Mavzu: Psixologiya fanining predmeti va rivojlanish tarixi




Download 0.73 Mb.
Sana25.11.2022
Hajmi0.73 Mb.
#31844
Bog'liq
1-Kurs Psixologiya seminar
Astronomiya. Kalendar, topshiriqlar, jihozlash, Var-4, MD ACADEMY 1,2, jaloliddin mustaqil ish, Microsof Access― relyatsion ma’lumotlar majmuasi. Jadvallar. Ma’lumotlar majmuasi. So’rovlar. So’rovlar natijasi. Hisobot yaratish., Korxonalarning elektr ta, СУЮҚ ОВҚАТЛА1Р, Cтатистика ОН 2022-2023 укув йили 2-булим 35-вариант 2 та сав 1 мас (1), BEKZOD SADULLAYEV. II-kurs Yakuniy nazorat ishi., 3.1, Audit kurs ishi Diyor, Audit kurs ishi Diyor (2)

1.1. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Psixologiya fanining predmeti va rivojlanish tarixi
Reja
1. Psixologiya fanining predmeti maqsad va vazifalari
2. Psixologiya fanining shakllanish tarixi
3. Miya va psixika
4. Ong haqida tushuncha
Tayanch so‘z va iboralar: Psixologiya, psixika, psixik hodisalar, psixologik qonuniyatlar, psixik faoliyatning mexanizmlari, markaziy nerv sistemasi, miya, ong, sezgi, idrok, xotira, hayol, fantaziya xolat, xususiyat, jarayon, motivatsiya.
Darsning maqsadi: Psixologiya fanining predmeti bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; ta’lim tarbiya jarayonni tashkil qilish, o‘quv faoliyati bilan bog‘liq nazariy bilimlarni o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini ta’minlash
O‘quv faoliyati natijalari:
1. Psixologiya fanining predmeti yuzasidan o‘zlashtirgan bilim, ko‘nikma, malakalarini namoyish etadi.
2. Psixologiya fanining predmeti bo‘yicha asosiy tushunchalarning mohiyat mazmunini tushuntirib beradi.
3. Psixologiya fanining shakllanish tarixini mazmunini ochib beradi, o‘z mulohazalarini bildiradi, faktlarni isbotlab beradi.
4. Miya va psixika tushunchalarining mazmunini izohlab beradi.
5. Ong haqidagi tushuncha mazmunini asoslab berish.
6. Psixologiya fanining predmeti mavzusi bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladi.
O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo’yilishi:
Ta’lim berish usullari: Munozara, suhbat, tezkor-so‘rov
Ta’lim berish shakllari: Ommaviy, guruhlarda ishlash
Ta’lim berish vositalari: O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball

O`quv jarayonida savollarga javob berish dasturi.


Birinchi savolda: «Psixologiya» terminining lug‘aviy ma’nosini ochib berish; psixologiyaga asos solinishi va uning fan sifatida maydonga kelishi haqida qisqacha ma’lumot berish; psixik protsesslar, psixik holatlar, psixik xususiyatlar haqida tushuncha berish; psnxologiyaning nazariy va amaliy vazifalari; psixologiya faniga ta’rif berish zarur.
Ikkinchi savolda: Hozirgi zamon psixologiya fanining to‘zilishi, ahvoli va aniq faoliyatni o‘rganuvchi sohalari; umumiy psixologiya, qiyosiy psixologiya; har turli faoliyat sohalaridagi kishilar psixikasini o‘rgatuvchi tarmoq-lari haqida tushuncha beriladi va umumiy psixologiya batafsil ta’riflanadi.
Psixologiyaning falsafa, tabiatshunoslik, pedagogika, kibernetika va boshqa fanlar bilan aloqasini tushuntirish, psixologiyaning texnika taraqqiyoti bilan alokasi haqida ma’lumot berish; psixologiyaning fanlar sistemasida tutgan o‘rnini tushuntirish ko‘zda tutiladi.
Uchinchi savolda: inson nerv sistemasining umumiy to‘zilishi, psixik faoliyatning rsflektorlik tabiati; shartli reflekslar va ularnnig hosil qilinishi; bosh miya katta yarim sharlar po‘stlog‘iiing analitik-sintetik faoliyati, oliy nerv faoliyatining asosiy protsesslari: qo‘zg‘alish, tormozlanish, irradiatsiya va qonsentratsiya, ularning kelib chiqish qonuniyatlari haqida tushuncha, shartli reflekslarning tormozlanishi; katta yarim sharlar qobig‘ining signal funksiyalari haqida tushuncha berish.
To‘rtinchi savolda: Psixologiya fanining prinsiplari tushuntiriladi psixologiyaning determinizm, tarixiylnk prinsipi, ong va faoliyatning birligi; nazariya bilan amaliyotning birligi; shaxsiy yondashish prinsiplari haqida tushuncha beriladi
Kutiladigan natijalar:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni o‘rganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni o‘rganadi. Talaba bugungi kun ko‘p omilli shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi. Jamiyat xalqiga do‘stlari bilan o‘zaro munosabatga kirishishni o‘rganadi, oilasiga atrof muhitga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini anglab yetadi hamda ularga qarshi ijobiy fikr bildirishni ham o‘rganadi.
1-ilova.
“Klaster” grafigi asosida Psixologiya fanining predmeti bo‘yicha bilimlarni tizimlashtirish
1-topshiriq


Psixologiya

Psixologiya fanining predmeti

Psixika










2-topshiriq



Ong va uning xossalari











Miya va psixika


«BIRGALIKDA O‘QIYMIZ» TEXNIKASI

Birgalikda o‘qish: o‘quv guruhi kichik guruhlarga bo‘linadi. Har bir kichik guruh o‘rganilayotgan mavzuning ma’lum bir sohasida ekspert bo‘ladi va boshqalarni o‘rgatadi.
Har bir guruhning maqsadi boshqa barcha guruhlar ishtirokchilari mavzu savollarini to‘la hajmda egallab olishdan iborat.
«Birgalikda o‘qiymiz» texnikasidan foydalangan
holda guruhlarda ishni tashkil etish jarayonining tuzilishi
1. Bilim darajasiga qarab 3-5 kishidan iborat bo‘lgan har xil turdagi guruhlar tuziladi.
ê
2. Har bir guruhga bitta topshiriq beriladi –umumiy mavzuning bir qismi, uning ustida butun o‘quv guruhi ish olib boradi hamda tayanchlar – ekspert varaqlari – taqdim etiladi.
ê
3. Har bir guruh ichida umumiy topshiriq taqsimlanadi.
ê
4. Hamma yakka tartibdagi topshiriqni bajaradi.
ê
5. Barcha guruh a’zolarining mini-ma’ruzalari tinglanadi. Umumiy natija (butun ekspert varag‘i bo‘yicha savollar javobi)ni shakllantiradi va uni taqdimotga tayyorlashadi.
ê
6. Spiker yoki guruh barcha a’zolari birgalikda bajargan ish natijalarini taqdimot etishadi.


Guruhlarda ishlash qoidasi
Sherigingizni diqqat bilan tinglang
Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga ma’sulyat bilan yondashing.
Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling.
Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
Guruglar faoliyatining natijalarini baxolashda hamma ishtirok etish shart.
Aniq tushunmog’imiz lozim:
Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz.

2-ilova

Ekspert guruhlar ish natijalarini baholash mezonlari




Mezonlar

Maks.
ball

Guruh natijalarini baholash

1

2

3

4

5

Axborotning to‘liqligi



1 b.
















Axborotning grafik shaklda ifoda etilishi

1 b.
















Guruhning faolligi



1 b.
















Ballarning maksimal summasi, jami

3b.















3-ilova
Psixikani tushunishga oid yondashuvlarga ta’rif bering.


Antropsixizm ta’limoti - …
Panpsixizm ta’limoti - …
Biopsixizm ta’limoti - …
Neyropsixizm ta’limoti - …
Miyapsixizm ta’limoti - …

Psixologiya predmeti mavzusi yuzasidan KRASSVORD










9










A





































8







R





































3







I








































2




S


































1










T































6













O




























5
















T































7













E


































4










L




























Savollar:
1. “Ideyalar tug’ma bo’ladi” degan yunonistonlik faylasuf.
2. … - inson ruhiyati – shunday holatidirki, u tashqi olamni (ichki ruhiy olamni) ongli tarzda aks ettirishimizni, ya’ni bilishimiz anglashimizni ta’minlaydi (V.M.Karimova)
3. … so’zi jon degan ma’noni bildiradi.
4. Platon psixologiyada qanday oqimning asoschisi hisoblanadi.
5. Abu Ali ibn Sino dunyoda birinchi bo’lib tibbiyot sohasida qanday usullarni qo’llab ko’rgan olimlardan biri.
6. Determinizm oqimning asoschisi.
7. R.Dekart qanday tushunchani fanga kiritgan.
8. … - tizimchasimon murakkab tuzilma nerv talablari tutami, ular miyani va nerv tushunchalarini tananing boshqa a’zolari bilan bog’laydi.
9. Jon o’z ruhiyatiga ko’ra olovsimon uchqundan iborat ekanligini ilgari surgan olim.
Nazorat uchun savollar:
1.Psixologiya fanining predmeti maqsadi va vazifalarini ko‘rsatib o‘ting?
2.Psixologiya fanining shakllanish bosqichlari to‘g‘risida nimalarni bilasiz?
3.Psixologiyaning moddiy asosi nimalar bilan belgilanadi?
4.Ong tushunchasining mohiyatini izohlang?
5.Insonlarda ongsizlik holati qachon ro‘y beradi?
6.Inson va hayvon psixikasi o‘rtasidagi farqlar nimalarda ko‘rinadi?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.2. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Psixologiyaning tadqiqot metodlari
Reja.
1. Hozirgi zamon psixologiyasining tuzilishi va soxalari.
2. Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlari.
Tayanch tushunchalar: ko‘zatish metodi, eksperiment metodi, suhbat va so‘rovnoma metodi, faoliyat mahsulini o‘rganish metodi, test metodi, sotsiometriya metodi, biografiya metodi.
Darsning maqsadi: hozirgi zamon psixologiyasining tuzilishi va tadqiqot metodlari bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; psixologiya fani va uning sohalari, fanlar tizimida tutgan o‘rni, tuzilish tarmoqlari haqida o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini ta’minlash.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
O‘quv faoliyati natijalari
1. Hozirgi zamon psixologiyasining tuzilish, tarmoqlarini yuzasida bilim, ko‘nikma, malakalar tarkib toptirish.
2. Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlari muammosiga doir qarashlarni tahlil qilish hamda hozirgi kun bilan bog‘lash malakalari shakllantirish.
O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo’yilishi:
Ta’lim berish usullari: Munozara, suhbat, tezkor-so‘rov
Ta’lim berish shakllari: Ommaviy, guruhlarda ishlash
Ta’lim berish vositalari: O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar.

Dars davomida savollarga javob berish dasturi.


Birinchi savolda: Hozirgi zamon psixologiyasining tuzilish, tarmoqlarini mohiyatini ochib berish.
Ikkinchi savolda: Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlari asosiy va yordamchi metodlar haqida ma’lumot berish.
Uchinchi savolda: Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlari muammosiga doir qarashlarni tahlil qilish hamda hozirgi kun bilan bog‘lash.
Kutiladigan natijalar:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni o‘rganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni o‘rganadi. Talaba bugungi kun ko‘p omilli shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi. Jamiyat, xalqiga do‘stlari bilan o‘zaro munosabatga kirishishni o‘rganadi, oilasiga atrof muhitga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini anglab yetadi hamda ularga qarshi ijobiy fikr bildirishni ham o‘rganadi.
1-ilova.
“Klaster” grafigi asosida Psixologiya fanining ilmiy tadqiqot metodlarini tizimlashtirish

1-topshiriq.



An’ayayev bo’yicha metodlar tasnifi

2-topshiriq.


Kuzatish metodi

«BIRGALIKDA O‘QIYMIZ» TEXNIKASI


Birgalikda o‘qish: o‘quv guruhi kichik guruhlarga bo‘linadi. Har bir kichik guruh o‘rganilayotgan mavzuning ma’lum bir sohasida ekspert bo‘ladi va bosh-qalarni o‘rgatadi.
Har bir guruhning maqsadi boshqa barcha guruhlar ishtirokchilari mavzu savollarini to‘la hajmda egallab olishdan iborat.
«Birgalikda o‘qiymiz» texnikasidan foydalangan
holda guruhlarda ishni tashkil etish jarayonining tuzilishi
1. Bilim darajasiga qarab 3-5 kishidan iborat bo‘lgan har xil turdagi guruhlar tuziladi.
ê
2. Har bir guruhga bitta topshiriq beriladi –umumiy mavzuning bir qismi, uning ustida butun o‘quv guruhi ish olib boradi hamda tayanchlar – ekspert varaqlari – taqdim etiladi.
ê
3. Har bir guruh ichida umumiy topshiriq taqsimlanadi.
ê
4. Hamma yakka tartibdagi topshiriqni bajaradi.
ê
5. Barcha guruh a’zolarining mini-ma’ruzalari tinglanadi. Umumiy natija (butun ekspert varag‘i bo‘yicha savollar javobi)ni shakllantiradi va uni taqdimotga tayyorlashadi.
ê
6. Spiker yoki guruh barcha a’zolari birgalikda bajargan ish natijalarini taqdimot etishadi.

Guruhlarda ishlash qoidasi
Sherigingizni diqqat bilan tinglang
Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga ma’sulyat bilan yondashing.
Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling.
Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
Guruglar faoliyatining natijalarini baxolashda hamma ishtirok etish shart.
Aniq tushunmog’imiz lozim:
Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz.

2-ilova

Ekspert guruhlar ish natijalarini baholash mezonlari



Mezonlar

Maks.
ball

Guruh natijalarini baholash

1

2

3

4

5

Axborotning to‘liqligi



3 b.
















Axborotning grafik shaklda ifoda etilishi

1 b.
















Guruhning faolligi



1 b.
















Ballarning maksimal summasi, jami

5 b.















3-ilova


Hozirgi zamon psixologiyasining tuzilishi va tadqiqot metodlari mavzusi yuzasidan anagramma


R

E

T

E

D

N

E

Y

R

O

M

E

T

A

M

I

N

I

Z

M

X

I

S

P

O

D

O

Y

A

Y

I

G

O

L

O

I

O

L

L

O

G

I

P

S

I

X

O

F

I

Z

G

O

A

K

M

E

E

T

N

O

P

S

A

Y

I

I

G

O

L

O

G

O

L

O

X

I

E

T

I

Y

A

E

M

P

I

Y

A

M

A

R

K

G

N

L

K

I

R

E

G

E

N

E

T

I

K

D

O

O

N

G

I

T

S

P

E

R

I

M

E

N

N

A

L

D

U

Y

K

P

E

R

S

E

P

T

A

K

A

Z

O

O

E

R

T

E

M

O

T

O

E

M

Sh

A

S

P

O

N

G

P

I

T

E

L

O

G

I

Y

I

X

P

R

I

N

S

T

S

A

Y

I

G

O

L

O




1. Determinizm

9. Genetik

2. Metodologiya

10. Donalash

3. Neyropsixologiya

11.Perseptometr

4. Psixofiziologiya

12. Eksperiment

5. Etnopsixologiya

13. Ong

6. Marketing

14. Prinsip

7. Emperik

15. Zoopsixologiya

8. Longityud

16. Test




17. Akmeologiya

Nazorat uchun savollar:


Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlarini ko‘rsating?
Psixologiyaning fanlar tizimida tutgan o‘rnini qanday izohlaysiz?
A.V.Petrovskiy bo‘yicha psixologiya sohalarini tasnifini keltiring?
4. Kuzatish metodlar xakida ma’lumot bering.
5. Eksperiment metodi xakida ma’lumot bering.
6. Yordamchi metodlarga izox bering.

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.


1.3. Seminar mashg‘uloti


Mavzu: Psixologiya fanining tarmoqlari
Reja.
Hozirgi zamon psixologiyasining fanlar tizimida tutgan o‘rni
Hozirgi zamon psixologiyasining tamoyillari
Hozirgi zamon psixologiyasining tarmoqlari
Darsning maqsadi: hozirgi zamon psixologiyasining tuzilishi va tarmoklari bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash, psixologiya fani va uning sohalari, fanlar tizimida tutgan o‘rni, tuzilish tarmoqlari haqida o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini ta’minlash.
O‘quv faoliyati natijalari:
1.Hozirgi zamon psixologiyasining fanlar tizimidagi o‘rniga doir fikrlarini tahlil qilishga doir bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladi.
2.Hozirgi zamon psixologiyasining tamoyillari borasidagi g‘oyalarni izohlash malakasiga ega bo‘ladi.
3.Hozirgi zamon psixologiyasining tuzilishi, tarmoqlari yuzasidan bilim, ko‘nikma, malakalarni tarkib toptirish.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Ta’lim berish usullari: Og‘zaki bayon qilish, aqliy hujum, FSMU texnologiyasidan iborat.
Ta’lim berish shakllari: Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Ta’lim berish vositalari: O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar, ekspert topshiriqlari Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
O`quv jarayonida savollarga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: hozirgi zamon psixologiyasining tuzilishi va tarmoklari bo‘yicha olgan bilimni mustahkamlash, psixologiya fani va uning sohalari, fanlar tizimida tutgan o‘rni haqida tushuncha berish.
Ikkinchi savolda: Hozirgi zamon psixologiya fanining tuzilishi, aniq faoliyatni o‘rganuvchi sohalari; umumiy psixologiya, qiyosiy psixologiya; har turli faoliyat sohalaridagi kishilar psixikasini o‘rgatuvchi tarmoqlari haqida tushuncha beriladi va umumiy psixologiya batafsil ta’riflanadi.
Uchinchi savolda: Psixologiya fanining prinsiplari tushuntiriladi psixologiyaning determinizm, tarixiylik prinsipi, ong va faoliyatning birligi; nazariya bilan amaliyotning birligi; shaxsiy yondashish prinsiplari haqida tushuncha beriladi.
Kutiladigan natijalar:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni o‘rganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni o‘rganadi. Talaba bugungi kun ko‘p omilli shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi. Jamiyat, xalqiga do‘stlari bilan o‘zaro munosabatga kirishishni o‘rganadi, oilasiga atrof muhitga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini anglab yetadi hamda ularga qarshi ijobiy fikr bildirishni ham o‘rganadi.

1-ilova.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining hozirgi zamon psixologiyasi tarmoqlari


tizimlashtirish

1-topshiriq



Determinizm

Tamoyil

Ong va faoliyat birligi





Aniq faoliyatni o’rganuvchi psixologiya sohalari
2-topshiriq.


3-ilova
“FSMU” strategiyasi.




Fikr





Sabab





Misol





Umumlashtirish




3-ilova
Psixologiyaning asosiy tamoyillarini ularning izohlari bilan juftlang:






Psixologiya tamoyillari



Mazmuni

1

Determinizm

A

Psixikani to‘g‘ri tushunish va uni ong orqali anglash fikrlash va faoliyat.

2

Ong va faoliyat birligi

B

Ong va faoliyat bir butunlikni tashkil qilmaydi. Ong insonning ichki rejasini tuzib beradi.

3

Psixika-ongni faoliyatda rivojlanishi

C

Psixika-hayot sharoiti bilan bog‘liqlikni anglatib tashqi sharoitlar o‘zgarishi bilan o‘zgaradi.

Javob:

1 -

2 -

3 -



Nazorat uchun savollar:


Hozirgi zamon psixologiyasi fanining tamoyillarini sanang?
Determinizm tamoyilining mohiyatini izohlang?
Ong va faoliyat birligi tamoyilini izoxlab bering?
Hozirgi zamon psixologiyasining tuzilishi tarmoqlari xususida fikr yuriting?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.



1.4. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Xulq-atvorning psixofiziologik
Reja:
1. Xulq-atvorning psixofiziologik asosi
2. Psixik xususiyat va holatlarning neyropsixologik asoslari
3.Psixikaning muhit va a’zolar tuzilishiga bog‘liqligi
4.Inson va hayvon psixikasining rivojlanishi
Tayanch iboralar: Nerv tizimi, neyronlar, akson, dendrit, miya, endokrin tizimi, instinkt, onglilik va ongsizlik.
Darsning maqsadi: psixika va ongning taraqqiyoti mavzusi bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; inson psixikasining rivojlanish bosqichlari va uning xarakterli xususiyatlari o‘qib-o‘rganish orqali talabalardarning seminar mashg`ulotida faolligini ta’minlash.
Uquv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning quyilishi:
Ta’lim berish usullari: Munozara, suhbat, tezkor-so‘rov
Ta’lim berish shakllari: Ommaviy, guruhlarda ishlash
Ta’lim berish vositalari: O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar, ekspert topshiriqlari Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Dars davomida savollarga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: Psixik xususiyat va holatlarning neyropsixologik asoslari mohiyatini ochib berish
Ikkinchi savolda: Psixikaning muhit va a’zolar tuzilishiga bog‘liqligi haqida ma’lumot berish
Kutiladigan natijalar:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni o‘rganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni o‘rganadi. Talaba bugungi kun ko‘p omilli shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi. Jamiyat, xalqiga do‘stlari bilan o‘zaro munosabatga kirishishni o‘rganadi, oilasiga atrof muhitga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini anglab yetadi hamda ularga qarshi ijobiy fikr bildirishni ham o‘rganadi.
1-ilova.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining psixika va ongning taraqqiyoti mavzusi bo‘yicha bilimlarini tizimlashtirish
1-topshiriq

Determinism

Psixikaning rivojlanish bosqichlari

Ong va faoliyat birligi











2-topshiriq



Hayvonlarning intellectual xatti-xarakatlari

«BIRGALIKDA O‘QIYMIZ» TEXNIKASI

Birgalikda o‘qish: o‘quv guruhi kichik guruhlarga bo‘linadi. Har bir kichik guruh o‘rganilayotgan mavzuning ma’lum bir sohasida ekspert bo‘ladi va bosh-qalarni o‘rgatadi.
Har bir guruhning maqsadi boshqa barcha guruhlar ishtirokchilari mavzu savollarini to‘la hajmda egallab olishdan iborat.
«Birgalikda o‘qiymiz» texnikasidan foydalangan
holda guruhlarda ishni tashkil etish jarayonining tuzilishi
1. Bilim darajasiga qarab 3-5 kishidan iborat bo‘lgan har xil turdagi guruhlar tuziladi.
ê
2. Har bir guruhga bitta topshiriq beriladi –umumiy mavzuning bir qismi, uning ustida butun o‘quv guruhi ish olib boradi hamda tayanchlar – ekspert varaqlari – taqdim etiladi.
ê
3. Har bir guruh ichida umumiy topshiriq taqsimlanadi.
ê
4. Hamma yakka tartibdagi topshiriqni bajaradi.
ê
5. Barcha guruh a’zolarining mini-ma’ruzalari tinglanadi. Umumiy natija (butun ekspert varag‘i bo‘yicha savollar javobi)ni shakllantiradi va uni taqdimotga tayyorlashadi.
ê
6. Spiker yoki guruh barcha a’zolari birgalikda bajargan ish natijalarini taqdimot etishadi.

2-ilova



Guruhlarda ishlash qoidasi
Sherigingizni diqqat bilan tinglang
Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga ma’sulyat bilan yondashing.
Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling.
Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
Guruglar faoliyatining natijalarini baxolashda hamma ishtirok etish shart.
Aniq tushunmog’imiz lozim:
Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz.

Ekspert guruhlar ish natijalarini baholash mezonlari



Mezonlar

Maks.
Ball

Guruh natijalarini baholash

1

2

3

4

5

Axborotning to‘liqligi



3 b.
















Axborotning grafik shaklda ifoda etilishi

1 b.
















Guruhning faolligi



1 b.
















Ballarning maksimal summasi, jami

5 b.
















4-ilova
Tropizm turlarini ularning ma’nosi bilan juftlab yozing:











1

Gidrotropizm-

A

Tirik organizmlarning namlik, suv ta’siri ostida harakat qilishi.

2

Xemotropizm-

B

Tirik organizmlarning issiqlik ta’siri ostida harakat qilishi.

3

Gemotropizm-

C

Tirik organizmlarning quyosh nuri ta’siri ostida harakat qilishi.

4

Barotropizm-

D

Tirik organizmlarning yorug‘lik ta’siri ostida harakat qilishi.

5

Termotropizm-

E

Tirik organizmlarning havo bosimi ta’siri ostida harakat qilishi.

6

Fototropizm-

F

Tirik organizmlarning fizik-kimyoviy muhit ta’siri ostida harakat qilishi.

Javob:

1 -

2 -

3 -

4 -

5 -

6 –



Nazorat uchun savollar:


Psixikaning filogenetik taraqqiyoti nimalar bilan belgilanadi?
Hayvonlarning hatti-harakat tiplariga nimalar kiradi?
Sensor bosqich va uning xarakterli xususiyatini ko‘rsating?
Perseptiv bosqich va uning xarakterli xususiyatini ko‘rsating?
Intellektual bosqich va uning xarakterli xususiyatini ko‘rsating?
Psixikaning muhit va a’zolar tuzilishiga bog‘liqligini izohlang?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.5. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Shaxs
Reja:
1. Shaxs haqida tushuncha.
2. Shaxsning tarkib topishi.
3. Chet el psixologiyasida shaxs nazariyalari.
Darsning asosiy tushuncha va atamalari:
Shaxs, individ, individuallik, malaka, odat, endopsixika, ekzopsixika, dunyoqarash, e’tiqod, ehtiyoj, ma’suliyat.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda shaxs haqida tushuncha, individ, individuallik. Shaxs tushunchalari, shaxs faolligi tushunchalarining mazmuni. Shaxs shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar, shaxsning malaka va odatlari, endopsixika va ekzopsixika. Tushuncha shaxs borasida ko‘p omillik nazariyasi chet el psixologiyasida shaxs nazariyalari, K. Levin nazariyasi tushunchalarining mazmuni kognitivistik nazariyalarining mazmuni kabi tushunchalarini yanada kengaytirib tushintirishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida talabalar qalbida shaxs haqida bilimlarni shakllantirib, shaxs tushunchalarini yanada yaxshirok tushuncha hosil qilish va ilmiy dunyoqarashlarini yuksaltirishdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, aqliy hujum, BBB “Muammoli vaziyat” texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar, chizmalar asosida tayyorlangan slaydlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Mashg‘ulot savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: Individ haqida tushuncha, shaxs va uniig strukturasi, shaxsdagi individuallik xususiyatlar, ular o‘rtasidagi bog‘lanishlar tushuntiriladi.
Ikkinchi savolda: shaxs aktivligi deb nimaga aytilishi; shaxs aktivligining manbai sifatida ehtiyoj va uning turlari haqida fikr bildiriladi; inson aktivligi bilan hayvon aktivligining farqi ochib beriladi. Mehnat ehtiyojlariga alohida to‘xtalish; ob’yekt mazmuni va ehtiyojlari, qiziqishlar, e’tiqod, tilaqlar, anglashilmagan mayllar, shaxs maqsadlari va talablarning darajasi haqida qisqacha fikr aytilishi kerak.
Uchinchi savolda: odam shaxsini shakllantirish qonuniyatlarining ob’yektiv xarakteri; odamning rivojlanishida va shaxsning kamolotida biologik va ijtimoiy komponentlarning roli to‘g‘risida; odamning psixik rivojlanishi va shaxs kamolotidagi harakatlantiruvchi kuchlar; yosh avlodning har tomonlama rivojlanishining asosiy omillari va shart-sharoitlari; har tomonlama madaniyatli kishilarga xos bo‘lgan shaxsiy sifatlar; shaxs aktivligining freydistik va neofreydistik; bixevioristik qonsepsiyalarning tanqidi haqida so‘z yuritiladi.

1-ilova.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining shaxs mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish



Individ

Shaxs

Individuallik
1-topshiriq













2-ilova
B/B/B jadvali to`ldiring



Bilaman

Bilishni xohlayman

Bilib oldim










3-ilova
Shaxs mavzusi yuzasidan anagramma



D

N

I

I

X

I

K

A

O

Z

K

E

I

O

P

S

R

E

K

A

P

S

I

X

V

D

A

L

U

T

I

P

Sh

A

K

I

I

N

T

S

I

Y

A

S

O

T

S

I

D

E

T

I

K

Sh

A

X

S

K

O

O

B

N

E

E

R

V

I

T

I

N

G

G

I

E

K

T

Q

I

Z

I

Q

I

Sh

E

O

G

A

M

O

T

I

V

E

T

I

N

H

A

R

M

A

L

A

K

A

A

Q

E

I

N

T

E

R

F

E

R

E

N

O

T

O

S

N

I

A

Y

I

S

N

T

D

I

N

Q

T

U

N

A

X

M

Z

I

S

K

Harflar orasiga yashiringan so’zni toping!



1. Individ

8. Qiziqish

2. Endopsixika

9. Motiv

3. Ekzopsixika

10. Harakter

4. Biogenetik

11. Interferensiya

5. Rekapitulatsiya

12. Malaka

6. Sotsiogenetik

13. E’tiqod

7. Shaxs

14. Inson
15. Nutq



4-ilova
Jadvalni to‘ldiring



Atama

Ma’nosi

1

AUTSAYDER




2

INDIVID




3

INDIVIDUALLIK




4

KONFORMLIK




5

LIDER




6

SHAXS




7

STATUS




5-ilova
Aqliy xujum uchun savollar
1. Individ va shaxsga ta`rif bering. Ularning birligi, tafovutlarini ajrating.
2.Nima uchun barcha odamlarni shaxs deya olmaymiz, uning individdan asosiy farq qiluvchi belgisi nimada? Fikrlaringizni misollar bilan izohlang.
3. Odamning o‘zini shaxs sifatida tanishi, o‘zining jismoniy hamda aqliy qobiliyatlarini, xatti-harakatlari va ularning motivlarini, atrofdagi borliqqa, o‘z-o‘ziga bo‘lgan munosabatlarini tushunish nima? Ajrating. Vujudga kelish sabablarini asoslang.
4. Psixik rivojlanishni harakatga keltiruvchi asosiy kuchni ko‘rsating va asoslang (baholash).
5. Shaxsning har tomonlama (barkamol) rivojlanganligini birinchi navbatda nima belgilaydi? Ajratib ko‘rsating. Fikrlar to‘g‘riligini isbotlang.
6. Amalga oshirilishi shaxsning kundalik yehtiyojiga aylangan intilishlar, xatti-harakatlar va dunyoqarash tizimini ko‘rsating hamda inson hayotidagi ahamiyatini tushuntiring.
7. Inson shaxsining tarkib topishi quyidagi omillarning qaysilariga bog‘liq va nima uchun? Asoslang.
8. Shaxs tuzilishini (struktura) sxematik ravishda ifodalang va ularning o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsating, analiz, sintez qiling, umumlashtiring.
9. Shaxs faolligi, umuman, faollik deganda nimani tushunasiz? Faollikka psixologik ta`rif bering va faollikka undovchi motivlarni ko‘rsating. Mohiyatini ochib bering. (tushunish)
10. Shaxs faolligini Z.Freyd konseptsiyasi bo‘yicha sharhlang. O‘z fikrlaringizni bildiring.
11. Shaxsning yo‘naltirilganligiga ta`rif bering va mohiyatini ochib bering. Anglangan va anglanilmagan motivlarga misollar keltiring. Frustratsiya nima yekanligini izohlang.
12. YE`tiqod nima? Shaxsning yo‘l-yo‘riqlari-chi? Bu tushunchalarga psixologik xarakteristika bering, mazmun-mohiyatini ochib bering. Yo‘l-yo‘riqlar tuzilishning uch tarkibiy qismini bayon yeting.
13. Shaxsning o‘z yehtiyojlarini qondirish uchun voqe`likni o‘zgartirishga qaratilgan muhim qobiliyati nima va uning inson hayotidagi rolini ko‘rsating.
14. Shaxsning faoliyatini yo‘naltirib turadigan va mavjud vaziyatlarga nisbatan bog‘liq bo‘lmagan barqaror motivlar majmuini ko‘rsating.
15. O‘z-o‘ziga baho berish nima va u qanday paydo bo‘ladi?
Asosiy adabiyotlar:
David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.
6.Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.6. Seminar mashg‘uloti


Mavzu: Shaxsni o‘rganish metodlari
Reja.
Shaxs faolligi
Shaxsning malaka va odatlari
Shaxsning psixologik tuzilish modellarining tahlili
Shaxsni o‘rganish metodlari
Darsning asosiy tushuncha va atamalari:
Shaxs, individ, individuallik, malaka, odat, endopsixika, ekzopsixika, dunyoqarash, e’tiqod, ehtiyoj, qiziqish, ma’suliyat.
Darsning maqsadi: shaxs, individ, individuallik bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; shaxs borasidagi psixologik nazariyalar, shaxsning ko‘nikma, malaka, odatlari, faolligining manbalari haqida o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini ta’minlash.
O‘quv faoliyati natijalari:
1.Shaxsning malaka va odatlari, faolligining manbalarini yuzasida bilim, ko‘nikma, malakalar tarkib toptiriladi.
2.Shaxsning psixologik tuzilish modellari muammosiga doir qarashlarni tahlil qilish hamda hozirgi kun bilan bog‘lash malakalari shakllantiriladi.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, aqliy hujum, “Muammoli vaziyat” texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar. chizmalar asosida tayyorlangan slaydlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Mavzu savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: individ haqida tushuncha, shaxs va uniig strukturasi, shaxsdagi individuallik xususiyatlar, ular o‘rtasidagi bog‘lanishlar haqida ma`lumot berish.
Ikkinchi savolda: Shaxsning malaka va odatlari, faolligining manbalarining mohiyatini ochib berish
Uchinchi savolda: Shaxsning psixologik tuzilish modellari muammosiga doir qarashlarni tahlil qilish hamda hozirgi kun bilan bog‘lash
Guruh va uning turlari, to‘zilishi, guruhning jamoa sifatida rivojlanish» haqida gapiriladi.
Shaxs bilan jamoa o‘zaro munosabatlarining njtimoiy-psixologik xarakteristikasi; shaxsga nisbatan jamoaning vazifalari; jamoa va unga rahbarlik masalasi; liderlik masalan; raxbarlik va liderlik shaxs bnlan jamoa o‘zaro munosabatlarining zohir bo‘lishi haqida so‘z yuritiladi

Quyidagi fikrlarni davom etdiring“ inson shaxsining tarkib topishiga ta’sir etuvchi omillar, bu….


Charxpalak” uslubiy qoidasi

3–4 guruxda talabalar ish olib boradi. Har bir guruhga tugallanmagan fikrlardan iborat savollar yozilgan vatman qog’ozi va to’rt xil flamaster yoki marker beriladi. Savollar aylanib xar bir guruxdan o’tadi, javoblar to’ldiriladi va savol o’z guruxiga kelgach o’yin to’xtatiladi. So’ng javoblar yig’ib olingach, doskaga yopishtiriladi va muxokama qilinadi. Xar bir guruxdan vakil chiqib yozlarining javoblarini o’qib beradi. Eng asosli javob bergan gurux g’olib xisoblanadi.


O‘quv topshiriq:
1 – guruh topshirig‘i.
1. “Shaxs” tushunchasiga ta’rif bering.
2. Shaxsning o‘z-o‘zini anglashini va «men» obrazini tushuntirib bering.
2 – guruh topshirig‘i.
1. Shaxs va uning ijtimoiylashuvi omillari.
2. Shaxs dunyoqarashi va e’tiqodini o‘zgartiruvchi omillarini aytib bering.
3–guruh topshirig‘i:
1. Individ va individuallik tushunchalarini aytib bering.
2. “Shaxs”, “individ”, “individuallik” tushunchalarini misollar bilan tushuntiring

“ Klaster” grafigi asosida o‘quvchining shaxs mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish


1-topshiriq.

2-topshiriq



Шахснинг малака ва одатлари







Nazorat savollar:


1 Shaxs shakllanishiga tasir etuvchi omillarni aniqlang?
2 Shaxsning malaka va odatlarining mazmuni nima bilan belgilanadi?
3 Shaxsning psixologik tuzilish modellari tahlilini ko‘rsating?
4. Psixik rivojlanishni harakatga keltiruvchi asosiy kuchni ko‘rsating va asoslang (baholash).
5. Shaxsning har tomonlama (barkamol) rivojlanganligini birinchi navbatda nima belgilaydi? Ajratib ko‘rsating. Fikrlar to‘g‘riligini isbotlang.
6. Amalga oshirilishi shaxsning kundalik yehtiyojiga aylangan intilishlar, xatti-harakatlar va dunyoqarash tizimini ko‘rsating hamda inson hayotidagi ahamiyatini tushuntiring.
7. Inson shaxsining tarkib topishi quyidagi omillarning qaysilariga bog‘liq va nima uchun? Asoslang.
8. Shaxs tuzilishini (struktura) sxematik ravishda ifodalang va ularning o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsating, analiz, sintez qiling, umumlashtiring.
9. Shaxs faolligi, umuman, faollik deganda nimani tushunasiz? Faollikka psixologik ta`rif bering va faollikka undovchi motivlarni ko‘rsating. Mohiyatini ochib bering. (tushunish)

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.
6. Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.7. Seminar mashg‘uloti


Mavzu: Temperament
Reja:
1. Temperament haqida tushuncha.
2. Temperamentning tiplari va tiplarga xos xususiyatlari ta’rifi.
3. Shaxsda temperament tiplari, xususiyatlarning o‘sishi va ularning amaliy ahamiyati
Tyanch tushunchalar: shaxsning individual tipologik jihati, temperament, markaziy nerv sistemasining tiplari, yekstrovertiv, iktrovertiv jihati, stabillik, sustkashlik, aktivlik, reaktivlik, sangvinik, xolerik, flegmatik, melonxolik, Krechmer tipologiyasi
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga oliy nerv faoliyati tiplari, temperament haqida tushuncha, temperamentning tiplari va tiplarga xos xususiyatlarning ta’rifi, shaxsda temperament tiplari, xususiyatlarning o‘sishi va ularning amaliy ahamiyati kabi xususiyatlarni tushuntirishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar ruhiyatida shaxsiy e’tiqodlarini shakllantirib, Vatan tuyg‘usini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, FSMU, Klaster va “Muammoli vaziyat” texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar, chizmalar asosida tayyorlangan slaydlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Mavzu savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: temperament haqida umumiy tushuncha; temperamentning fiziologik asoslari; temperament tiplari haqida ma`lumot berish
Ikkinchi savolda: Temperament tiplari va nerv tizimi, inson asab tizimining xususiyatlari borasidagi fikrlarini borasidagi g‘oyalarni izohlab beriladi
Uchinchi savolda: Faoliyatning individual uslubi va temperament, inson faoliyatining xususiyatlari va ularning temperament tiplari bilan bog‘liqligiga doir qarashlarni tahlil qilish.
Shaxs individual tipologik xususiyatlari va ularni diagnostika qilish, xarakter va temperamentni bilishning ahamiyati?” savolini yo‘naltiruvchi uslubiy tavsiyalar yordamida jadvalda javob berish.
Kutilayotgan natija:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni oprganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni oprganadi. Talaba bugungi kun kopp omilli Shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi.
O‘quv topshiriq: 1-ilova

Savol

Bugungi kunda insolarning oliy nerv faoliyati tiplariga bo‘lgan munosabatingiz

(F) Fikringizni bayon eting




(S) Fikringiz bayoniga sabab ko‘rsating




(M) Ko‘rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring




(U) Fikringizni umumlashti-ring




2-ilova.

“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining shaxsning individual psixologik xususiyatlari mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish


1-topshiriq

Shaxs xususiyatlari

Asab tizimi



Temperament











«BIRGALIKDA O‘QIYMIZ» TEXNIKASI

Birgalikda o‘qish: o‘quv guruhi kichik guruhlarga bo‘linadi. Har bir kichik guruh o‘rganilayotgan mavzuning ma’lum bir sohasida ekspert bo‘ladi va bosh-qalarni o‘rgatadi.
Har bir guruhning maqsadi boshqa barcha guruhlar ishtirokchilari mavzu savollarini to‘la hajmda egallab olishdan iborat.
«Birgalikda o‘qiymiz» texnikasidan foydalangan
holda guruhlarda ishni tashkil etish jarayonining tuzilishi
1. Bilim darajasiga qarab 3-5 kishidan iborat bo‘lgan har xil turdagi guruhlar tuziladi.
ê
2. Har bir guruhga bitta topshiriq beriladi –umumiy mavzuning bir qismi, uning ustida butun o‘quv guruhi ish olib boradi hamda tayanchlar – ekspert varaqlari – taqdim etiladi.
ê
3. Har bir guruh ichida umumiy topshiriq taqsimlanadi.
ê
4. Hamma yakka tartibdagi topshiriqni bajaradi.
ê
5. Barcha guruh a’zolarining mini-ma’ruzalari tinglanadi. Umumiy natija (butun ekspert varag‘i bo‘yicha savollar javobi)ni shakllantiradi va uni taqdimotga tayyorlashadi.
ê
6. Spiker yoki guruh barcha a’zolari birgalikda bajargan ish natijalarini taqdimot etishadi.

Guruhlarda ishlash qoidasi
Sherigingizni diqqat bilan tinglang
Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga ma’sulyat bilan yondashing.
Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling.
Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
Guruglar faoliyatining natijalarini baxolashda hamma ishtirok etish shart.
Aniq tushunmog’imiz lozim:
Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz.
3-ilova

4-ilova.


Temperament turlarini aniqlang.



Tavsif

Temperament turi

1

tez ta’sirlanuvchanlik, hatto, arzimagan narsalar uchun ham juda chuqur o‘ylanib yurishga moyillik bilan xarakterlanadi




2

chaqqon, harakatchan, taassurotlari tez-tez o‘zgarib turadigan, boshqa kishilarga nisbatan dilkashlik va mehribonlik qilish hislatlari bilan xarakterlanadi




3

harakatlarning sekinligi, barqarorligi, emotsional holatlarning tashqi ko‘rinishlari kuchli emasligida namoyon bo‘ladi




4

emotsiyalarning jo‘shqinligi, kayfiyatning birdaniga tez o‘zgarib qolishi hissiyotning muvozanatsizligi va umuman harakatchanlik bilan ifodalanadi



Nazorat savollari:


1.Temperament tushunchasining mohiyatini asoslang?
2.Oliy nerv faoliyati tipi va temperament o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsating?
3.Temperament xususiyatlariga ta’rif bering?
4.Temperament tiplarining mohiyatini izohlang?
5.Faoliyatning indvidual uslubi va temperament o‘rtasidagi munosabatni aniqlang?
6.Temperament borasidagi psixologik nazariyalarning mohiyatini asoslang?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.7. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Xarakter
Reja:

1. Xarakter haqida tushuncha.


2. Shaxs xarakterining to‘zilishi.
3. Shaxsda ijobiy xarakter sifatlarini o‘stirishning asosiy shart-sharoitlari.
Tayanch tushuncha: Xarakter, ijobiy, salbiy, xislat, xususiyat, g‘oyaviylik, prinsipiallik saxiylik, kamtarlik, ijodkorlik, tashabuskorlik. Xarkter–shaxsning hulq atvori xislatlari yig‘indisi. Ijobiy–umuminsoniy axloqiy sifatlarga mos keluvchi xarakter xislatlari. Salbiy-jamiyat talablariga zid xarakter xislatlari. Xislat–shaxsdagi bir nechta xarakter sifatlari yig‘indisi.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga. Xarakter haqida tushuncha, shaxs xarakterining to‘zilishi, xarakter xislatlarining shaxs muloqotlari va faoliyatidagi roli, shaxsda ijobiy xarakter sifatlarini o‘stirishning asosiy shart-sharoitlari haqida tushuncha berish.
Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar ruhiyatida shaxsiy e’tiqodlarini shakllantirib, Vatan tuyg‘usini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi.Suhbat–munozara, Klaster, FSMU texnologiyasi va “Muammoli vaziyat” texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar, ma’lumotli xabarnoma blankalari va psixologiya fani metodlari
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Dars jarayonida savollarga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: xarakter haqida umumiy tushuncha; xarakterning fiziologik asoslari; xarakterning xislatlari; xarakter xislatlarining tabiati; xarakterning tipik va individual xususiyatlari; yaxlit tushuncha sifatida xarakterning to‘zilishi, xarakterning axloqiy va irodaviy sifatlari haqida to‘xtalish kerak.
Ikkinchi savolda: shaxsning maqsadi xarakter komponentidir: psixik xolat va xarakter; xarakter va temperament; xarakter va iroda; xarakter va qobiliyatlarning o‘zaro aloqadorlik tomonlari tushuntiriladi
Uchinchi savolda: kishi xarakterining rivojlanishida ijtimoiy va tabiiy-tarixiy va ontogenetik omillarning roli: xarakter rivojlanishining yosh xususiyatlari; xarakterning shakllanishidagi asosiy shartlar; o‘quvchining o‘z-o‘zini tarbiyalashi haqida tushuncha beriladi.
Kutilayotgan natija:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni oprganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni oprganadi. Talaba bugungi kun kopp omilli Shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi.




1-ilova.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining shaxsning individual psixologik xususiyatlari mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish
1-topshiriq

Xarakter xususiyatlari

Individuallik

Xarakter



2-topshiriq.



Xarakter tuzilishi




2-ilova
F S M U texnologiyasi




Fikr





Sabab





Misol





Umumlashtirish




3-ilova


TEMPERAMENT VA XARAKTERga oid atamalarning ma’nosini to‘g‘ri topib belgilang.



Atamalar

Maqbul variant

1

TEMPERAMENT




2

XARAKTER




3

ABULIYA




4

INTROVERTLIK




5

EKSTROVERTLIK




6

SENZITIVLIK



Eng oddiy, oson masalalar bo‘yicha ham malum qarorga kelish qobiliyati yo‘qligida namoyon bo‘ladigan o‘ta irodasizlikdir


Shaxsning tipini aniqlash uchun G.Ayzenk tomonidan kiritilgan bo‘lib, introvertlik kishida dilkashlikning yo‘qligida, o‘zi bilan o‘zigina bo‘lib qolishligida, boshqa kishilarga mutlaqo qiziqmasligida va o‘zi ustida chuqurroq o‘ylab ko‘rishga moyilliklik yo‘qligida namoyon bo‘ladi
Turli ta’sirlarga nisbatan hissiyotning tez va kuchli qo‘zg‘alishi bilan xarakterlanadigan tip
Shaxsning yakka psixologik xususiyatlari majmui bo‘lib, bu kishi faoliyati va xulq-atvorining dinamik hamda emotsional tomonlari bilan xarakterlanadi
Kishidagi barqaror psixik xususiyatlarning individual birligi bo‘lib, bu shaxsning mehnatga, narsa va hodisalarga, boshqa kishilarga, atrofdagi muhitga va o‘z-o‘ziga bo‘lgan munosabatlarida ifodalanadigan uning muayyan sharoitlardagi xatti-harakatlarini belgilab beradigan barqaror, yakka psixik xususiyatlari yig‘indisidir

Nazorat savollari:


Xarakter tushunchasining mazmunini izohlang?
Xarakterning fiziologik asoslarini nima tashkil qiladi?
Xarakter tipologiyasining mazmuni nimalarda ko‘rinadi?
Xarakter aksentuatsiyasining mazmunini asoslang?
Xarakter tarkibini nimalar tashkil qiladi?
Xarakterning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarni ko‘rsating?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.9. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Qobiliyat
Reja:
1.Qobiliyat haqida tushuncha
2.Qobiliyatlarning sifat va miqdor tavsifi
3.Qobiliyatlarning tasnifi va tarkibi
4.Talantning paydo bo‘lishi va rivojlanishi
Tayanch tushunchalar: Qobiliyat, layoqat, bilim, ko`nikma, malaka, qobiliyatning sifat va miqdor xarakteristikasi, umumiy va maxsus qobiliyatlar, talatnt, istedod, daxolik.
Darsning maqsadi: shaxsning individual psixologik xususiyatlari, qobiliyat bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; qobiliyat, qobiliyatlarning tarkibi, tuzilishi, talant, iste’dod tushunchalarining mohiyati mazmuni haqida o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini ta’minlash
O‘quv faoliyati natijalari:
1.Shaxsning individual psixologik xususiyatlari, qobiliyat tushunchalarining mohiyatiga doir fikrlarini tahlil qilishga hamda bilim, ko‘nikma, va malakalarga ega ega bo‘ladi.
2.Qobiliyatlarning sifat va miqdor tavsifi, qobiliyatlarning tasnifi va tarkibi borasidagi g‘oyalarni izohlash malakasiga ega bo‘ladi.
3.Qobiliyatlarning tabiiy asoslari, layoqat, fiziologik rivojlanish xususiyatlariga doir bilim, ko‘nikma, malakalar tarkib toptiriladi.
4.Talantning paydo bo‘lishi va rivojlanish xususiyatlari, qobiliyatlar borasidagi psixologik nazariyalarga doir qarashlarni tahlil qilish hamda inson shaxsining kamoloti bilan bog‘lash malakalari shakllantirildi.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, Klaster, aqliy hujum, FSMU texnologiyasi texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar, psixologiya fani metodlari, testlar
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Kutilayotgan natija:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni oprganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni oprganadi.

1-ilova
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining shaxsning individual psixologik xususiyatlari mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish


1-topshiriq

Qobilyat

Layoqat

Talant








«BIRGALIKDA O‘QIYMIZ» TEXNIKASI

Birgalikda o‘qish: o‘quv guruhi kichik guruhlarga bo‘linadi. Har bir kichik guruh o‘rganilayotgan mavzuning ma’lum bir sohasida ekspert bo‘ladi va bosh-qalarni o‘rgatadi.
Har bir guruhning maqsadi boshqa barcha guruhlar ishtirokchilari mavzu savollarini to‘la hajmda egallab olishdan iborat.
«Birgalikda o‘qiymiz» texnikasidan foydalangan
holda guruhlarda ishni tashkil etish jarayonining tuzilishi
1. Bilim darajasiga qarab 3-5 kishidan iborat bo‘lgan har xil turdagi guruhlar tuziladi.
ê
2. Har bir guruhga bitta topshiriq beriladi –umumiy mavzuning bir qismi, uning ustida butun o‘quv guruhi ish olib boradi hamda tayanchlar – ekspert varaqlari – taqdim etiladi.
ê
3. Har bir guruh ichida umumiy topshiriq taqsimlanadi.
ê
4. Hamma yakka tartibdagi topshiriqni bajaradi.
ê
5. Barcha guruh a’zolarining mini-ma’ruzalari tinglanadi. Umumiy natija (butun ekspert varag‘i bo‘yicha savollar javobi)ni shakllantiradi va uni taqdimotga tayyorlashadi.
ê
6. Spiker yoki guruh barcha a’zolari birgalikda bajargan ish natijalarini taqdimot etishadi.



Guruhlarda ishlash qoidasi
Sherigingizni diqqat bilan tinglang
Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga ma’sulyat bilan yondashing.
Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling.
Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
Guruglar faoliyatining natijalarini baxolashda hamma ishtirok etish shart.
Aniq tushunmog’imiz lozim:
Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz.

2-ilova

Ekspert guruhlar ish natijalarini baholash mezonlari



Mezonlar

Maks.
Ball

Guruh natijalarini baholash

1

2

3

4

5

Axborotning to‘liqligi



3 b.
















Axborotning grafik shaklda ifoda etilishi

1 b.
















Guruhning faolligi



1 b.
















Ballarning maksimal summasi, jami

5 b.















3-ilova
“FSMU” strategiyasi.



Fikr





Sabab





Misol





Umumlashtirish




-Sizningcha, bilim, ko‘nikma va malakalar bilan qobiliyatlarning tafovuti nimada? Fikringizni asoslang.


-Qobiliyatlar tug‘ma jihatmi yoki hayot davomida orttiriladimi? Fikringizni asoslang.
-Bilim, ko‘nikma va malakalarning shakllanishi qobiliyatlarda o‘z ifodasini topadimi?
-Qobiliyatlarning miqdor va sifat jihatlarini ajratish mumkinmi?
-Ayzenkning «aqliy qobiliyatlarni aniqlash testi»ga asoslanib xulosalar chiqarish mumkinmi? Fikringizni asoslang.
-Shaxs tiplari bilan qobiliyatlar orasidagi bog‘liqlik bormi?
-Qobiliyat bilan iste`dodning farqi nimada? Fikringizni asoslang.
-Iste`dod mehnatdan ozod qiladimi?
-Iste`dod va layoqatlarning tabiiy asosi nimada? Dalillang

Mazmuniga qarab qaysi atama ekanligini aniqlang (Qobiliyat mavzusiga oid atamalar)





Atamaning mazmuni

Atama

1

shaxsning eng yuksak darajadagi ijodi bilan o‘zini namoyon qilish hodisasi

UMUMIY ISTE’DOD

2

nerv sistemasining ba’zi genetik determinlashgan anatom - fiziologik xususiyati bo‘lib, bu kishida qobiliyatlar tarkib topishi va rivojlanishning dastlabki yakka tug‘ma tabiiy zaminidir

FRENOLOGIYA

3

aqli zaiflik, psixik funktsiyalar taraqqiyotining ortda qolishi

TALANT

4

shaxsning-ma’lum faoliyatdagi muvaffaqiyatlarini va osonlik bilan biron faoliyatni egallay olishini ta’minlaydigan yakka psixologik xususiyatlaridir

GENIALLIK

5

shaxsning malum faoliyatida ifodalanadigan qobi- liyatlarning yuqori darajasi

ZEHN

6

odamda u yoki bu xildagi qobiliyatlarning rivojlanganligini bosh suyagining tuzilishiga qarab aniqlash mumkin degan nazariya bo‘lib, bu nazariya avstriyalik vrach F.Gall tomonidan tavsiya etilgan

OLIGOFRENIYA

7

kishining qobiliyatlari birligi bo‘lib, bu shaxsning aqliy-intelektual imkoniyatlari doirasi bilan faoliyatining o‘ziga xosligi darajasini belgilab berishda shartlanadi

QOBILIYATLAR

4-ilova
Aqliy hujum uchun savollar:
1. Shaxsning mazkur faoliyatini muvaffaqiyatli amalga oshirish sharti hisoblangan va buning uchun zarur bilim, ko‘nikma va malakalarni yegallash dinamikasida yuzaga chiqadigan farqlarda namoyon bo‘ladigan individual-psixologik xususiyat nima deyiladi.
2. Nima uchun malaka ko‘nikma va bilimlarga nisbatan odamning qobiliyatlarini qandaydir imkoniyat deyishadi? Fikringizni misollar bilan asoslang?
3. Ikki bola institutga kirayapti deylik, ulardan biri imtihonlarni topshirdi, ikkinchisi o‘ta olmadi.
Xo‘sh, bundan ularning qaysi biri qobiliyatli yekanligiga baho bera olamizmi? Dallilar bilan isbotlang.
4. Qobiliyatning namoyon bo‘lishi uchun nimalar kerak? Nega uni urugga o‘xshatiladi? Dalillar bilan isbotlang.
5. Qobiliyatlar diagnostikasida yeng yaxshi natija beradigan yo‘l qaysi biri yekanligini ayting.

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.


1.10. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Faoliyat va motivatsiya
Reja:
1.Faoliyat haqida tushuncha
2.Faoliyatning interorizatsiyasi va ekstrorizatsiyasi
3.Faoliyatning asosiy turlari
4.Motiv va motivatsiya
5.Motivatsion sohani tekshirish metodlari
Tayanch tushunchalar: Shaxs, faoliyat, faollik, faoliyatning tuzilishi, faoliyatning interiorizasiyasi va eksteriorizasiyasi, faoliyat turlari, o`yin, ta`lim, mehnat, motiv, motivatsiya, istak, harakat, ehtiyoj
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda faoliyat haqida tushuncha, faoliyatning to‘zilishi, faoliyatning o‘ziga xosligi, faoliyatning introrizatsiyasi va ekstrorizatsiyasi kabi tushunchalarini yanada kengaytirib tushintirishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida talabalar qalbida faollik va inson faoliyati haqida bilimlarni shakllantirib, psixologiya faniga bo‘lgan qiziqishlarni hosil qilish va ilmiy dunyoqarashlarini yuksaltirishdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Ta’lim berish usullari:Og‘zaki bayon qilish, ” Klaster”, «Blits-so‘rov» aqliy hujum, texnologiyalaridan iborat.
Ta’lim berish shakllari:Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Ta’lim berish vositalari:Tarqatma materiallar,chizmalar asosida tayyorlangan slaydlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.dabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Kutiladigan natijalar:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar psixika va ong taraqqiyoti haqida tushuncha hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi bilimlarni egallaydi. Faoliyat va inson faolligi haqida tushunchalarni o‘rganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tadbiq etishni o‘rganadi. Talaba faoliyatning to‘zilishi, faoliyatning o‘ziga xosligi, faoliyatning introrizatsiyasi va ekstrorizatsiyasi kabi tushunchalarini yanada kengaytirib o‘rganadi.
Mashg‘ulot savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: odamning hatti-harakati va uning ehtiyojlarini qondirish usullari; faoliyatning ta’rifi, maqsadi va motivi haqida tushuncha berish; faoliyat strukturasi; ish va harakatlar; harakatlarni boshqarish va uni nazorat qilish; faoliyatning intsriorizatsiyasi va eksteriorizatsiyasi, faoliyatning inson psixik taraqqiyotiga ta’siri haqida ma’lumot berish kerak.
Ikkinchi savolda: faoliyat shaxsning boshqa kishilar bilan ma’lum munosabatlar sistemasida amalga oshirilishi; faoliyatning asosiy turlaridan biri sifatida o‘yinga psixologik xarakteristika beriladi; o‘qish faoliyatining pisixologik xususiyatlari, mehnat faoliyati va uning psixologik xususiyatlari tushuntiriladi.
Uchinchi savolda: harakatlarniig avtomatlashuvi va malakalarning yo‘zaga kelish haqida tushuncha berish; malakaga ta’rif berish; malakaning to‘zilishi; harakatlarni ijro qilish usullarining o‘zgarishi; ishni bajarishda sensor, ya’ni hissiy nazorat qilish usullarining o‘zgarishi; ish-harakatni markaziy boshqarish usullarning o‘zgarishi haqida tushuncha beriladi.
To‘rtinchi savolda: Shaxsning malaka va odatlari hamda ularning hosil bo‘lishi. Faoliyatni o‘elashtirish va mashqlar, mashq egri chiziqlari haqida, ko‘nikma haqida, ko‘nikmalarning o‘zaro ta’siri, odatlar haqida tushuncha berish zarur.
O‘quv topshiriq:
O‘qituvchi «Blits-so‘rov» savollarini beradi, jadval so‘rov vaqtida to‘ldiriladi.
1- ilova



Savollar

Javoblar

1.

Shaxs va uning faolligi?




2.

Faoliyatning turlarini sanab bering?




3.

Jismoniy va aqliy faoliyatni tushuntirib bering




4.

Ko‘nikma nima?




5.

Inson faoliyatining o‘ziga xosligi?




6.

Shaxs motivlari va uning qisqasa ta’rifini ayting?




2-ilova.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining faoliyat mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish

1-topshiriq



Faollik

Faoliyat

Ehtiyoj











2-topshiriq.

Faoliyatning tuzilishi

3-ilova
Jadvalni to‘ldiring(to‘g‘ri ketma-ketlikda)





Faoliyat tarkibi

Faoliyat turlari

1







2







3






Motiv tushunchasiga olimlar tomonidan berilgan ta’riflarni qaysi olimga tegishli ekanligini aniqlang.


A.Maslouning…
S.L.Rubinshteyn…
A.N.Leontev…
V.S.Merlin…
motiv bu ehtiyojning his qilinishi va qondirilishi
motiv bu ehtiyojlar yig‘indisidir
motiv - inson faoliyatiga yo‘nalgan aniq ehtiyojlar va uni qo‘zg‘atadigan voqelik
motivlar tizimining shakllanishi jarayonida nafaqat motivlar barqarorligi, balki motivlarni anglash kabi shartlar bajarilishini talab etiladi.
3-ilova
Faoliyat mavzusi yuzasidan anagramma


F

A

O

L

N

A

R

A

T

R

O

R

I

F

K

I

L

O

R

I

K

S

K

E

A

Z

I

N

T

E

R

A

Z

A

Y

I

S

T

A

M

A

Y

I

S

T

O

T

A

I

K

A

T

O

T

I

V

K

O

M

M

U

N

Y

I

S

A

F

F

E

R

E

N

T

A

L

A

M

A

N

O’

K

I

A

Y

I

S

T

A

K

A

L

I

K

M

A

I

N

D

U

K

S

I

Y

A

Y

O’

Y

T

A

L

I

M

A

T

A

Y

I

I

N

I

N

T

E

R

F

L

R

E

N

S

Harflar orasiga yashiringan so’zni toping!

1. Faollik

8. Malaka

2. Harakat

9. Ko’nikma

3. Interorizatsiya

10. Induksiya

4. Motiv

11. O’yin

5. Ekstrorizatsiya

12. Ta’lim

6. Kommunikatsiya

13. Interferensiya

7. Afferentatsiya



Nazorat uchun savollar:


Faoliyat tushunchasining mohiyatini izohlang?
Faoliyatning tuzilishi xususida nimalarni bilasiz?
Faoliyatning interorizatsiyasi va ekstrorizatsiyasi tushunchasining mohiyatini izohlang?
Faoliyatning o‘zlashtirilishi va malakalarni egallashni mohiyati nimalar bilan belgilanadi?
Faoliyatning asosiy turlarini ko‘rsating?
A.N.Leontyev bo‘yicha faoliyat tuzilishining mohiyatini izohlang?
Asosiy adabiyotlar:
David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.11. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Diqqat
Reja:
1. Diqqat haqida umumiy tushuncha.
2. Diqqatning fiziologik asoslari.
3. Diqqatning turlari.
4. Diqqatning xususiyatlari.
Tayanch tushunchalar:Diqqat, ixtiyoriy diqqat va ixtiyorsiz diqqat, parishonhotirlik, diqqatning barqarorligi, diqqatning ko‘chuvchanligi, hajmi, kengligi, chalg‘ishi.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga diqqat haqida umumiy tushuncha, diqqatning fiziologik asoslari, diqqatning turlari, diqqatning xususiyatlari kabi tushunchalarni o`zlashtirishdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, aqliy hujum, Nima uchun?, Klaster texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar, ko`rgazma qurollari, testlar asosida.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
O‘quv topshiriq:
1-ilova

“Nima uchun?” texnikasidan foydalanib “Nima uchun bilish jarayoni diqqatni o‘rganishimiz kerak?” savolini yechish.


1-topshiriq

«Nima uchun?» «Nima uchun?» «Nima uchun?»




Nima uchun diqqatning fiziologik asoslari, turlari va xususiyatlarini


bilishimiz kerak?








«Nima uchun?» «Nima uchun?»





2-topshiriq





2-ilova
Klaster” grafigi asosida o‘quvchining diqqat mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish

3-ilova
Quyidagi berilgan diqqat turlari va diqqat xususiyatlarini ajratib jadvalga joylashtiring:


ixtiyoriy diqqat 2) diqqatning barqaror bo‘lishi 3) ixtiyoriydan keying diqqat 4) diqqatning bo‘linishi 5)ko‘chuvchan diqqat 6) ixtiyoriydan keyingi diqqat 7) diqqatning ko‘lami 8) diqqatning kuchi 9) ixtiyosiz diqqat


Diqqat

Javob raqamlar

Diqqat turlari




Diqqat xususiyatlari




Diqqat mavzusi yuzasidan anagramma



D

I

Q

Q

A

T

D

R

E

F

L

O

I

X

T

I

Y

O

R

I

S

K

E

R

D

N

I

I

Q

Z

I

Y

I

X

T

I

I

V

I

D

U

A

S

R

O

Y

I

E

X

U

S

U

S

L

Q

B

A

R

Q

N

T

T

A

Y

I

S

K

R

O

R

A

T

A

X

I

S

T

O

O

P

A

K

B

A

K

O`

CH

U

V

CH

A

U

L

I

O`

T

S

E

N

S

O

R

SH

I

N

I

L

S

T

M

O

T

O

R

X

O

T

I

R

I

P

A

R

I

SH

O

N

A

K

I

L

Y

D

O

M

I

N

A

N

T

T

U

SH

A



1. Diqqat

9. Ko`chuvchanlik

2. Refleks

10. Bo`linish

3. Ixtiyoriy

11. Sensor

4. Ixtiyorsiz

12. Motor

5. Individual

13. Orientirovka

6. Xususiyat

14. Dominanta

7. Barqaror

15. Tush

8. Taxistoskop

16. Parishonxotirlik

Nazorat savollar:


Diqqat tushunchasining mohiyatini izohlang?
Diqqatning fiziologik asosini nima tashkil qiladi?
Diqqat turlarini ko‘rsating?
Diqqatning xususiyatlarini ajratib ko‘rsating?
Parishonxotirlik tushunchalarining mazmuni nimalarda ko‘rinadi?
Jahon psixologiyasida diqqat nazariyalari xususida nimalarni ayta olamiz?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

1.12. Seminar mashg‘uloti


Mavzu: Muloqot
Reja:
1 Muloqot haqida tushuncha.
2. Muloqotning verbal va noverbal vositalari.
3. Muloqot texnikasi va usullari.
4. Muloqot va muomala tushunchalarining mazmuni.
Tayanch iboralar. Muloqot, nutq, verbal, noverbal muloqot, kommunikativ, interaktiv, pertseptiv muloqot, qaytarma aloqa, muloqot treningi.
Darsning maqsadi va vazifalari: Dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga muloqot shaxslarining o‘zaro ta’sir ko‘rsatishi sifatida ta’riflanadi. Ijtimoiy nazorat va ijtimoiy me’yorlar, muloqot jarayonidagi rollar; pedagogik jarayonlardagi muloqotlar; shaxslar-aro nizolar; kelishmovchiliklar; do‘stona muloqot kabi tushunchalarini yanada kengaytirishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar ruhiyatida shaxsiy e’tiqodlarini shakllantirib, Vatan tuyg‘usini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, Klaster, FSMU texnologiyasi va “Muammoli vaziyat” texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar, chizmalar asosida tayyorlangan slaydlar. Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2/ Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Mashg‘ulot savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: muloqotga ta’rif beriladi. Muloqotning ko`pqirrali ekanligi, muloqot va faoliyatning birligi; muloqot turlari haqida tushuncha beriladi.
Ikkinchi savolda: muloqot axborot almashish jarayoni, til esa asosiy muloqot vositasi sifatida tushuntiriladi. Nutqning til yordamida amalga oshiriladigan muloqot vositasi ekanligi ta’riflanadi, nutq turlari haqida tushuncha beriladi, nutq mexanizmi tushuntiriladi.
Uchinchi savolda: muloqot shaxslarining o‘zaro ta’sir ko‘rsatishi sifatida ta’riflanadi. Ijtimoiy nazorat va ijtimoiy me’yorlar, muloqot jarayonidagi rollar; pedagogik jarayonlardagi muloqotlar; shaxslararo nizolar; kelishmovchiliklar; do‘stona muloqot haqida tushuncha beriladi.
To‘rtinchi savolda: muloqot odamlarning bir-birlarining idrok qilish vositasi sifatida sharhlanadi. Axborotda teskari aloqa; pedagoglarning bolalarni boshqalar bilan muloqotga kirishishga o‘rgatish bo‘yicha mashq qildirishlari haqida tushuncha berilishi kerak.
Beshinchi savolda: Muloqot va muomala tushunchalarining mazmuni xususiyatlari tushuntirilib, ularning mohiyati, qulay va samaradorlikni jihatlarini aytib bera o‘tilishi kerak.
]

1-ilova.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining muloqot mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish


1-topshiriq

Nutq

Muloqot

Til















2-ilova


Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda hamda o’quv jarayonini bahs-munozarali o’tkazishda qo’llaniladi, chunki bu texnologiya talabalarni o’z fikrini himoya qilishga, erkin fikrlash va o’z fikrini boshqalarga o’tkazishga, ochiq holda bahslashishga hamda shu bilan birga bahslashish madaniyatini o’ratadi. Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog’ozga o’z fikrlarini aniq va qisqa holatda ifoda etib, tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi.
F – fikringizni bayon eting
S – fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
M – ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring
U – fikringizni umumlashtiring

FSMU texnologiyasi

O‘quv topshiriq:



























4-ilova
Muloqotga tegishli jadvalni to‘ldiring.



Muloqot tomonlari

Ta’rif

1







2







3







Atamalarga tarif bering.
Faol nutq-
Passiv nutq-
Tashqi nutq-
Monolog-
Dialog-
Ichki nutq-
Quyidagi atamalarni uni ma’nosi bilan birlashtiring



Muloqot jarayonida bir-birini idrok etishning mexanizmlari




Mazmuni

1

identifikatsiya;

A

insonning suhbatdoshi tomonidan qanday idrok etilayotgani va tushunilayotganini anglashga intilishi

2

refleksiya;

B

insonning o‘zini xayolan suhbatdoshi o‘rniga qo‘yish orqali uning fikrlari va tasavvurlarini tushunishga intilishi

3

stereotipizatsiya.

C

insoning o‘zini xayolan suhbatdoshi o‘rniga qo‘yish orqali uning kechinmalari va hissiyotlarini tushunishga intilishi

4

Empatiya

D

insonning suhbatdoshini tushunishga intilishi yo‘lida muayyan shablondan foydalanishi

Javoblar:

1-

2-

3-

4-

MULOQOT mavzusi yuzasidan KRASSVORD



















M


























































U


























































L


























































O


























































Q


























































O


























































T








































SAVOLLAR
Muomala sub’ektlarning o‘zaro bir-biri bilan axborot, hissiy kechinmalar, va fikr almashinuvini ta’minlaydi.
Muomala texnikasining samarasini ta’minlovchi psixologik vosita?
Shaxsning hissiy kechinmalari va tasavvurlarida o‘rnashib qolgan qoliplardan noto‘g‘ri foydalanish natijasida muloqotning samarasiz yoki xato kechishi.
Ongda o‘rnashib qolgan tasavvurlardan foydalanish.
Dialogik, monologik, ochiq yoki intim (sirli, yashirin) rasmiy yoki shaxsiy norasmiy.
Fazoviy joylashish, ohanglar va emotsional qo‘llab quvvatlash mexanizmlari
Muloqotda moslashuvchan.
Nazorat savollar:
Muloqot tushunchasining mohiyatini izohlang?
Muloqot turlarining mohiyatining izohlang?
Muloqot vazifalari nimalardan iboratligining ko‘rsating?
Muloqotning verbal vositalariga nimalar kiradi?
Muloqotning noverbal vositalariga nialar kiradi?
Muloqot shaxslararo o‘zaro tasir etish asosiy funksiyalari nimalardan iborat?
Asosiy adabiyotlar:
David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.
1.13. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Muloqot ijtimoiy-psixologiya kategoriya sifatida
Reja:
Muloqot va uning ko`p qirrali xarakteristikasi.
Muloqot va muomala tushunchalarining mazmuni .
Muloqotning turlari. Muloqot shaxslararo o‘zaro ta’sir etish sifatida
Tayanch tushunchalar: muloqot, nutq, til, verbal, noverbal, kommunikativ muloqot, ihteraktiv muloqot, pertseptiv muloqot, moloqot treningi, qaytarma aloqa.
Darsning maqsadi va vazifalari: Dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga muloqot shaxslarining o‘zaro ta’sir ko‘rsatishi sifatida ta’riflanadi. Ijtimoiy nazorat va ijtimoiy me’yorlar, muloqot jarayonidagi rollar; pedagogik jarayonlardagi muloqotlar; shaxslar-aro nizolar; kelishmovchiliklar; do‘stona muloqot kabi tushunchalarini yanada kengaytirishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar ruhiyatida shaxsiy e’tiqodlarini shakllantirish.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, Klaster texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar, chizmalar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Mashg‘ulot savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: muloqotga ta’rif beriladi. Muloqotning ko`pqirrali ekanligi, muloqot va faoliyatning birligi; muloqot turlari haqida tushuncha beriladi.
Ikkinchi savolda: muloqot axborot almashish jarayoni, til esa asosiy muloqot vositasi sifatida tushuntiriladi. Nutqning til yordamida amalga oshiriladigan muloqot vositasi ekanligi ta’riflanadi, nutq turlari haqida tushuncha beriladi, nutq mexanizmi tushuntiriladi.
Uchinchi savolda: muloqot shaxslarining o‘zaro ta’sir ko‘rsatishi sifatida ta’riflanadi. Ijtimoiy nazorat va ijtimoiy me’yorlar, muloqot jarayonidagi rollar; pedagogik jarayonlardagi muloqotlar; shaxslar-aro nizolar; kelishmovchiliklar; do‘stona muloqot haqida tushuncha beriladi.
To‘rtinchi savolda: muloqot odamlarning bir-birlarining idrok qilish vositasi sifatida sharhlanadi. Axborotda teskari aloka; pedagoglarning bolalarni boshqalar bilan muloqotga kirishishga o‘rgatish bo‘yicha mashq qildirishlari haqida tushuncha berilishi kerak.
Beshinchi savolda: Muloqot va muomala tushunchalarining mazmuni xususiyatlari tushuntirilib, ularning mohiyati, qulay va samaradorlikni jihatlarini aytib bera o‘tilishi kerak. Kutiladigan natijalar:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni oprganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni oprganadi. Talaba bugungi kun kopp omilli Shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi. Jamiyat xalqiga dopstlari bilan o‘zaro munosabatga kirishishni oprganadi, oilasiga atrof muhitga ijobiy tapsir koprsatishini anglab yetadi hamda ularga qarshi ijobiy fikr bildirishni ham oprganadi.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining muloqot mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish

1-topshiriq



Nutq

Muloqot

Til









2-topshiriq.

Muloqot vazifalari

«BIRGALIKDA O‘QIYMIZ» TEXNIKASI

Birgalikda o‘qish: o‘quv guruhi kichik guruhlarga bo‘linadi. Har bir kichik guruh o‘rganilayotgan mavzuning ma’lum bir sohasida ekspert bo‘ladi va bosh-qalarni o‘rgatadi.
Har bir guruhning maqsadi boshqa barcha guruhlar ishtirokchilari mavzu savollarini to‘la hajmda egallab olishdan iborat.
«Birgalikda o‘qiymiz» texnikasidan foydalangan
holda guruhlarda ishni tashkil etish jarayonining tuzilishi
1. Bilim darajasiga qarab 3-5 kishidan iborat bo‘lgan har xil turdagi guruhlar tuziladi.
ê
2. Har bir guruhga bitta topshiriq beriladi –umumiy mavzuning bir qismi, uning ustida butun o‘quv guruhi ish olib boradi hamda tayanchlar – ekspert varaqlari – taqdim etiladi.
ê
3. Har bir guruh ichida umumiy topshiriq taqsimlanadi.
ê
4. Hamma yakka tartibdagi topshiriqni bajaradi.
ê
5. Barcha guruh a’zolarining mini-ma’ruzalari tinglanadi. Umumiy natija (butun ekspert varag‘i bo‘yicha savollar javobi)ni shakllantiradi va uni taqdimotga tayyorlashadi.
ê
6. Spiker yoki guruh barcha a’zolari birgalikda bajargan ish natijalarini taqdimot etishadi.

Guruhlarda ishlash qoidasi
Sherigingizni diqqat bilan tinglang
Guruh ishlarida o’zaro faol ishtirok eting, berilgan topshiriqlarga ma’sulyat bilan yondashing.
Agar yordam kerak bo’lsa, albatta murojaat qiling.
Agar sizdan yordam so’rashsa, albatta yordam bering.
Guruglar faoliyatining natijalarini baxolashda hamma ishtirok etish shart.
Aniq tushunmog’imiz lozim:
Boshqalarga o’rgatish orqali o’zimiz o’rganamiz;
Biz bitta kemadamiz: yoki birgalikda suzib chiqamiz, yoki birgalikda cho’kib ketamiz.

2-ilova

Ekspert guruhlar ish natijalarini baholash mezonlari



Mezonlar

Maks.
ball

Guruh natijalarini baholash

1

2

3

4

5

Axborotning to‘liqligi



3 b.
















Axborotning grafik shaklda ifoda etilishi

1 b.
















Guruhning faolligi



1 b.
















Ballarning maksimal summasi, jami

5 b.















Nazorat savollari:


1.Muloqot tushunchasining mohiyatini izohlang?
2.Muloqot turlarining mohiyatining izohlang?
3.Muloqot vazifalari nimalardan iboratligining ko‘rsating?
4.Muloqotning verbal vositalariga nimalar kiradi?
5.Muloqotning noverbal vositalariga nialar kiradi?
6.Muloqot shaxslararo o‘zaro tasir etish asosiy funksiyalari nimalardan iborat?
7.Kommunikativ muloqotning inson hayotida tutgan o`rni?
8.Interaktiv muloqot deganda nimani tushunasiz

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.



1. 14. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Sezgi
Reja:
1. Sezgilar haqida umumiy tushuncha.
2. Sezgining nerv-fiziologik asosi
3. Sezgi turlari.
4. Sezgilarning asosiy qonuniyatlari
Darsning asosiy tushuncha va atamalari: Sezgi, analizator, EKSTERORETSEPTIV SEZGILAR, INTERORETSEPTIV SEZGILAR, PROPRIORETSEPTIV SEZGILAR sezgining chegaralari, sezgi qonuniyatlari, adaptatsiya, SINESTEZIYA, SENSIBILIZATSIYA akkomodatsiya.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga sezgilar haqida umumiy tushuncha, sezgi turlari, sezgilarning asosiy qonuniyatlari kabi tushunchalarini tushuntirishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar ruhiyatida shaxsiy e’tiqodlarini shakllantirib, Vatan tuyg‘usini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, «Blits-so‘rov», Klaster texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. Tarqatma materiallar Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
O‘quv topshiriq:
O‘qituvchi «Blits-so‘rov» savollarini beradi, jadval so‘rov vaqtida to‘ldiriladi.
Mashg‘ulot savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: Sezgilar haqida umumiy tushuncha, sezgilarning fiziologik asoslari, analizatorlar haqida to‘liq tushuncha beriladi. retseptorlar, introretseptorlar ekstroretseptorlar va proprioretseptorlar to‘risida fikr yuritiladi.
Ikkinchi savolda: Sezgi turlari, ko‘rish, xid bilish, eshitish, tam bilish, teri tuyg‘u, statik sezgilar, Organik sezgilarto‘g‘risida tushuncha beriladi.
Uchiinchi savolda: Sezgilarning asosiy qonuniyatlari adaptatsiya ,sinesteziya sensibilizatsiya va sezgi chegaralari absolyut va nisbiy hamda farq chegaralari haqida fikr yuritiladi.
Savollarga javob bering 1-ilova




Savollar

Javoblar

1.

Bilish jarayonlari nima?






2.

Sezgi va uning turlarini sanab bering?






3.

Sezgi qonuniyatlarini va ularning xususiyatlarini tushuntirib bering




4.

Adaptatsiya nima?




5.

Sezgi chegaralarini sanab bering?




6.

Sezgilarning rivojlanishini va har turli sezgilarningo‘zaro bog‘liqligini aniq misollarda ko‘rsatib bering?





2-ilova.
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining sezgi mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish


1-topshiriq

Reseptor

Sezgi

Analizator













3- ilova


Analizator apparatiga nimalar kiradi? Ularni ketma-ketlik ko‘rinishida yozing.



Quyidagi ta’riflarga mos sezgi turlarini aniqlang





Ta’riflar

Sezgi turlari

1

Tashqi muhitdagi narsa va hodisalarning xususiyatlarini aks ettirishgamoslashgan hamda retseptorlari tananing sirtqi qismida joylashgan sezgilar




2

Ichki tana a’zolari holatlarini aks ettiruvchi hamda retseptorlari ichki tana a’zolarida, to‘qimalarda joylashgan sezgilar




3

Tanamiz va gavdamizning holati hamda harakatlari haqida ma’lumot (axborot, xabar) beruvchi muskullarda, bog‘lovchi paylarda, mushaklarda joylashgan sezgilar




statik sezgilar hamda organik sezgilarni ajratib yozing.






statik sezgilar

Organik sezgilar

1







2







3






Og‘irlik
Og‘riq


chanqoq
Qarshilik
organlar harakati
noxush tuyg‘ular
Sezgi qonuniyatlarini unga mos ta’rif bilan birlashtiring.



Sezgi qonuniyatlari




Mazmuni

1

salbiy moslashish

A

Boshqa analizator faoliyati ta’sirida analizator sezuvchanligining o‘zgarishi

2

sezgilarning o‘zaro ta’siri

B

qo‘zg‘alish ta’sirida boshqa analizatorlarga xos bo‘lgan bir xil sezgi analizatorining hosil bo‘lishi

3

ijobiy moslashish

C

seskantiruvchining davomli ta’sirida sezgining to‘liq g‘oyib bo‘lishi

4

Sensibilizatsiya

D

kuchsiz seskantiruvchi ta’sirida sezuvchanlikning oshishi

5

Sinesteziya

E

Analizatorlarning o‘zaro ta’sirlashishi, hamda, muntazam mashqlar natijasida sezuvchanlikning oshishi

Javoblar:

1-

2-

3-

4-

5-

Nazorat savollar:


Sezgi tushunchasining mazmunini izohlang?
Sezgilarning nerv fiziologik asoslari nimalar bilan belgilanadi?
Sezgi qanday asosga ko‘ra klasifikatsiya qilingan?
Sezgilarning turlarini sanang?
Sezgi sohasidagi qonuniyatlarni izohlang?
Psixologiya fanida sezgi nazariyalarining mohiyatini izohlang?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.


1. 15. Seminar mashg‘uloti


Mavzu: Idrok
Reja:
1. Idrok haqida tushuncha
2. Idrokning nerv fiziologik asoslari.
3. Idrokning qonuniyatlari.
4. Idrok turlari
TAYANCH IBORALAR: idrok, appersepsiya, illyuziya, vaqtni idrok etish, fazoni idrok etish, harakatni idrok etish, figura, fon.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga idrok haqida tushuncha, idrokning nerv fiziologik asoslari, idrokning qonuniyatlari haqida idrok jarayonini tushuntirishdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, aqliy hujum, Insert, Baliq skeleti texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
O‘quv topshiriq:
Insert usulida jadvalni to‘ldirish.
Insert qoidasi.
1. Mavzu matnini o‘qib, matnning chetiga quyidagi belgilarni qo‘yib chiqing:
V – bilaman
+ – men uchun yangi ma’lumot.
- – men bilgan ma’lumotni inkor qiladi.
? – noaniq (aniqlashtirish talab qiladigan) qo‘shimcha ma’lumot.
Olingan natijalarni jadval shaklida rasmiylashtiring.
1-ilova

Mavzu savollari

V

-

+

?

“Idrok”, “Appersepsiya” tushunchasi, ma’no va mohiyati va bu tushunchalarning ahamiyati.













Idrok qonuniyatlari.













Idrok illyo‘ziyalari.













Idrokning yangi qirralari va o‘quvchilarda rivojlanishi.













O‘quv topshiriq:
“Baliq skeleti” texnikasi asosida “ Idrok va uning fiziologik asoslarini tushuntirib bering?” savoliga javob beriladi. Ushbu texnologiya kata muammolarning yechimini topishga qaratilgan. Yuqori qismida muammolar turi yozilsa, pastki qismida esa muammolarni tasdiqlovchi dalillar yoziladi.

“Nima uchun bilish jarayoni bulgan idrokni o’rganamiz, va o’rganishimizdan maqsad nima?”


2-ilova


3-ilova
«Qanday?» diagrammasini qurish qoidalari




Ko’pgina hollarda muammoni yechishda “nima qilish keark”ligi to’g’risida o’ylanib qolmasligingiz kerak. Asosan muammo, uni yechishda “buni qanday qilish kerak?”, “qanday” asosiy savollar yuzaga kelishdan iborat bo’ladi.
“Qanday” savollarining izchil berilishi quyidagilar imkonini beradi:
muammoni yechish nafaqat bor imkoniyatlarni, balki ularni amalga oshirish yo’llarini ham tadqiq qilish;
quyidan-yuqoriga bosqichma-bosqich bo’ysunadigan g’oyalar tuzilmasini aniqlaydilar.
Diagramma strategik darajadagi savollar bilan ishlashni boshlaydi. Muammoni yechishning pastki darajasi birinchi galdagi harakatlarning ro’yxatiga mos keladi.
Barcha g’oyalarni o’ylab o’tirmasdan, baxolamasdan va taqqoslamasdan tezlikda yozish kerak;
Diagramma hech qachon tugallangan bo’lmaydi: unga yangi g’oyalarni kiritish mumkin;
Agarda chizmada savol uning “shoxlarida” bir necha bor qaytarilsa, unda u biror muhimlikni anglashadi. U muammoni yechishning asosiysi bo’lishi mumkin;
Yangi g’oyalarni grafik ko’rinishida: daraxt yoki kaskad ko’rinishidami, yuqoridan pastgami yoki chapdan o’ngda qayd qilinishini o’zingiz hal etasiz;
Agarda siz o’zingizga to’g’ri savollar bersangiz va uning rivojlanish yo’nalishini namoyon bo’lishida ishonchni saqlasangiz, diagramma, siz har qanday muammoni amaliy jiatdan yechimini topishingizni kafolatlaydi.



4-ilova
Nazorat savollar:

Idrok tushunchasining mohiyatini ko‘rsating?
Idrokning nerv fiziologik asoslarini ko‘rsating?
Idrokning murakkabligi nimalardan ko‘rinadi?
Idrokda kuzatish va kuzatuvchanlikning mohiyati nimalarda ko‘rinadi?
Idrokda illyuziya va gallyusinatsiya hodisalarini izohlang?
Idrokning tasnifini izohlang?
Asosiy adabiyotlar:
David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.16. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Xotira
Reja:
Xotira haqida umumiy tushuncha.
Xotira jarayonlari.
Xotira turllari.
Xotira tasavvurlari va qonuniyatlari.
Darsning asosiy tushuncha va atamalari: diqqat, diqqatning ko`chishi, diqqatning bo`linishi, diqqatning hajmi, diqqatning barqarorligi, diqqatning kengligi, ixtiyoriy diqqat, ixtiyorsiz diqqat, parishonxotirlik.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga xotira haqida umumiy tushuncha, xotira jarayonlari, xotiraning turlari, xotira tasavvurlari kabi tushunchalarini yanada kengroq tununtirishdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, aqliy hujum, «Kaskad», Klaster texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
.
1-ilova
«Kaskad» texnikasi

Ushbu texnologiya g‘oyalar tizimini ishlab chiqishga ko‘mak beradi:


Asosiy maqsadi: aniq va ijodiy fikrlash qobiliyatini faollashtirish.


Bilish
jarayoni sifatida xotiraning eng muhim xususiyatlari va turlarini ta’riflang?














2-ilova.


“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining xotira mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish

1-topshiriq



Xotira tasavvurlari

Xotira

Assosiasiya












2-topshiriq



Xotira jarayonlari

3- ilova
Xotiraning psixologik mexanizmini to‘g‘ri joylashtiring.



2

1

5
3




4


6

7

Eslash
Takrorlash


Unutish
Doimiy saqlashga o‘tkazish
Sensor saqlash
Qisqa muddatli xotira
Uzoq muddatli xotira
2- topshiriq
Esda olib qolish va unitish tiplariga ko‘ra xotiraning quyidagi tiplarini ketma - ketligini ifodalagan holda tegishli raqamlarni kataklarga yozing.

1)Sekin esda qoldirib tez unitish; 2) Tez esda qoldirib tez unitish; 3) Sekin esda qoldirib sekin uitish; 4) Tez esda qoldirib sekin unitish ;





Nazorat savollar:


Xotira tushunchasining mazmuni nimalarda ko‘rinadi?
Xotiraning nerv-fiziologik asosini nimalar tashkil qiladi?
Xotira turlarining mohiyatini ko‘rsating?
Xotira jarayonlari mohiyatini izohlang?
Xotira tasavvurlarining o‘rnini qanday izohlaysiz?
Xotira borasidagi tadqiqotlarga misol keltiring

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.



1.17. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Xayol
Reja:
Hayol haqida tushuncha.
Hayol jarayonlarining fiziologik asoslari
Hayol jarayonlarining analitik -sintetik xarakteri.
Hayol turlari.
Hayol jarayonining asosiy xususiyatlari.
Tayanch tushunchalar: Hayol, agglyutinatsiya, giperbolizatsiya, aksentuasiya, ixtiyorsiz xayol, ixtiyoriy xayol, tiklovchi, ijodiy xayol, orzu, shirin xayol, tush ko`rish, galyutsinatsiya.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga hayol haqida tushuncha, hayol jarayonining asosiy xususiyatlari, hayol turlari, hayol jarayonlarining analitik va sintetik xarakteri, hayol jarayonlarining fiziologik asoslari kabi fenomenlarni tushuntirishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar ruhiyatida hayol jarayonini tushuntirib, Vatan tuyg‘usini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, Klaster texnologiyasi va “Bilaman, bilmoqchiman, bildim” texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita.O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2. Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Mavzu yuzasidan savollarga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: xotira tasavvurlari va hayoliy tasavvurlarni qiyoslab, ularning farqi tushuntiriladi: hayol protsessiga tarif beriladi; hayolning fiziologik asosi tushuntiriladi.
Ikkinchi savolda: ixtiyoriy, ixtiyorsiz hayol, tasavvur hayoli, ijodiy hayol haqida tushuncha beriladi. Hayol protsesslarining maxsus turi sifatida orzu haqida tushuncha beriladi va uning ijodiy hayoldan farqli tomonlari yoritiladi.
Uchinchi savolda: hayol obrazlarini yaratishning asosiy usullari: kichikni kattalashtirish, kattani juda kichiklashtirish, agglyutinatsiya, tipiklashtirish kabilar haqida tushuncha berilishi kerak.
To‘rtinchi savolda: hayolning shaxsning boshqa psixik jarayonlari va xususiyatlari bilan bog‘liqligi; kishining aqli bilan hayoli o‘rtasida bog‘liqlik mavjud ekanligi; hayolning shaxs irodaviy sifatlari va hissiyotlari bilan bog‘liqligi; hayolning xususiyatlari shaxsning ma’naviy qiyofasi to‘g‘risida hukm chiqarish uchun imkon bera olishi mumkinligi haqida tushuncha berib ketish kerak.
Beshinchi savolda: hayol protsessining san’at, me’morchilikdagi, texnikaviy va ilmiy ijodiyotdagi, badiy faoliyat, pedagogik faoliyat va boshqa sohalardagi ahamiyati ochib berilishi kerak. 1-ilova
“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining xayol mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish
1-topshiriq

Xayol

Fantaziya

Xayol tasavvurlari











2-topshiriq.

Xayol jarayonlari














2-ilova
B/B/B jadvali





Bilaman

Bilishni xohlayman

Bilib oldim






3-ilova.
“Pog‘ona” tuzilmaviy-mantiqiy chizmasini


qurish qoidalari

1. “Pog’ona”ni tuzish jarayonida tizimli sxemaning tarkibiy qismi va elementlarini siljitish mumkin – bu u yoki bu holatni qayta fikrlash imkonini beradi.
2. Agarda siz g’oyalarni ishlab chiqishda tor yo’lakka kirib qolsangiz, u holda bir-ikki daraja yuqoriga qayting va muhum narsani unitmaganingizga hamda boshqa nimadir qilish mumkin ekenligini ko'rib chiqing.
3. Siz chapdan o’ngga yozishga o’rgangansiz. “Kaskad” qurishni o’ngdan chapga qarab tuzishga harakat qiling. Buning uchun asosiy g’oyani chap tarafda emas, balki o’ng tarafda joylashtiring.

Nazorat savollar:


Xayol tushunchasining mazmunini izohlang?
Xayol jarayonlarining mohiyatini asoslang?
Xayol turlarining mazmuni nimalar bilan belgilanadi?
Xayol sifatlarining mazmuni nimalarda ko‘rinadi?
Xayolning xususiyatlarining mazmuni nimalar bilan belgilanadi?
Xayol shakllarining mazmunini izohlang?
Asosiy adabiyotlar:
David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.


1.18. Seminar mashg‘uloti


Mavzu: Tafakkur
Reja:
1.Tafakkur haqida tushuncha.
2.Tafakkurning nerv fiziologik asoslari.
3.Tafakkur operatsiyalari.
4.Tafakkur turlari.
5.Tafakkur sifatlari.
Tayanch tushunchalar:tafakkur,analiz, sintez, taqqoslash, abstraktsiyalash, umumlashtirish, konkretlashtirish, sistemalashtirish, klassifikatsiyalash, tushuncha, hukm, xulosa, induktiv, deduktiv, analodik xulosa chiqarish.
Darsning maqsadi va vazifalari: dars jarayonida o‘rganilayotgan mavzuning talablaridan kelib chiqqan holda talabalarga tafakkur haqida umumiy tushuncha, hayol jarayonining asosiy xususiyatlari, kishi tafakkurning individual xususiyatlari kabi tushunchalarni o‘rgatishdan iborat. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar ruhiyatida erkin tafakkur yuritishni shakllantirib, Vatan tuygpusini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo`yilishi:
Uslubi. Og`zaki bayon qilish, FSMU texnologiyasi va «Qanday?» diagrammasi, “Muammoli vaziyat” texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy Mashg‘ulot, muammoli taplim elementlarini o‘z ichiga olgan noanpanaviy dars.
Vosita. O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar, chizmalar asosida tayyorlangan slaydlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
“Tafakkur haqida tushuncha, tushunish va tafakkur qilishning ijtimoiy mohiyati?” savolini yopnaltiruvchi uslubiy tavsiyalar yordamida jadvalda javob berish.
Yo`naltiruvchi uslubiy tavsiyalar: tafakkur nima?; tafakkurning turlari, tafakkur shakllari va operatsiyalari, mustaqil fikrlash sog`lom ma`naviyatning mezoni sifatida, tafakkurning boshqa bilish jarayonlari bilan aloqasi, tafakkurni rivojlantirish;
Dars davomida savollarga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: tafakkur haqida umumiy tushuncha, tafakkurning boshqa psixik protsesslar bilan bog‘liqligi, tafakkurning eng murakkab psixik protsess ekanligi, tafakkurning nerv-fiziologik asoslari haqida tushuncha beriladi.
Ikkinchi savolda: insonning fikr yuritish faoliyatida foydalaniladigan operatsiyalar, taqqoslash, analiz, sintez, mavhum abstraksiyalashtirish, umumlashtirish, konkretlashtirish, turkum sinflarga ajratish kabilar haqida tushuncha berish kerak.
Uchinchi savolda: fikr yuritish formalaridan: tushuncha va uning turlari, hukm va uning turlari; xulosa va uning turlari, tafakkurda muammoli vaziyat va masala, tafakkurda masala yechish haqida tushuncha beriladi.
To‘rtinchi savolda: Shaxsga xos individual xususiyatlar bilan bogliq holda tafakkurning mustaqilligi, epchilligi, fikrning tezligi, hukm va xulosaning asoslanishi, ishonchliligi va hokazolar haqida tushuncha berilishi zarur.
Beshinchi savolda: ko`rgazmali harakat tafakkuri, ko`rgazmali obrazli tafakkur, konkret va mavhum abstrakt tafakkur haqida tushuncha berilishi kerak.
Kutilayotgan natija:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni oprganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni oprganadi. Talaba bugungi kun kopp omilli Shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi.
1- ilova
F S M U texnologiyasi

Fikr





Sabab





Misol





Umumlashtirish





2-ilova
«Qanday?» diagrammasi

Tafakkur operatsiyalarini mazmuniga ko‘ra joylashtiring.



Tafakkur operatsiyalari

#

Mazmuni

1

Analiz

A

bir turkum ichidagi narsalarning bir-biriga o‘xshashligiga va boshqa turkumdagi narsalardan farq qilishiga qarab narsalarni turkumlarga ajratish tizimi

2

Sintez

B

butunning uning qismlariga va elementlariga bo‘lgan munosabati aniqlanadi

3

Taqqoslash

C

ob’ektiv dunyodagi narsa va hodisalarning bir-biriga o‘xshashligi va bir-biridan farqi aniqlanadi

4

Abstraktsiya

D

tafakkurda aks etgan bir turkum narsalarning, o‘xshash muhim belgilarning shu narsalar to‘g‘risidagi bitta tushuncha qilib, fikrda birlashtirish

5

Umumlashtirish

E

hodisalarni ichki bog‘lanish va munosabatlardan qat’iy nazar bir tomonlama ta’kidlashdan iborat fikr yuritish

6

Konkretlashtirish

F

ayrim narsalar, faktlar, hodisa va fikrlar muayyan tartibda makondagi, vaqtdagi tutgan o‘rniga yoki mantiqiy tartibda joylashtiriladi

7

Klassifikatsiyalash

G

moddiy dunyodagi narsa va hodisalarning muhim xususiyatlarini farqlab olib, ana shu xususiyatlardan narsa va hodisalarning muhim bo‘lmagan ikkinchi darajali xususiyatlarini fikran ajratib tashlaymiz

8

Sistemalashtirish

H

narsa va hodisalarning ajratilgan ayrim qismlarini fikran va amaliy ravishda birlashtirib, butun holiga keltiramiz

Javoblar

1-

2-

3-

4-

5-

6-

7-

8-

Tafakkur sifatlarini ko‘rsating





Variantlar

Belgi uchun joy

1

Ko‘rgazmali-harakat tafakkur




2

Tafakkur mazmundorligi




3

Tafakkurning chuqurligi




4

Ko‘rgazmali-obrazli tafakkur




5

Tafakkurning kengligi




6

konkret tafakkur




7

obrazli tafakkur




8

Hukm




9

Tafakkurni mustaqilligi




10

yaqqol-predmetli tafakkur




11

Xulosa chiqarish




12

sermahsul tafakkur




13

Tafakkur ixchamligi




14

Tushuncha




15

Abstrakt tafakkur




16

Tafakkurning tezligi




17

nazariy tafakkur



Berilgan izohlarga mos raqamlarni jadvalning “raqamlar” qismigaga yozing.





Tushunchalar



Tushunchalar

Tafakkur

Raqamlar

1

sintez

6

abstraksiyalash

Tafakkur operatsiyalari




2

Induktiv

7

umumlashtirish

3

taqqoslash

8

Analiz

Tafakkurning mantiqiy shakllari




4

hukm

9

Xulosa

5

tushuncha

10

Deduktiv

Nazorat savollar:


Tafakkur tushunchasining mazmunini izohlang?
Tafakkur operatsiyalarini ajratib ko‘rsating?
Tafkkur shakllari nimalarda ko‘rinadi?
Tafakkur sifatlarining mazmunini izohlang?
5. Tafakkurning turlarining mohiyatini izohlang?
6. Tafakkurdagi individual farqlar nimalarda ko‘rinadi?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.


1.19. Seminar mashg‘uloti


Mavzu: Intellekt va kreativlik
Reja:
Intellekt va kreativlik haqida tushuncha.
Intellekt va kreativlikning o‘zaro aloqasi.
Intellektni o`lchashda zamonaviy testlar tarixi.
Intellektning shakllanishida atrof- muhit va irsiyatning roli.
Tayanch tushunchalar: intellekt, layoqat, qobiliyat, zexn, kreativlik, irsiyat, IQ koeffitsenti, intellekt testi, aqliy yosh, Stenford-Bine testi.
Darsning maqsadi: Intellekt va kreativlik mavzusi bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; uning xarakterli xususiyatlari o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini ta’minlash.
Uquv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning quyilishi:
Ta’lim berish usullari: Munozara, suhbat, tezkor-so‘rov
Ta’lim berish shakllari: Ommaviy, guruhlarda ishlash
Ta’lim berish vositalari: O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Kutiladigan natijalar:
O‘qituvchi. Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha talabalar tomonidan o‘zlashtirishiga erishish. Talabalar faolligini oshirish. Talaba–yoshlar ongi va qalbida olijanob maqsad va muddaolar hosil qilish. Har tomonlama barkamol insonlarni voyaga yetkazish hamda jamiyatimiz manfaatlariga mos avlodni tarbiyalash.
Talaba. Yangi psixologik bilimlarni egallaydi. Guruh o‘rtasidagi munosabatlarni va jamoa bo‘lib ishlashni o‘rganadi. Dunyoqarashi kengayadi. Olgan bilimlarini amaliyotga tabiq etishni o‘rganadi. Talaba bugungi kun ko‘p omilli shaxs bo‘lib shakllanishi asosida o‘zida psixologik bilimlarni shakllantiradi. Jamiyat xalqiga do‘stlari bilan o‘zaro munosabatga kirishishni o‘rganadi, oilasiga atrof muhitga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini anglab yetadi hamda ularga qarshi ijobiy fikr bildirishni ham o‘rganadi.
1-ilova
Jadvalni to‘ldiring(to‘g‘ri ketma-ketlikda)



Intellekt

kreativlik

1







2







3







1-topshiriq

Mavzu yuzasidan KRASSVORD










9










A





































8







R





































3







I








































2




S


































1










T































6













O




























5
















T































7













E


































4










L



























Mavzu yuzasidan test topshiriqlari


1.Kreativlik insondagi mavjud bo‘lgan noto‘liqlik kompleksini to‘ldirish vositasidir. Ushbu fikr kim tomonidan aytilgan ?
A) A.Adler
B) J.Piaje
V) G.Ayzenk
2. Dj.Gilford tafakkurni nechi turga bo‘ladi ?
A) 5
B) 3
V) 2
3. Kreativlikning 5 komponentini joriy etgan olim kim ?
A) Galton
B) SHtern
V) Stenberg
4. Ijtimoiy intellekt nima ?
A) Ijtimoiy intellekt- bu ma’lum ijtimoiy vaziyatlarni tushunib etish va uni engib o‘tish
B) Ijtimoiy ta’sir orqali yuzaga keladigan intellekt
V) Aqliy intellektning quyi ko‘rinishi
5. Intellektni dastlab o‘lchagan olim kim edi ?
A) A.Bine
B) Galton
V) J.Piaje
6. A.Bine va Simon qachon fransuz maktablarini tadqiq etishgan ?
A) 1930 y.
B) 1910 y.
V) 1904 y.
7. Fanga IQ atamasi ilk bor kim tomonidan kiritilgan ?
A) A.Bine
B) V.SHtern
V) Stenford
8. Galton aqliy qobiliyatning asosiy omilini nima deb hisoblagan ?
A) Irsiyat
B) Atrov- muhit
V) Ta’lim
9. “Inson qobiliyatlarini shakllantirishga o‘rgatish” nomli dasturning muallifi kim ?
A) Xant
B) Dj. Mak-Viker
V) Kruzo
10. Jinsiy farqlarning asosiy komponentlarida nima namoyon bo‘ladi ?
A) Ayolllarda diqqat erkaklarda tinglash qobiliyati yaxshi rivojlangan.
B) Ayollarda xotira erkaklarda matematik va fazoviy qobiliyatlar yaxshi rivojlangan.
V) Ayollarda matematik erkaklarda mantiqiy xotira yaxshi rivojlangan.

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.20. Seminar mashg‘uloti.
Mavzu: Hissiyot.
Reja.
1.Hissiyot haqida tushuncha.
2.Hissiyotning nerv fiziologik asoslari.
3.Hissiy holatlarni ifodalanishi va hislarni kechirish shakllari.
4.Yuksak hislar.
Tayanch tushunchalar: Hissiyot, kayfiyat, txtiros, ruxlanish, affekt, stress, depressiya, intelektual, axloqiy, emotsional, praksik hislar, stenik, astenik hislar, empatiya.
Darsning maqsadi va vazifalari: hissiyot, emotsional holatlar bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; hissiy holatlarni ifodalanishi, hislarni kechirish shakllari haqida o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini.Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar qalbida mustaxkam irodaviy sifatlarni shakllantirib, Vatan tuyg‘usini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, “3x3 loyixasi”, Klaster, aqliy hujum, texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
Dars davomida savollarga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: emotsiya va hissiyotning tabiati va mohiyati; hissiyot va emotsiyaning mazmuni, o‘zaro aloqadorligi haqida tushuncha beriladi.
Ikkinchi savolda: hissiyot va emotsiyalarning kechishida bosh miya qobig‘i, qobiq osti va nerv sistemasining boshqa bog‘lanishlarining roli to‘g‘risida hozirgi zamon fiziologiya fani va I. P. Pavlov ta’limoti tushuntirilib beriladi.
Uchinchi savolda: emotsional holatlar; kayfiyat, affekt, qo‘rqish, hayajonlanish haqida tushuncha beriladi. Odam bilish faoliyatining emotsional holatlari ta’siri, emotsional holatlarda shaxsning o‘z-o‘zini boshqarishi tushuntiriladi.
To`rtinchi savolda: Intellektual, axloqiy, ma’naviy-siyosiy, estetik, vatanparvarlik, o‘rtoqlik, do‘stlik xissiyotlari haqida, inson faoliyati va hayotida hissiyotning ahamiyati to‘g‘risida tushuncha berilishi kerak.
“3x3 loyixasi” qoidasi

Uchta guruh uchta fikr
Guruhlarga uch xil savol yozilgan vatman qog’ozlari tarqatiladi.
Xar bir guruh o’z vatmaniga uchtadan javob yozadi.
Javoblar qoladi guruhlar joy almashadi (3dan 1ga; 1dan 2ga; 2dan 3 ga)
Har stol almashganda uchtadan javob yoziladi.
Oxirida jami 9 ta javob to’planadi
Mustaqil ravishda har bir guruh umumiy ta’rifni keltiradi va javoblarni taqdimot qiladi

. 1-ilova


“Klaster” grafigi asosida o‘quvchining hissiyot mavzusiga doir bilimlarini tizimlashtirish
1-topshiriq

Emosiya

Hissiyot

Emosional holat










2-topshiriq.




Hissiy holatlarning ifodalanishi







3-ilova

Hissiyotga oid atamalarning ma’nosini toping





Atamalar

Izoh

1

AFFEKT

tushkunlik kayfiyati bo‘lib, bu kishida intilishlarning susayishi, harakatlarning tormozlanishi bilan bog‘liq ravishda yuzaga keladigan ruhiy holatdir



2

DEPRESSIYA

kuchli qo‘zg‘ovchilar ta’sirida yuzaga keladigan jiddiylik holati

3

EHTIROS

odam yoki hayvonlarning sub’ektiv ifodalangan ichki yoki tashqi qo‘zg‘ovchilar ta’siriga javob reaktsiyasi

4

AMBIVALENTLIK

boshqa kishilarning emotsional holatlariga hamdardlik qilish jarayoni va boshqalarning qayg‘u-hasratini tushuna bilish qobiliyati

5

STRESS

kuchli, jo‘shqin va nisbatan qisqa muddatli emotsional kechinmalar tariqasida ro‘y beradigan psixologik xolat

6

KAYFIYAT

bironta emotsiyaning barqaror kechinishi

7

EMOTSIYA

kishining o‘z yuksak ehtiyojlarini qondirish yoki qondirmaslik natijasida uning tevarak-atrofdagi olamga bo‘lgan munosabatlarining ongda aks ettirilishidan iborat jarayoni

8

HISSIYOT

kishida irodaviy yo‘nalishlar bilan xarakterlanadigan emotsiyalarning namoyon bo‘lishi

9

EMPATIYA

kishining og‘ir kechinmalar, yoki kasalliklardan toliqishi natijasida kelib chiqadigan, hamda uning tevarak-atrofdagi olamga nisbatan hech qanday qiziqishlarsiz befarq qarashlarda ifodalanadigan psixik holat

10

APATIYA

kishining bir vaqtning o‘zida bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan emotsiya va tuyg‘ularni (jumladan, quvonch - musibat, kulgi va qayg‘u-hasrat) kechinishidan iborat psixik holati

Nazorat savollari:


Hissiyot tushunchasining mazmunini izohlang?
His-tuyg‘ularning vazifalari nimalarda ko‘rinadi?
Hissiy holatlarning fiziologik asoslarini nima tashkil qiladi?
Insoniy emotsiyalar va hayvonlardagi emotsiyalar o‘rtasidagi farqni izohlang?
Hissiy holatlarning ifodalanishini qanday izohlaysiz?
Hislarni kechirish shakllarini qanday baholaysiz?

Asosiy adabiyotlar:


David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G’oziev E.G’. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.

Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

1.21. Seminar mashg‘uloti
Mavzu: Iroda
Reja.
1.Iroda haqida tushuncha
2.Irodaning nerv-fiziologik asoslari
3.Irodaviy akt va uning tuzilishi
4.Shaxsning irodaviy sifatlari
Tayanch tushunchalar: Iroda, irodaviy akt, oddiy va murakkab ish harakatlar, tashabbus, qat’iylik, sabotlilik, dadillik, ishchanlik.
Darsning maqsadi va vazifalari: iroda va irodaviy akt bo‘yicha olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash; irodaviy akt va uning tuzilishi, shaxsning irodaviy sifatlari haqida o‘qib-o‘rganish orqali talabalarda milliy g‘ururni tarbiyalash; seminarda talabalarning faolligini ta’minlash. Shu bilan birga bahs va munozaralar davomida yoshlar qalbida mustaxkam irodaviy sifatlarni shakllantirib, Vatan tuyg‘usini hosil qilish va tarbiyalashdan iborat.
O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasida muammoning qo‘yilishi:
Uslubi. Og‘zaki bayon qilish, suhbat–munozara, aqliy hujum, texnologiyalaridan iborat.
Shakli. Nazariy mashg‘ulot, muammoli ta’lim elementlarini o‘z ichiga olgan noan’anaviy dars.
Vosita. O‘quv qo‘llanma, proyektor, markerlar.
Talabalarni mashg`ulot bo`yicha baholash mezonlari:
1.Adabiyotlar bilan ishlash va konspekt qilish -1 ball
2.Individual va guruh bilan ishlash – 1 ball
O‘quv jarayondai savollariga javob berish dasturi.
Birinchi savolda: ixtiyorsiz, ixtiyoriy, irodaviy harakatlar to‘g‘risida tushuncha berish; shaxsning irodaviy faoliyati, irodaviy faoliyatning muhim xususiyatlarini tushuntirish ko‘zda tutilishi kerak.
Ikkinchi savolda: iroda aktining zvenolari; irodaning maqsadi va motivlari; motivlar ko‘rashi; irodaviy zo‘r berish; qarorga kelish; qarorni ijro etish hakida tushuncha berilishi lozim. shaxsning irodaviy sifatlari, mustaqilligi, ta’sirchanlik, dadillik, jur’atsizlik, qat’iylik, qaysarlik, o‘zini tuta bilish, matonatlilik, esankirash va shunga o‘xshash sifatlarni ta’riflash zarur.
O‘quv topshiriq:
1–guruh topshirig‘i:
Quyidagi fikrlarni davom ettiring “Irodaviy harakatlarning fiziologik asosi bosh miya po‘stida hosil bo‘ladigan.....”
2–guruh topshirig‘i:
Quyidagi fikrlarni davom etdiring “Menga iroda mavzusi juda yokdi chunki...”
3–guruh topshirig‘i:
Quyidagi fikrlarni davom ettiring; “Iroda–kishining ongli ravishda qo‘yilgan maqsadga erishishga qaratilgan aktiv ixtiyoriy harakatlarida…..”

1-ilova.
“Pog‘ona” tuzilmaviy-mantiqiy chizmasini


qurish qoidalari


1. “Pog’ona”ni tuzish jarayonida tizimli sxemaning tarkibiy qismi va elementlarini siljitish mumkin – bu u yoki bu holatni qayta fikrlash imkonini beradi.
2. Agarda siz g’oyalarni ishlab chiqishda tor yo’lakka kirib qolsangiz, u holda bir-ikki daraja yuqoriga qayting va muhum narsani unitmaganingizga hamda boshqa nimadir qilish mumkin ekenligini ko'rib chiqing.
3. Siz chapdan o’ngga yozishga o’rgangansiz. “Kaskad” qurishni o’ngdan chapga qarab tuzishga harakat qiling. Buning uchun asosiy g’oyani chap tarafda emas, balki o’ng tarafda joylashtiring.

2-ilova


Iroda mavzusiga oid so‘zlarning asl ma’nosi ko‘rsatilgan qatorni toping



so‘zlar

#

ma’nosi

1

IRODA

A

qaror qabul qilish bilan bog‘liq irodaviy harakatlar bosqichi

2

IRODAVIY ZO‘R BERISH

B

irodaviy xarakatlarning sub’ektiv komponenti bo‘lib, kuchli kechinmalarni kechinishi

3

IRODA KUCHI

C

psixik aks ettirish jarayonlaridan bo‘lib, bu tashqi yoki ichki to‘siqlarni yengish bilan bog‘liq harakatlarni tanlash qobiliyatida namoyon bo‘ladi

4

MOTIVLAR KURASHI

D

ixtiyorsiz bajariladigan va ong bilan yetarli darajada nazorat qilinmaydigan ish harakatlar

5

IMPULSIV HARAKATLAR

E

masalani hal qilish, yechish variantlaridan, usullaridan birini tanlash

6

QAROR QABUL QILISH

F

maqsadga erishish irodaviy zo‘r berishning zaruriy darajasi

Javoblar

1-

2-

3-

4-

5-

6-

Nazorat savollari


Iroda tushunchasining mazmunini izohlang?
Irodaviy faoliyatning umumiy xususiyatlari nimalarda ko‘rinadi?
Iroda nazariyalarining mohiyatiga ta’rif bering?
Irodaviy akt va uning tuzilishini mazmunini ko‘rsating?
Shaxsning irodaviy sifatlariga nimalar kiradi?
Irodaning individual xususiyatlarining mazmunini izohlang?
Adabiyotlar ruyxati:
David G.Myers. “ Psychology” Michigan USA: Worth Publishers.: 2011.
A.X.Yugay, N.A.Mirashirova «Obщaya psixologiya» T. TGPU, 2014.
Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.: “Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi : 2009.
G‘oziev E.G‘. “Ontogenez psixologiyasi”.-T.: Noshir. 2010.
Dusmuxamedova Sh.A.,Nishonova Z.T., Jalilova S.X., Karimova Sh. K., Alimbaeva Sh.T. “Yosh va pedagogik psixologiya” T. TDPU, 2013 .
Nishonova Z.T., Alimbaeva Sh.T., Sulaymonov M. “Psixologik xizmat”.T. “Fan va texnologiyalar” nashriyoti 2014 y.

Umumiy psixologiya fanidan keys topshiriqlari

Mazkur keysdan “Umumiy psixologiya”, “Pedagogik psixologiya”, “Kasbiy psixologiya” va “Pedagogika. Psixologiya” fanlarini o’qitishda foydalanish mumkin.

Amaliy vaziyatni bosqichma – bosqich tahlil qilish va hal etish bo’yicha talabalarga uslubiy ko’rsatmalar



K eysning maqsadi: Diqqat mavzusini anglash borasida nazariy bilimlarni hayotiy vaziyatlarga bog’lab amaliy malakalarni rivojlantirish.
Vaziyat
Mirzohid 4-sinfda o’qiydi. U sho’x, juda serharakat, ildam va chaqqon, har qanday ishga qatnashish uchun doim tayyor boladir. Ko’pincha, bir qancha vazifalarni birdaniga o’z zimmasiga oladi lekin, har bir ishga ishtiyoq bilan tez kirishgani singari, boshlagan ishdan tez ko’ngli sovushi ham mumkin. Mirzohid chin ko’ngildan va’dalar berib, boshqa sho’xlik qilmasligini va’da beradi lekin, ko’p o’tmay va’dasini unutib, uni bajarmaydi. Bir kun maktab oldidagi yo’ldan svetoforni qizil chirog’iga e’tibor qilmasdan mashina yo’lga chiqib ketishiga oz qoldi. SHu payt uni kuzatib turgan jismoniy tarbiya o’qituvchisi SHerali uni bazo’r to’xtatib qoldi. SHerali Mirzohidni shoshqoloqligi, e’tiborsizligi tufayli koyidi. Mirzohid qo’rqib ketgan edi. O’qituvchisini tanbehini eshitgan Mirzohid bir oz homush turdida so’ng maktabga kirib ketdi. U sinf xonasiga kirib sumkasini ahtara boshladi. Sumkasini topa olmagach hamma bilan urushib, yig’lab yubordi. 10 daqiqalardan so’ng jismoniy tarbiya o’qituvchisi SHerali Mirzohidni sumkasini olib kirib, bo’lgan voqeani o’qituvchiga aytib berdi. Bo’lgan voqeadan hamma hayron edi.
1-o’quv topshiriq” (topshiriqni yakka tartibda yoki kichik guruhchalarga berish mumkin)
1. Biz yuqorida diqqatning qaysi turi haqida so’z yuritdik?
2. Mirzohidning sho’xligi, juda serharakatliligi, ildam va chaqqonligi, har qanday ishga qatnashish uchun doim tayyorligi diqqatning ko’chuvchanligi, barqarorligiga o’z ta’sirini ko’rsatadimi?
3. Nima deb o’ylaysiz temperament diqqat bilan bog’liqmi?
4. Mirzohid nima qilsa diqqat-e’tiborli bo’ladi?
Talabalarga yo’riqnoma

Ish bosqichlari

Maslahatlar va tavsiyanomalar.

1. Keys va uning axborot ta’minoti bilan tanishish

1.Avvalo keys bilan tanishing. “Diqqat” haqida tushuncha hosil qilish uchun bor bo’lgan butun axborotni diqqat bilan o’qib chiqing. O’qish paytida vaziyatni tahlil qilishga shoshilmang.

2. Berilgan vaziyat bilan tanishish

Ma’lumotlarni yana bir marotaba diqqat bilan o’qib chiqing. Siz uchun muhim bo’lgan satrlarni belgilang. Bir satrdan ikkinchi satrga o’tishdan oldin, uni ikki uch marotaba o’qib mazmuniga kirib boramiz. Keysdagi muhim fikrlarni qalam yordamida ostini chizib qo’ying. Vaziyat tavsifida berilgan asosiy tushuncha va iboralarga diqqatingizni jalb qiling. Ushbu vaziyat “Mirzohidda namoyon bo’layotgan holat”larni sanab o’ting va diqqatni qaysi turihaqida gap ketayotganligini aniqlang.

3.Muammoli vaziyatni tahlil qilish

Asosiy muammo va kichik muammolarga diqqatingizni jalb qiling.
Asosiy muammo: Mirzohidni o’zini tutishini qanday baholaysiz?
Quyidagi savollarga javob berishga harakat qiling.
1. Sizningcha Mirzohidda qanday diqqatni turi mavjud?
2. Mirzohidning harakatlarini ijobiy baholash kerakmi yoki salbiy?
3. Mirzohidga qanday yordam zarur?
Asosiy muammo nimaga qaratilganini aniqlang. Muammoning asosiy mazmunini ajratib oling. Muammoli vaziyatni tahlil qilish – ob’ektning holatini aniqlang, asosiy qirralariga e’tibor qarating, muammoli vaziyatning hamma tomonlarini tahlil qiling.

4. Muammoli vaziyatni yechish usul va vositalarini tanlash hamda asoslash

“Muammoli vaziyat” jadvalini to’ldirishga kirishing. Muammoni yechish uchun barcha yechim vaziyatlarni ko’rib chiqing, muqobil yechim vaziyatni yarating va muammoning yechimini aniq variantlardan tanlab oling, muammoning aniq yechimini toping. Jadvalni to’ldiring. Keys bilan ishlash natijalarini yozma shaklda ilova eting.

Guruhlarda keysni yechish bo’yicha yo’riqnoma
Individual yechilgan keys vaziyatlar bilan tanishib chiqing.
Guruh sardorini tanlang.
Vatman qog’ozlarda quyidagi jadvalni chizing.
Muammoni tahlil qilish va yechish jadvali

Muammoni tasdiqlovchi dalillari

Muammoni kelib chiqish sabablari

Muallif tomonidan taklif qilingan yechim

Guruh yechimi










(vaziyat yechimi oldindan – talaba qo’liga berilmaydi)


VAZIYAT YECHIMI
- Mirzohiddagi diqqatining o’ziga xos xususiyatlaridan biri uning yetarlicha barqaror emasligidir. SHuning uchun u diqqatini muayyan narsalarga qarata olmaydi va obektda uzoq ushlab tura olmaydi.
- Diqqatning turlarini ijobiy yoki salbiy deb boholash noo’rin. Har-bir diqqat turining o’ziga xos ijobiy va salbiy jihatlari mavjud.
- Mirzohidda, yaqinlarining ko’magi ostida o’ziga ishonchni shakillantirish kerak. Muloqatchanlik darajasini rivojlantirish kerak. Tengdoshlari orasida o’z o’rnini topishiga ko’maklashish lozim

K eys namunalari


Keysning maqsadi: Sezgi organlarini bir-biridan farqlarini anglash borasida nazariy bilimlarni hayotiy vaziyatlarga bog’lab amaliy malakalarni rivojlantirish.
Vaziyat
Bolalar jismoniy tarbiya darsida tosh ko’tarish mashqini bajarishar, o’qituvchi ularni bajargan mashqlariga qarab baholab borar edi. Bolalar jurnal bo’yicha famiyama-mamilya galma-gal topshiqlarni bajarishar edi. Madinaning gali kelganda u, toshni ko’tara olmasligini aytdi. SHu payt Bahodir (og’ir atletika to’garagiga qatnaydi) degan Madinaning sinfdoshi toshni sinf bo’yicha eng ko’targani, agar kera bo’sa o’zining natijasini unga yozdirib qo’yishini va o’zi yana topshiriqni boshqatdan bajarishini aytdi. SHunda o’qituvchi odamlar bajaradigan faoliyati, yashash tarzi va hatto jinsiga qarab muskullari turlicha rivojlangan bo’lishi, muskul sezgining farqlash chegarasi turlicha bo’lishini ta’kidladi va buni bir usul bilan isbotlash mumkinligini aytdi. Bolalar bunga qizib qolganliklarini va ushbu tajribani o’zlarida sinab ko’rishlarini o’qituvchidan iltimos qildilar. SHunda o’quvchilar jismoniy tarbiya o’qituvchisini topshirig’iga ko’ra kimyo kabinetiga kirib kimyo o’qituvchisidan 1 grammdan 1 kilogrammgacha bo’lgan xar xil qadoq tosh va metall plastinkalarni olib chiqdilar. So’ng, tajribani boshladilar. O’qituvchini ko’rsatmasiga binoan Bahodirni ko’zi bog’lab qo’yildi va u o’ng va chap qo’liga bittadan qadoq toshni olib, ularning vaznini chamalay boshladi. So’ng asosiy tajriba boshlandi. Bahodirning o’ng qo’liga to’rt yuz grammlik qadoq toshi qo’yildi va u qadoq tosh taqqoslash uchun o’zgarmas me’yor bo’lib xizmat qiladigan bo’ldi, chap qo’liga turli qadoq toshlar qo’yilib sekin-asta (1,2,3 va hokazo grammga) orttirib borildi. Toshlarning qay biri og’irlashganini Bahodirdan damba-dam so’rab turildi. Muayyan vaqtgacha Bahodir ikkala qo’lidagi qadoq toshlarning vazndagi o’zgarishini sezmadi. Nixoyat, u chap qo’lidagi tosh o’ng qo’lidagiga nisbatan og’irlashganini aytadi. Tajribani shu yeriga kelganda Bahodirning o’ng qo’lida to’rt yuz gramm, chap qo’lida sakkiz yuz gramm tosh bor edi. Tajriba shu yerda to’htatildi. So’ng Madinani ko’zi bog’lanib tajriba unda ham o’tkazila boshlandi. Nixoyat, u ham chap qo’lidagi tosh o’ng qo’lidagiga nisbatan og’irlashganini aytdi. Tajribani shu yeriga kelganda Madinaning o’ng qo’lida ikki yuz gramm, chap qo’lida ikki yuz ellik gramm tosh bor edi. Tajriba shu yerda to’htatildi. O’qituvchi Bahodirning og’ir atletika bilan shug’ullanishi muskullarining yengil narsani uncha sezmasligiga shu sababligi, Madinaning sport to’garaklariga bormasligi, faqat o’qish bilan shug’ullanishi va shu sababli yengil narsalarni ham juda yahshi sezishini aytib o’tdi. Bu ko’rsatkich xar hil odamda boshqa-boshqa chiqishi tabiiyligi. CHunki odamlarning yoshi, tajribasi, xatto shug’ullanadigan ish faoliyati bilan bog’liq holda sezgirlik chegarasi ham turlicha bo’lishi, o’zgarib turishini ta’kidladi.
1. Biz yuqorida sezgining guruhlarini qaysi biri haqida so’z yuritdik?
2. Ushbu sezgi turi tanamizning qaysi organlirida joylashgan?
3. Nima uchun tajribadagi ko’rsatkich Madinada boshqa-yu, Bahodirda boshqa chiqdi?
4. Ushbu sezgini psixolik va fiziologik tomonlarini tushuntirib bering.

Keysning maqsadi: Sezgi organlarini bir-biridan farqlarini anglash borasida nazariy bilimlarni hayotiy vaziyatlarga bog’lab amaliy malakalarni rivojlantirish.

Vaziyat
Bir kun maktabga SHabnam quyidagi yangilikni olib keldi. Unga ko’ra qulog’i kar, ko’zi ko’r Diffektologiya institutining sobiq dotsenti, psixologiya fanlari nomzodi Olga Skoraxodova ham konsert, kino va teatrlarga borib orqasini sahnaga qaratib o’tirib ularni sog’ kishilar qanday idrok qilsa u ham shunday idrok qilgan, undan ijobiy tuyg’ular hosil qilib, maroq bilan tinglagan. Uning oldiga bir qancha ro’znoma (gazeta)lar qo’yib, ular qanday gazeta deb so’ralganda u ro’znomalarni barmoqlari bilan paypaslab ularni nomini aytib bergan ekan. Bolalar bunga juda qizib qoldilar va maktab psixologi Otabek oldiga bordilar. Undan ushbu holatni qanchalik haqiqat ekanligini bilishni hoxladilar. Otabek ushbu ma’lumot to’g’riligi va bizda ham xodisaning ayrim ko’rinishlari mavjudligini aytib berdi. Hamda buni isbotlash uchun tajriba o’tkazib ko’rish mumkinligi ta’kidladi. Bolalar rozi bo’lishdi. Maktab psixologi Otabekning ko’rsatmasiga ko’ra o’quvchilar unchalik katta bo’lmagan oddiy buyum (predmet): kalit, rezina, bo’r, to’g’nog’ich, ilmatugma kabilarni topib keldilar. Tadqiqot ikki qismdan iborat bo’lib, birinchi qismda ixtiyoriy talabgor SHabnam sinfdoshlariga orqa o’girib (teskari turib), qaramay turishni taklif qilindi va dastlab uning barmoqlari ortiga, keyin kaftiga - barmoqlari uchiga kalit, rezina yoki ilmatugmani Otabek qo’di. Xar safar SHabnamga qarab: «Ushbu buyum haqida nima deyishingiz mumkin?», - degan savolni berib borildi. SHabnam tomonidan berilgan javoblarni butun sinf yozib boradi.


Tadqiqotning ikkinchi qismida maktab psixologi Otabek, SHabnamga predmetni ushlab ko’rishni taklif qildi va birinchi qismda o’tkazilgan tajriba jarayonidagi savolga javob berishni so’radi. SHabnamning bergan javoblarini bu safar ham butun sinf yozib bordi.
SHabnam maktabga olib kelgan yangiligi qanday xodisa haqida edi?
Maktab psixologi Otabek SHabnamda tajriba o’tkazish orqali nimani isbotlashga urinib ko’rdi?
Uning odam psixologiyasi bilan qanday bog’liqligi bor?
Ushbu hodisa boshqa sezgilardan nimasi bilan farq qiladi?
Sensibilizatsiya yoki sezgilarning kompensatorlik hodisasini sog’ odamlarda ham kuchaytirish umkinmi

MUSTAQIL TA`LIM MASHG`ULOTLARI



Umumiy psixologiya fani bo’yicha rejalashtirilgan mustaqil ishlar
Ajratilgan soat: 60 soat
Belgilangan muddat: II semestr
Bosqich: I
Mustaqil ishlar mavzulari va ularga ajratilgan soatlar




Mustaqil ta’lim mavzulari

Dars s/x




II-semestr




Umumiy psixologiya nazariyasi va amaliyoti fanining predmeti
Umumiy psixologiya fanining predmeti va rivojlanish tarihi haqida konspekt qilish.
Adabiyot:
1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.



2







Hozirgi zamon psixologiyasining tadqiqot metodlari.
“Psixologiya” fanining ilmiy tadqiqot metodlarini o‘qib-o‘rganib, konspekt qilish, Venn Diagramma tayyorllash.
Adabiyot: 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.



2







Psixologiyaning tabiiy-ilmiy asoslari
Psixologiyaning tabiiy-ilmiy asoslari mavzusiga bag’ishlangan bo‘limini o‘qib chiqib, konspekt tayorllash.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

4







Hozirgi zamon psixologiyasining tarmoqlari
“Psixologiya” fanining tarmoqlari, tuzilishi, qonun va qonuniyatlariga bag’ishlangan maqolalarga annotasiya yozish.
Adabiyot: Psixologiya ilmiy jurnallari

2







Faoliyatning umumiy psixologik tavsifi
Psixologiyaga oid o‘quv adabiyotlaridan “Faoliyat” mavzusini konspekt qilish, “Esse” yozish
Adabiyotlar: 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010



2







Ko‘nikma, malaka va odatlarning shakllanishi
Ko‘nikma, malaka va odatlarning shakllanishga oid materiallarni o‘quv adabiyotlaridan o‘qib konspekt qilish.
Adabiyotlar: 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Motivatsiyani o‘rganishga oid asosiy yondashishlar
Motivatsiyani o‘rganishga oid asosiy yondashishlar adabiyotlarini o‘qib, motivatsiya turlarini o`rganish va konspekt qilish.
Adabiyotlar: Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010



2







Inson psixik taraqqiyotida muloqotning ahamiyati
Psixologiyaga oid o‘quv adabiyotlardan mavzuga doir qismlarini o‘qib, quyidagi masalalarni yozma bayon etish: 1. Muloqot va muomalaning farqi nimada? 2. Til va nutqga tavsif yozing.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Bolalarda nutqning shakllanishi
Psixologiyaga oid o‘quv adabiyotlarini o‘qib, quyidagi masalalarni konspektlashtirish: 1. Bolalarda nutqni shakllantirish yo`llari. 2. Ta’lim jarayonida nutqni rivojlantirish .
. Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Shaxsni o‘rganishning zamonaviy nazariyalari
Psixologiyaga oid o'quv adabiyotlaridan shaxs shakllanishi borasidagi qarashlar o’rganib chiqib, konspekt yozish. Shaxsning o’zini o’zi baholashi, shaxsning o’zini o’zi nazorat qilishi va boshqarish, shaxsni o‘rganish metodlari (kuzatish, proyektiv texnikalar, so‘rovnomalar va amaliy testlar) konspekt qilish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:,



4







Shaxs haqida tushuncha
Psixologiyaga oid o‘quv adabiyotlarini o‘qib, individ, shaxs, individuallik tushunchalari haqida konspekt qilish
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

4







Diqqatning psixologik nazariyalari
Psixologiyaga oid o'quv adabiyotlarini o’qib, Diqqat borasidagi nazariyalar bilan tanishib chiqish. K.Uxtomskiy va I.Pavlov ta`limotlarini organish va Venn diagrammasini tuzish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Diqqatning asosiy xususiyatlari va ularning eksperimental tadqiq qilinishi.
Diqqatning asosiy xususiyatlari va ularning eksperimental tadqiq qilinishi o`rganib, konspekt qilish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







O‘quvchilar diqqatini rivojlantirish
Diqqat mavzusi yuzasidan klaster tuzish. O‘quvchilar diqqatini rivojlantirish usullari bilan tanishish va konspekt qilish
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Sezgilar haqida umumiy tushuncha.
Sezgi mavzusi o`rganish. Sezgi va sezuvchanlikning psixologik asosi to‘g’risidagi fikrlarini alohida ajratib, konspekt qilish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Sezgilar tasnifi
Psixolodiyaga oid o‘quv adabiyotlarini o‘qib, sezgilar haqida umumiy tushuncha, sezgilarning tasnifi, sezgi sohasidagi qonuniyatlar xaqida konspekt qilish
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Idrok tabiati
Idrok haqida tushuncha. Idrokning nerv-fiziologik asoslari, xususiyatlari va qonuniyatlarini o`qib o`rganish , Venn diagrammasini tuzish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Idrokning tasnifi va turlari
Idrok haqida tushuncha, idrok turlari o‘rganish va konspekt yozish. Idrokning psixologik asosi haqida qisqacha xulosa.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Xotirani o‘qish faoliyatida rivojlantirish.
Xotira umumiy qonunlarining xususiyatlari va yodda saqlashning mnemotexnikaviy usullari haqida ma`lumot to`plash, xotiraning boshlang‘ich obrazlari va emotsional ta’sir obrazlari o‘rtasida qanday o‘xshashlik va tafovut mavjud?-savollariga javob topish..
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2







Xotiraning individual psixologik farqlari.
Xotiraning bilish psixik jarayoni sifatidagi xususiyatlarini aytib bering, xotiraning qanday nazariyalarini bilasiz? Xotiraning asosiy individual psixologik farqlarini o`rganish va konspekt qilish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2




21

Bolalarning o‘yin va kattalarning ijodiy faoliyatida fantaziyaning ahamiyati.
Ijodiy obrazlarni yaratish uchun qanday usullardan foydalanadilar? Ijodkorlik jarayonida xayol qanday ahamiyatga ega? Odamlarda xayolning individual farqlari nimalardan iborat? -savollarga javob topish va konspektlashtirish
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2




22

Tizimli o‘qitish jarayonida bola tafakkurining rivojlanishi

Ijodkorlik va ijodkorlik tafakkuri xususiyatlari haqida ma`lumot to`plash, tafakkurning individual xususiyatlari va rivojlanishi haqida konspekt qilish.



Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010


2




23

Emotsiyaning psixologik tavsifi
Psixolodiyaga oid o‘quv adabiyotlarini o‘qib, xissiyot haqida umumiy tushunchaga ega bo`lish, hissiyot va emotsiyaga ta`rif berish va kospekt qilish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2




24

Shaxsning irodaviy xususiyatlari va ularning tuzilishi
Irodaning psixologik xususiyatlarini o`qib o`rganish, iroda nima, uning qanday asosiy vazifalarini bilasiz? Iroda va ongning o‘zaro aloqasi nimada namoyon bo‘ladi? kabi savollarga javob topish va konspektlashtirish
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2




25

Shaxsning individual xususiyatlari
Shaxsning rivojlanishi. Shaxsning ximoyalanish mexanizmlari. ta’sir etuvchi omillar. shaxsning individual xususiyatlari haqida ma`lumot to`plash va konspekt yozish
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2




26

Temperamentning psixologik tavsifi
Temperament haqida tushuncha, temperament tiplari, temperament xususiyatlari, temperamentni tarbiyalash haqida ilmiy bilimlarni shaklliantirish. Mavzuni Klaster metodi asosida yoritib berish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2




27

Xarakter tuzilishi va xususiyatlari
Xarakter haqida tushuncha, xarakter tuzilishi va xususiyatlari o`ib o`rganish. Xarakter akstentuastiyasi. Jinsiy dimorfizm va individning psixologik tavsifi. Jinsiy farqlanishning psixologik muammolari haqida ma`lumot to`plash va konspekt yozish.
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010

2




28

Qobiliyatlarning rivojlanishi.
Qobiliyatlar haqida tushuncha, qobiliyat va irsiyat, qobiliyatlarning rivojlanishi haqi da ilmiy bilimlarni shaklliantirish. Layoqat va qobiliyat, talentga ta`rif berish va Venn diagrammasini tuzish
Adabiyot: : 1. Ivanov I., Zufarova M. “Umumiy psixologiya”. O‘z.FMJ., 2008.
2. Xaydarov F.I., Xalilova N. “Umumiy psixologiya”. T.:“Fan va texnologiyalar” markazining bosmaxonasi: 2009.
3. E.G`oziyev “Umumiy psixologiya”.T:, 2010



2







Jami:

60



Talabalar mustaqil ishlarini baholash va nazorat qilish mezonlari




Ball

baho

Talabalar bilim darajasi

86-100

“a`lo”

a) 86-100 ball uchun talabaning bilim darajasi quyidagilarga javob berishi lozim:
- xulosa va qaror qabul qilish;
- mustaqil mushohada yurita olish;
- ijodiy fikrlay olish;
- oldan bilimlarini amalda qullay olish;
- bilish, aytib berish;
- tasavvurga ega bo`lish.

71-85

“yaxshi”

- mustaqil mushohada yurita olish;
- olgan bilimlarini amalda qo’llay olish;
- fanning mohiyatini tushunish;
- fan mavzularini bilishi va aytib bera olishi;
- tasavvurga ega bo’lish.

55-70

“qoniqarli”

- fanning mohiyatini tushunishi;
- fan mavzularini bilishi va aytib bera olishi;
- fanning predmeti haqida umumiy tasavvurga
ega bo’lishi.



0-54

“qoniqarsiz”

- fan haqida aniq tasavvurga ega bo’lmaslik;
- fan mavzularini bilmaslik;
- psixologik terminlarni joyida ishlata olmaslik.




Download 0.73 Mb.




Download 0.73 Mb.

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Mavzu: Psixologiya fanining predmeti va rivojlanish tarixi

Download 0.73 Mb.