Tezliklar qutilarining kinematik hisobi

Ikkala usul tezliklar qutisi tarkibidagi uzatmalaming uzatish nis-batlarining qanday aniqlanishini ko'rsatadi. Ammo, odatda grafoanali-tik usuldan foydalaniladi, chunki u yechimning turli variantlarini tez topishga imkoniyat beradi, ko'proq yaqqollikka egaligi bois variantlarni o'zaro solishtirish osonlashadi.

Grafoanalitik usul bo'yicha ketma-ket struktura setkasi va aylanish chastotalari grafigi tuziladi.

Struktura setkasi stanok yuritmasining strukturasi (tuzilishi) haqida aniq ma'lumot beradi. Bu setka asosida guruhli uzatmalar uzatish nisbat-Iari orasidagi bog'lanishni ko'rish mumkin, ammo setka bu miqdorlar-ning aniq qiymatlarini ko'rsatmaydi. Aylanish chastotalarigrafigiyurilma tarkibidagi barcha uzatmalar uzatish nisbatlarining va barcha vallarning aylanish chastotalarining aniq qymatlarini aniqlash imkoniyatini beradi. Grafik yuritma stanok kinematik sxemasiga mos ravishda chiziladi.

Bosh harakati aylanma harakat bo'lgan stanoklar tezliklar qutisi kinematik sxemasini ishlab chiqish uchun quyidagilar ma'lum bo'lishi kerak: shpindel aylanish chastotalari pog'onalari sonf z, geometrik qator maxraji shpindelning dan gacha aylanish chastotalari, elketrodvigatelning aylanish chastotasi Shpindelning aylanish chastotalari pog'onalari soni z ketma-ket ulanadigan uzatishlar gu-riihlarini sozIashda harguruhdagi uzatishlar sonlarining ko'paytmasiga teng bo'ladi, ya'ni

Misol tariqasida olti pog'onali tezliklar qutisi uchun struktura set­kasi va aylanishlarchastotasi grafigi variantlaridan biri keltirilgan (9.8-rasm). Struktura setkasi quyidagicha yasaladi: bir xil masofada vertikal chiziqlar o'tkaziladi, ularning soni giiruhlar uzatmalari sonidan bitta ortiq olinadi. Shuningdek oraligi ga teng bo'lgan masofada o'zaro

parallel gorizontal chiziqlar o'tkaziladi, ularning soni z ga teng qilib olinadi. Chapdan birinchi vertikai chiziqning o'rtasi (0)dan guruh-lardagi uzatishlar soniga mos ravishda nurlar o'tkaziladi; nurlarning keyingi vertikai chiziq bilan kesishish nuqtalari belgilanadi. Kesishish nuqtalaridan xuddi shuningdek nurlar o'tkaziladi. Qo'shni nurlar orasidagi masofa ga teng bo'lishi kerak, bunda mos guruh-

ning xarakteristikasini ilodalaydi.

Aylanish chastotalari grafigi quyidagi tartibda chiziladi: o'zaro teng masofada vertikai chiziqlar o'tkazilib, ularning soni qutidagi vallar soniga teng qilib olinadi. So'ngra ga teng bo'lgan oraliqda gorizon­tal to'g'ri chiziqlar o'tkazilib, ularga pastdan yuqoriga qarab n_t dan boshlab aylanish chastotalari tartibi belgilanadi. Vertikal chiziqlar orasida o'tkazilgan nurlar ikki val orasidagi uzatishlar soni ni ifodalaydi (bunda ga teng qilib olingan nurlar bilan chegara-

langan oraliqlar soni). Nurning gorizontal holatida /=1, nur yuqoriga yo'nalgan bo'lsa />1 va, nihoyat, nur pastga yo'nalgan bo'lsa, /<1.

Aylanish chastotalarining grafigi bo'yicha qutining barcha uzat-malari uzatish nisbatlarini aniqlash mumkin.

Aniqlangan uzatmalar nisbati bo'yicha tishli g'ildiraklar tishlari soni topiladi. Shuni e'tiborga olish lozimki, stanoksozlikda o'qlar orasidagi masofalar, o'zaro ilashuvchi (qo'shni) tishli g'ildiraklar tishlari sonlarining yig'indisi, chervyak g'ildiraklari tishlari soni va modullar qiymatlari me'yorlangan, ya'ni tegishli normallar tuzilgan. Yetaklovchi va yetaklanuvchi vallar o'qlari orasidagi o'zgarmas ma-sofa va guruh uzatmalaridagi g'ildiraklar moduli berilgan bo'lsa, tish­li g'ildiraklarning harjufti uchun tishlar sonlari yig'indisi o'zgarmas miqdorga teng bo'ladi:





kelib chiqadi:

Ilashuvdagi tishli g'ildiraklar juftlari uchun uzatishlar nisbatlari