|
Мазмуны: тил ҳӘМ Әдебият бекбергенов Қ. А
|
| bet | 5/89 | | Sana | 02.03.2022 | | Hajmi | 2.05 Mb. | | #7812 |
Атлық+атлықтипи
Бултиптиңекикомпоненти де атлықболып жуп сөзулыўмакелбетликмәнисиндеқолланылады: есап-сайлаў (жыйналысы), оқыў-тәрбия (жумыслары), рус-қарақалпақ (қатнасықлары), физика-математика (факультети)ҳәмт.б.
Атлық + келбетликтипи
Бундайкелбетликлердиңбириншикомпоненти де келбетликмәнисиндеқолланылады. Ҳәзиргиқарақалпақтилиндебул тип оншаөнимлиемес: атом-молекулярлық, буржуазия-демократиялық, лексика-грамматикалық, геология-географиялық.
Келбетлик + атлықтипи
Жуп келбетликтиң булл типиниңекиншикомпонентиболыпкелгенатлық булл жағдайдакелбетликхызметинатқарады: мәдений-ағартыў.
-лы//-ли аффикслисанлық + лы//-ли аффикслисанлықтипи
Ҳәзиргиқарақалпақтилинде булл типтежасалған тек екили-бирлисөзиушырасады.
Фейил + фейилтипи
Жуп келбетликхызметиндекөбинесе-ған//-ген, -қан//-кенформалыкелбетликфейил+ -ған//-ген, -қан//-кенформалыкелбетликфейил модели өнимлирекқолланылады: қалған-қутқан, өткен-кеткен.
-лыаффикслипредикатив + лыаффикслипредикативтипи
Бултипкеҳәзиргиқарақалпақтилиндегибарлы-жоқлысөзикиреди.
Рәўиш + рәўиштипи
Жуп келбетликхызметиндерусша-қарақалпақша, қарақалпақша-өзбекшеусағансөзлерқолланылады.
Жуп келбетликлердәрежекатегориясыныңаффикслеринқабылетпейди, себебиолар (әсиресекомпонентлериантонимликқатнастағытүрлери) предметтиңбелгисинулыўмақамтып, ҳәртәреплеметәриплейди. Мысалы, үлкен-кишисөзиүлкенди, үлкениректи, үлкенлеўди, еңүлкенди, кишини, кишилеўди, киширекти, еңкиширектиаңлатады. Сонлықтан да дәрежеаффикслериниң жуп сөзлергежалғаныўынтилдиңөзи-ақталапетпейди.
Әдебиятлар:
Ҳожиев А.Ўзбек тилида қўшма, жуфт ва такрорий сўзлар. Тошкент 1963
2. Ганиев Ф.А. Образование сложных слов в татарском языке. М., 1982
РЕЗЮМЕ
Мақолада ҳозирги қорақалпоқ тилидаги жуфт сифатларнинг ясалиши ҳақида сўз боради.
|
| |
