganda esa asl holatiga qaytaradi. Agar aloqa tezligi past bo’lsa yoki videokodek ma’lumotlarni tahlil qilishda muammolar paydo bo’lsa, u holda tasvirda kadrlar tushib qoladi va ovoz kanalida uzilishlar paydo bo’ladi. Bu qurilmalardan tashqari videokonferensiyani tashkil etishda quyidagi qurilmalar lozim bo’ladi:
. Ko’ptugunli videoserverlar (MCU, Multipoint Control Unit). Videoserverlar bir vaqtni o’zida bir necha tugunlarni o’zaro bir biri bilan bog’lab, tasvir va ovozlarni tez uzatishda qo’llaniladi.
Videoserverlar asosan ikki holatda ishlaydi:
a) ovoz aktivligi bo’yicha - bunda barcha ishtirokchilar bir vaqtda faqat gapirayotgan tomon bilan muloqotda bo’la oladi;
b) ekran mayda bo’laklarga bo’lingan holda barcha ishtirokchilar bir-birlari bilan muloqotda bo’ladi.
Maxsus videokameralar.
Bu qurilmalar tasvirni uzatish vositasi hisoblanadi. Hozirgi paytda Canon, Genius, Axis, Sony kompaniyalari tomonidan ishlab chiqilgan kameralar sifati va imkoniyati jihatidan alohida ajralib turadi. Asosan kameralar vertikal bo’ylab 30 dan 90 gradusgacha, gorizontal bo’ylab deyarli 360 gradus ko’rish chegarasiga ega. RS-232 razyomi orqali ularni kompyuterga ulash bilan birgalikda, kameralar tarmog’ini ham hosil qilish mumkin. Tasvirlar Motion-JPEG formatida bo’lib, sekundiga 30 ta kadr almashiniladi. Foydalanuvchilar bu kameralarni kompyuter orqali yoki masofadan turib boshqarishlari mumkin. Boshqarish jarayonida tasvir tiniqligi, masshtabi, kamerani burish kabi amallarni bajarish mumkin.
Kolonkalar va mikrofonlar.
Kolonkalar ovozni eshitish uchun mo’ljallanib, stereo kolonkalardan foydalaniladi. Kolonkalar quvvati xona kengligiga qarab tanlanadi. Mikrofonlar sifatida yuqori sifatli yakka va tarmoqqa ulangan mikrofonlardan foydalaniladi. Tarmoqqa ulangan mikrofonlar ketma-ketligi umumiy va alohida boshqaruvga ega.
Modemlar.
Modemlar ma’lumotlarni uzatish va qabul qilish vositasi sifatida foydalaniladi. Rad, Linksys, UsRobotics kompaniyalaring IDSL modemlaridan keng foydalaniladi. Modemlar juft holatda maxsus ajratilgan tarmoq orqali aloqani ta’minlaydi.
Multimediali proyektorlar va monitorlar.
Bu qurilmalar tasvirni kattalashgan holatda ko’rish imkonini beradi. Bir vaqtda multimediali proyektor va monitorlarga oddiy kompyuter monitorini ulashimiz mumkin. Asosan 27 yoki 29 dyuymli monitorlardan foydalaniladi.
Videokonferensiya tizimini texnik qurilmalar va dasturiy vosita bilan ta’minlovchi VCON, Polycom, RADVision, Avaya kompaniyalari mahsulotlaridan foydalaniladi.
Zoom - video qo'ng'iroqlarni amalga oshirish uchun mo'ljallangan dastur turli sabablarga ko'ra tobora ommalashib borayotgan. Ulardan biri video va audio eshittirishlarining yuqori sifati bilan bog'liq, chunki bu juda moslashuvchan, hattoki biz URL manzil orqali taklif qilingan konferentsiyaga kirish uchun ma'lumotlarga ehtiyoj sezmaysiz.
Kabi cheklovlari bilan bo'lsa-da, bepul dastur bu 40 yoki undan ortiq bo'lgan har bir video qo'ng'iroq uchun 3 daqiqa ishtirokchilar, ammo agar ularning oyiga 13,99 evroga obuna bo'lsak, biz ba'zi cheklovlarni olib tashlaymiz. Sizga videomuloqotni bosqichma-bosqich ko'rsatib beramiz.
Biz konferentsiyada ulanganimizda video va audio tarkibidagi yuqori sifatidan tashqari Zoom ajoyib moslashuvchanligi bilan ajralib turadi. Biz buni aytmoqdamiz, chunki hisob qaydnomasida ro'yxatdan o'tishda ulanish imkoniyatidan tashqari, uni URL-manzil orqali ham amalga oshirish mumkin, bu biz ochgan platformaga qarab, bizni ilova o'rnatish orqali amalga oshiradi. buni mobil telefonimizda saqlang yoki agar biz uni noutbukdan qilsak, veb orqali amalga oshiring.
Ushbu moslashuvchanlik juda oddiy kompyuter yoki mobil bilimlarga ega bo'lganlarga bir necha daqiqada ko'proq hamkasblari yoki oila a'zolari bilan uchrashuv xonasiga kirish imkoniyatini beradi. Ya'ni, bepul versiyadan 40 yoki undan ortiq ishtirokchilar konferentsiyalari uchun 3 minut cheklovimiz bor. Agar biz ushbu to'siqdan o'tishni istasak, biz to'lashimiz kerak, ammo ba'zan Zoom bizga yana bir ajoyib vaqt beradi undan foydalanishni davom ettirish uchun.
Kattalashtirish shuningdek, ishtirok etayotgan har bir kishiga ovozni o'chirib qo'yish kabi ba'zi narsalarga imkon beradi, almashish ekrani, suhbat, shaxsiy xabarlar, tabriknomalarni tabriklash va hatto ishtirokchilar nomini o'zgartirish. Bu biznes yoki professional darajadagi maxsus dasturdir, ammo cheklangan variantlariga bepul versiyasini kiritib, hammamizga xizmat qilishi mumkin.
Zoom: host-da konferentsiyani qanday yaratish kerak
gar siz Zoom bilan birinchi marta ishlayotgan bo'lsangiz va xohlasangiz uy egasi sifatida uchrashuv yarating qadamlar quyidagilar:
Kattalashtirishni Android-dan yuklab olamiz:
O'rnatilgandan so'ng biz konferentsiyaga qo'shilish variantini ko'rib chiqamiz. Biz ushbu bosqichni o'tkazib yuboramiz va biz kerak bo'ladigan hisob yaratamiz mezbon bo'lish.
Google-da ro'yxatdan o'tgan keyingi ekran bizni konferentsiya yaratish uchun Zoom-ni boshlashga taklif qiladi.
Kattalashtirishni boshlash tugmachasini bosing
Ya biz to'g'ridan-to'g'ri dasturga kiramiz va yuqori qismida bizni qiziqtiradigan tugmalar bo'ladi: yangi uchrashuv, kirish, rejalashtirish va ekranni baham ko'rish
To'g'ri quyida biz rejalashtirilgan uchrashuvlarni o'tkazamiz, ular bilan konferentsiyada qatnashgan va taklif qilingan har kim uni qabul qilishi mumkin, hatto ularni taqvimiga jo'natish mumkin.
Uchrashuvni boshlashni bosing
U ulanadi va mikrofon, kamera va xotiraga kirish uchun bizdan ruxsat so'raydi
Konferentsiya interfeysi ishga tushiriladi.
Endi pastki satrda ishtirokchilarni bosing va yangi ekranda taklifnomani bosing
Biz hamma narsani olamiz taklifnomani yuborishimiz mumkin bo'lgan ilovalar URL havolasi bilan
Biz havolani nusxa ko'chiramiz va uni WhatsApp guruhining o'ziga joylashtiramiz
Ushbu havoladan platformada bo'lgan har qanday narsaga kirishni istagan barcha foydalanuvchilar iOS, Android, Windows va boshqalar
Mobil dastur video bilan asosiy ekran orqali boshqariladi va ishtirokchilarga o'tish uchun o'ng tomonga ishora bilan chap tomonda esa videoni to'xtatish va shunchaki audioga ega bo'lish uchun. Yaxshiyamki, bizda ushbu funktsiyalar pastki asboblar panelida mavjud.
Qatnashuvchi sifatida Zoom-da video qo'ng'iroqqa qanday ulanish mumkin
Kattalashtirish video qo'ng'iroq yoki konferentsiyada qatnashish qulayligi bilan ajralib turadi. Konferentsiyani xost sifatida yaratishdan farqli o'laroq, biz ishtirokchi sifatida kirganimizda biz albatta hisob yaratmasligimiz kerak. Va biz buni shunday qilamiz:
Biz bosamiz bizga chat orqali yuborgan havola haqida WhatsApp-da, boshqa dastur yoki bir xil elektron pochta orqali.
Birinchi konferentsiya yaratiladi, agar biz konferentsiya tashkil qilmoqchi bo'lsak yoki kichik nusxada tomoshabin sifatida kirishni xohlasak.
Biz tomoshabin sifatida Enter tugmasini bosamiz
Keyin Internetdan uchta tugmachani ko'rsatadigan ekran hosil bo'ladi: ulardan biri konferentsiyaga kirish uchun (agar bizda dastur o'rnatilgan bo'lsa, biz undan foydalanamiz), ilovasini Google Play do'konidan o'rnatish uchun boshqasi va boshqasini apkni yuklab olish uchun.
O'rnatish tugmachasini Play Store-dan foydalanamiz.
O'rnatilgandan so'ng biz avvalgi ekranga qaytamiz va "Uchrashuvga qo'shilish" tugmasini bosing.
Biz ham qila olamiz olingan taklifnomaga urlni qaytarib bering va shu tariqa biz konferentsiyaga kirishga imkon beradigan ekranni yaratamiz.
Bosib bo'lgach, bizni ro'yxatdan o'tmasdan to'g'ridan-to'g'ri konferentsiyaga olib boradi.
Shunday qilib, biz allaqachon uchrashuvdamiz va bizda faqat bo'ladi mikrofonni o'chirish uchun interfeysni ushlab turing, videoni faollashtirish, ekranni baham ko'rish yoki rasm kabi hujjatlarni almashish va boshqalar.
Shunday qilib, mumkin Zoom video qo'ng'irog'iga ulaning va ajoyib vositaga ega bo'ling uyda bo'lishning shu kunlari aloqa uchun. Ushbu eng yaxshi ro'yxatda biz allaqachon aytib o'tgan juda foydali vosita koronavirus tufayli uydan masofadan ishlashga mo'ljallangan dasturlar
|
