MAVZU: Muloqot shaxslar aro
munosabatlar va ularda muloqotning
oʻrni
Psixologiya kontekstida shaxsiyat- bu
jamiyatdagi munosabatlarning sub'ekti
sifatida, shuningdek, o'z ongli faoliyatida
sub'ekt sifatida harakat qiladigan shaxs
Shaxslararo munosabatlar odamlar
o'rtasida his-tuyg'ular, hukmlar va bir-
biriga murojaat qilish shaklida
rivojlanadigan aloqalar yig'indisidir
og'zaki muloqot. Og'zaki muloqotda,
siz bilganingizdek, asosiy rol
bayonotlarga, ya'ni nutqqa tegishli.
Shunday qilib, ushbu turdagi aloqa
ishora tizimlari yordamida amalga
oshiriladi.
Shaxslararo munosabatlar - bu
shaxslar o'rtasida shakllanadigan
munosabatlar. Ular ko'pincha his-
tuyg'ularni boshdan kechirish bilan birga
keladi, insonning ichki dunyosini
ifodalaydi.
rasmiy (rasmiy) rasmiy asosda
vujudga keladigan va nizomlar,
farmonlar, farmoyishlar, qonunlar bilan
tartibga solinadigan munosabatlar deb
ataladi.
Norasmiy (norasmiy) munosabatlar
odamlar o'rtasidagi shaxsiy
munosabatlar asosida shakllanadi va
hech qanday rasmiy doirada
cheklanmaydi.
Biznes Munosabatlar odamlarning
birgalikda ishlashi natijasida yuzaga
keladi. Ular tashkilot a'zolari, ishlab
chiqarish jamoasi o'rtasida
majburiyatlarni taqsimlashga asoslangan
xizmat munosabatlari bo'lishi mumkin.
Shaxsiy munosabatlar - bu odamlar
o'rtasidagi ularning birgalikdagi
faoliyatidan tashqari rivojlanadigan
munosabatlar.
Ratsional Munosabatlar - aql va
hisob-kitobga asoslangan munosabatlar
bo'lib, ular o'rnatilayotgan
munosabatlardan kutilayotgan yoki real
foydalar asosida quriladi.
hissiy munosabatlar, aksincha, bir-
birining hissiy idrokiga asoslanadi,
ko'pincha shaxs haqidagi ob'ektiv
ma'lumotlarni hisobga olmaydi.
bo'ysunuvchi munosabatlar - bu
rahbarlik va bo'ysunish munosabatlari,
ya'ni ba'zi odamlar boshqalarga
qaraganda yuqori maqomga (lavozimga)
va ko'proq huquqlarga ega bo'lgan
tengsiz munosabatlardir.
paritet munosabatlar odamlar
o'rtasidagi tenglikni anglatadi
Muloqot ikki yoki undan ortiq
odamlar o‘rtasidagi bilish yoki affektiv-
baholash xususiyatiga ega bo‘lgan
axborot almashinuvida ularning o‘zaro
ta’sirlashuvi sifatida ta’riflanadi
Biologik – bu organizmni
mustahkamlash, muhofazalash va
rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan
muloqot. U asosiy hayotiy ehtiyojlarni
qondirish bilan bog‘liq.
Ijtimoiy muloqot maqsadlari
shaxslararo aloqalarni kengaytirish va
mustahkamlash, individ shaxsiy
kamolotining interxususiy
munosabatlarini o‘rnatish va
rivojlantirishdan iborat.
Instrumental muloqot sifatida
mustaqil ehtiyoj bilan
rag‘batlantirilmaydigan, maqsadga
aylanmagan, lekin muloqot aktining
o‘zidan qoniqishdan tashqari, qandaydir
boshqa maqsadga qaratilgan muloqotni
keltirish mumkin.
Oddiy muloqotda boshqa odamga
zarur yoki xalal beruvchi ob’ekt sifatida
baho beradilar: agar zarur bo‘lsa,
aloqaga faollik bilan kirishadilar, agar
xalal beradigan bo‘lsa, – itarib
yuboradilar, yoki tahdidli qo‘pol
iboralarni qo‘llaydilar.
«Niqoblar aloqasi» - suhbatdoshning
shaxs xususiyatlarini tushunish va
hisobga olishga intilish mavjud
bo‘lmagan rasmiy muloqot bunda
haqiqiy hissiyotlar, istaklar,
munosabatlarni yashirish imkonini
beruvchi rasmiy iboralar, odatiy
xushmuomalalik, dimog‘dorlik niqoblari,
yuz, imo-ishora ifodalarining to‘plami
qo‘llaniladi.
Rasmiy-rolli muloqot – bu
sheriklarning ijtimoiy rollari darajasidagi
muloqot (boshliq – qo‘l ostidagi xodim,
sotuvchi – xaridor, servis xizmati xodimi
– mijoz). Bunda ma’lum qoidalar va
xohishlar asosida ish yuritilib, muloqot
mazmuni va vositalari ularga
bo‘ysundirilgan
Boshqariladigan muloqot
suhbatdoshning shaxs xususiyatlaridan
kelib chiqib, turli usullarni ( xushomad,
qo‘rqitish, aldov va boshqalar) qo‘llagan
holda undan foyda olishga qaratilgan.
Dunyoviy muloqot – bu turning
mohiyati biror mavzuga oid
bo‘lmasligidan iborat, ya’ni, odamlar o‘z
fikrlarini emas, balki bunday vaziyatlar
uchun umumiy bo‘lgan fikrlarni
bildiradilar.
Havoyi muloqot – bu muloqot uchun
muloqot.
Dialogik nutqning mazmuni, uning
xarakteri, davomiyligi muloqotga
kirishgan shaxslarning shaxsiy
qarashlariga, qiziqishlariga, bir-birlariga
bolgan munosabatlariga, maqsadlariga
bevosita bogliq bo`ladi.
Monologik nutq esa bir kishining
boshqa kishiga yoki kishilar guruhiga
nisbatan murojaati bolib, uning
psixologik tuzilishi, fikrlarning mantiqan
tugal bolishi, gapirayotgan paytda
grammatik qonun-qoidalarga rioya qilish
kerakligi kabi shartlari mavjud
Identifikatsiya shunday psixologik
hodisaki, bunda suhbatdoshlar bir-
birlarini togriroq idrok qilish uchun
ozlarini bir-birlarining orniga qoyib
korishga harakat qiladilar.
Refleksiya muloqot jarayonida
suhbatdoshning pozitsiyasidan, xolatidan
turib, ozini tasavvur qilishdir, ya’ni
refleksiya, boshqa odamning idrokiga
taalluqli bolib oziga birovning kozi bilan
qarashga intilishdir.
Stereotipizatsiya odamlar ongida
muloqotlar mobaynida shakllanib
ornashib qolgan konikib qolingan
obrazlardan shablon sifatida foydalanish
hollaridir.
| 