Mavzu: Metallarni kesish va kavsharlash texnologiyasi.
A. Dars maqsadi.
1) Metallarni kislorod yordamida kesish texnologiyasini o'rganish.
2) Metallarni elektr yoy yordamida qirqish ishlarini o'rganish.
3) Metallarni kavsharlash texnologiyasini o'rganish.
B. Umumiy ma'lumotlar.
1) Metallarni kislorod yordamida kesish texnologiyasini o'rganish.
a) Metallarini bu usulda kesishda avval uning kesish joyi
gaz alangasida alangalanish
temperaturasigacha obdan qizdirilib keyin u yerga kislorod haydaladi. Demak, bu
jarayonda metallning kesilishi uning kislorod oqimida yonishiga asoslangan. SHuning
uchun bu usulda kesiladigan metallaming alangalanish
temperaturasi suyuqlanish
temperaturasidan past, yonganda ajraluvchi issiqlik uning quyi qatlamlarini alangalanish
temperaturasigacha qizdira oladigan, hosil bo‘lgan oksidiing suyuqlanish temperaturasi
shu metallning suyuklanish temperaturasidan past va yuqori suyuqlanuvchan bo‘lishi
xamda kesilgan joyidan osonroq ajralishi kerak.
b) Yuqorida qayd etilgan talablarga tarkibida uglerodi 0,7% gacha bo‘lgan konstruksion va
kam legirlangan po‘latlar to'la javob beradi. Ma’lumki, pulatlar tarkibida uglerod 0.7%
bo‘lishi va legirlovchi elementlaming ortishi, shuningdek, chuyanlar, rangli metallar vz
ularning qotishmalari yuqoridagi talablarga to'la javob bermaydi. SHuning uchun ular
kislorod oknmnda qirqilmaydi. Mabodo,
ulami qirqish zarur bulsa, flyuslar (ko‘p
hollarda temir kukuni) dan foydalanish mumkin. Bunda kukunsimon flyus kislorod
oqimi bilan birga qirqish zonasiga o‘tib, yonayotganda qo‘shimcha issnqlik ajratadi.
Natijada suyuqlanish temperaturasi yuqori bo‘lgan
oksidlar suyulib, qirqish zonzsidan
purkalib tashqariga chiqadi.
c) Metallarni kislorod yordamida kesish uchun
kesish asboblaridan foydalanib, bu ish
dastaki, yarim avtomatik va avtomatik ravishda bajariladi.
d) Metallarni dastaki usulda kesishda foydalaniladigan kesish asbobiga keskich deyiladi.
Bu asbobning payvandlash
gorelkalaridan farqi shundaki, unda qirquvchi kislorodni
haydovchi qo‘shimcha maxsus qismi bo‘ladi.
e) Bu maqsadlar uchun foydalaniladigan kesish asboblari turli konstruksiyada bo‘lib,
dastaki qirqishda ko'proq UR (universal keskich) tipidagisidan foydalaniladi. Uni
ishga
tushirish uchun ventillarni ochib kanal orqali kislorod,
kanal orqali esa atsetilen
yuboriladi. Kislorod ventillari ochilganda kislorod injektor orqali o'tib atsetilenni suradi,
ular kamerada aralashadi. Bu arzlashma gaz mundshtugin bilan belgilangan teshigidan
chiqayotganda yondiriladi. Metall alangalanish temperaturasigacha qizdirilgach, kesish
asbobini uchi teshigidan kislorod haydaladi. Bunda keskich
mundshtugi metallning
qirqiladigan joyidan 3—6 mm oraliqqa tutib turib yuzaga tik yo'naltiriladi. Turli
qalinlikdagi metallarni qirqish uchun keskichning
ikkita tashqi va beshta
almashtiriladigan mundshtugi bo‘ladi.
f) Keskichning surilish tezligi kesiluvchi metallning qalinligiga bog‘liq bo‘lib, u qancha
qalin bo‘lsa shuncha sekin suriladi.
Dastaki keskichlarda qalinligi 6—300 mm bo‘lgan kam uglerodli po‘latlarni 550— 800
mm/min tezlikda, maxsus keskichlar yordamida 3 m gacha va undan ortiq qalinlikdagi
metallarni kesish mumkin.
